۱۳۹۱-۴-۴، ۰۵:۳۴ عصر
مونوریل قم به معماری حرم آسیب می‌رساند؟
كارشناسان حمل و نقل بر این باورند كه اگر به جای هزینه احداث مونوریل یك خط اتوبوس BRT در این مسیر ایجاد می‌شد یا خط B مترو این شهر كه از مسیر خیابان باجك می‌گذشت به خاطر مونوریل حذف نمی‌شد بسیار می‌توانست در جابه‌جایی بار ترافیكی و مسافر تاثیرگذار‌تر باشد
افسانه قانع : هرچند اجرای فاز یك مونوریل قم بنا به گفته اعضای شورای اسلامی‌شهر قم همچنان در حال پیشروی است، اما مهم‌ترین دغدغه مردم، مسئولان شهری و اعضای شورای شهر قم، این است كه چه فكری برای آسیب نرساندن مونوریل به معماری حرم مطهر شده است؟ آخرین طرحی كه ابتدای سال گذشته در خصوص مونوریل قم مطرح شد، این بود كه مونوریل زمانی كه به مقابل صحن شرقی حرم مطهر حضرت معصومه (س) می‌رسد، به یك باره به زیر زمین می‌رود و بعد از گذشتن از مقابل حرم دوباره به روی زمین خواهد آمد و بعد حرف و حدیث‌هایی درباره طرح‌های جایگزین به میان آمد، اما همچنان نتیجه قطعی اعلام نشده است.
این در حالی است كه بعد از گذشت سه ماه از آخرین فرصتی كه مسئولان اجرایی این پروژه اعلام كرده بودند تا طرح جایگزین را در خصوص عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) اعلام كنند، می‌گذرد. این شائبه وجود دارد كه تغییراتی كه در ساخت و ساز اطراف حرم ایجاد شده در جهت اجرایی كردن همان طرح عبور مونوریل ازمقابل حرم باشد و به عبارتی مسئولان در سكوت همان طرح قبلی این پروژه را بدون اطلاع رسانی دنبال می‌كنند.
مونوریل قم بارها درگیر حاشیه‌پردازی‌های سیاسی شد و حتی تا مرز متوقف شدن این پروژه نیز پیش رفت اما محمود احمدی‌نژاد كه این پروژه را هدیه دولت به مردم قم می‌داند، در نظر داشت تا این هدیه دستوری هرچه سریع‌تر به تحقق بپیوندد تا رویای مونوریل دولت نیز در این شهر مذهبی اجرایی شود. داستان ورود مونوریل به ایران، زمانی آغاز شد که احمدی‌نژاد به عنوان شهردار وقت تهران در سفری خارجی، سیستم حمل‌ونقل مونوریل را پسندید و به معاونانش پیشنهاد داد آن را برای اجرا در شهر تهران بررسی کنند. در سال‌هایی كه از این اتفاق و انتخاب گذشته، مونوریل، داستان پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
این در حالی است كه كارشناسان حمل و نقل بر این باورند كه اگر به جای هزینه احداث مونوریل یك خط اتوبوس BRT در این مسیر ایجاد می‌شد یا خط B مترو این شهر كه از مسیر خیابان باجك می‌گذشت به خاطر مونوریل حذف نمی‌شد بسیار می‌توانست در جابه‌جایی بار ترافیكی و مسافر تاثیرگذار‌تر باشد. محمدرضا باقرپناهی، عضو شورای اسلامی شهر قم و نماینده این استان در شورای عالی استان‌ها به صراحت اعلام می‌كند: «با وجود آنكه پروژه مونوریل قم در حال پیشرفت است، اما زوایای مختلف طرح مونوریل قم هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»
باقرپناهی با بیان اینكه در مطالعات مربوط به طرح جامع حمل و نقل و ترافیك قم هیچ حرفی از اجرای مونوریل به میان نیامده است، می‌گوید: «مصوبه شورای عالی ترافیك مبنی بر تصویب دو خط ریلی به صورت قطار سبك شهری بود و این طرح برای اجرا توسط وزیر كشور ابلاغ شده است.احداث مونوریل قم بدون طی كردن مسیر قانونی و مطالعات لازم و انجام كار كارشناسی، با حذف یكی از خطوط قطار سبك شهری پیش بینی شده در طرح جامع ترافیك، اجرا شده است. حتی با وجود اختلاف نظر داخلی در شورای شهر قم، برخی دستگاه های اجرایی عملیاتی شدن این پروژه را دنبال كردند.» این عضو شورای اسلامی شهر قم تاكید می‌كند: «به دلیل شرایط آب و هوایی و اقلیم قم، این خطر وجود دارد كه در زمستان‌های سرد تیرهای بتنی كه مونوریل روی آن حركت می كند دچار یخ زدگی شود؛ در چنین شرایطی هیچ كنترلی روی سیستم مونوریل وجود ندارد مگر اینكه توسط سیستم گرمایش مانع از یخ‌زدگی این تیرهای بتنی شویم كه خود این موضوع نیز هزینه های مضاعفی به سیستم مونوریل تحمیل می كند.»
در تاریخچه مونوریل قم آمده كه بر اساس مطالعات طرح جامع حمل ونقل این شهر كه از پنج سال پیش آغاز‌شده و در نهایت در جلسه شورای عالی ترافیک به تصویب رسیده بود، وجود دو خط A و B مترو برای قم پیش‌بینی شده بود، اما ناگهان در هشتاد و یکمین جلسه این شورا بنا به پیشنهاد شهردار قم و برخی از مسئولان این استان، مونوریل جایگزین خط B قطار شهری قم شد. این اتفاق در حالی برای مترو این كلانشهر رقم زده شد كه مجتبی شفیعی، دبیر شورای عالی ترافیك می‌گوید: «برای احداث مونوریل قم مصوبه شورای عالی ترافیك وجود دارد و این طرح به پشتوانه مطالعات جامع ترافیكی انجام شده است.» به اعتقاد دبیر شورای عالی ترافیك اگر هم مشكلاتی وجود دارد به زودی برطرف می‌شود. از سوی دیگر زمانی كه عملیات اجرایی مونوریل قم شروع شد، برخی كارشناسان و اعضای شورای شهر قم معتقد بودند كه پیش از شروع به كار این پروژه، مطالعات امکان سنجی و هزینه و فایده آن انجام نشده بود. مرداد ماه سال 88 بود كه كلنگ احداث مونوریل در قم بر زمین زده شد، دولت درصدد بر آمد تا طرح نیمه تمام مونوریل تهران را در قم به نتیجه برساند اما پس از گذشت سه سال، همچنان این پروژه رویایی دولت برای مردم قم در حاشیه مسائل سیاسی قرار گرفته است و استاندار این كلانشهر پیش‌بینی می‌كند كه فاز نخست مونوریل قم در نیمه دوم امسال به بهره‌برداری آزمایشی برسد اما صحبت‌های اولیه مسئولان دولتی چیز دیگری بود. طبق این صحبت‌ها قرار بود مونوریل قم با هزینه‌ای بالغ بر 19 میلیارد تومان و در مدت 30 ماه به اجرا درآید و حالا بعد از گذشت 35 ماه از زمان كلنگ زنی در انتظار تكمیل فاز اول از این پروژه است.
گذر این وسیله نقلیه لوكس و تفریحی از مقام صحن شرقی حرم حضرت معصومه (س) باردیگر با اعتراض علمای حوزه علمیه و برخی از اعضای شورای اسلامی این شهر روبه رو شد. اعتراضاتی كه برای بار دوم بعد از مونوریل تهران اجرای این پروژه را به تعویق انداخت. ابتدای سال 90 بود كه اردشیر احمدی، مدیرعامل سازمان‌قطار شهری قم كه از سوی استاندار برای این سمت انتخاب شده بود، به صراحت اعلام كرد: «مونوریل شهری قم از كناره صحن شرقی حضرت امام جواد (ع) حرم حضرت معصومه (س) عبور می‌كند.»
مدیرعامل سازمان قطار شهری قم ادعا كرده بود: «مونوریل شهری قم با ارتفاع مجاز كه این ارتفاع در واقع رعایت بسیاری از محدودیتها از جمله محدودیتهای فنی، میراث فرهنگی و تولیت است، قابل عبور می‌شود به طوری كه خودش تشكیل یك رواق بسیار زیبا را برای این صحن ایجاد می‌كند و صحن حضرت امام جواد (ع) را به یك صحن بسیار زیبا تبدیل می‌كند.»آن طور كه احمدی توضیح داده بود در مسیر مونوریل یك هزار و 250 متر از مسیر تحت تاثیر حرم مطهر حضرت معصومه (س) قرار می‌گیرد.
به گفته او كار طراحی مونوریل شهری قم با رعایت ضوابط میراث فرهنگی انجام شده است و یكبار هم موافقت آستان مقدس حرم مطهر حضرت معصومه (س) در ارتباط با این موضوع كتبا گرفته شده است ولی به خاطرحساسیت موضوع در آخرین جلسه شورای سازمان قطار شهری در تاریخ 24 اسفند 89، مقرر شد كه سازمان مطالعات عبور مونوریل از این منطقه را به صورت زیر زمینی نیز مورد بررسی قرار دهد. اما نتیجه مطالعات انجام شده نشان می‌داد كه با توجه به نظر مهندسین مشاور عبور مونوریل از روی زمین و با ارتفاع مجاز یك راه حل كارشناسی و تایید شده است كه نه تنها موجب تسهیل تردد مسافران و زوار می‌شود بلكه با رعایت كردن معماری اسلامی موجب افزایش زیبایی منظر شهری و حرم مطهر هم می‌شود.
محمدرضا باقرپناهی، عضو شورای اسلامی شهر قم نخستین كسی بود كه از همان ابتدا با ارائه دلایل كارشناسی مخالفت خود را با احداث مونوریل و همچنین عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) اعلام كرد.این عضو شورای اسلامی شهر قم به صراحت اعلام كرده بود: «پروژه مونوریل حریم میراثی حرم مطهر حضرت معصومه(س) را مخدوش كرده و با فرهنگ دینی و مذهبی مردم قم مغایر است.»از دیگر اشكالاتی كه این عضو شورای شهر به پروژه مونوریل وارد كرد این بود كه اجرای مونوریل دید بصری حرم حضرت معصومه(س) را مخدوش كرده و احداث مونوریل در مطالعات جامع حمل و نقل شهری نیز دیده نشده است.
پس از كش و قوس‌های فراوان به ویژه در مورد عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) در نهایت قرار بر این شد كه موضوع در جلسه‌ای با حضور آیت‌الله مسعودی خمینی، تولیت وقت آستانه مقدسه بررسی شود و در این جلسه تولیت آستانه مقدسه پس از شنیدن اظهارنظرها و دلایل كارشناسی با عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) موافقت كرد. البته آیت‌الله مسعودی خمینی چند روز بعد در روز 20 آذر ماه 89 در مراسم تودیع خود كه در حرم مطهر برگزار شد تصمیم خود را پس گرفت و در سخنرانی خود با اشاره به وضعیت عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س)گفت: «درباره اصل اجرای پروژه مونوریل كاری ندارم، ولی می‌گویم مونوریل از مقابل حرم به طور كلی نباید عبور كرده و باید به زیر سطح برود و از سطح جوادالائمه‌نیز نباید عبور كند.»
تولیت آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) با این سخن دوباره اختلاف نظر در مورد اجرای پروژه مونوریل را قوت بخشید.
یكی از دیگر اتفاقات و نظرهایی كه در مورد اجرای پروژه مونوریل و عبور این پروژه از مقابل حرم حضرت معصومه(س) مطرح شد، عبور مونوریل از زیرسطح بود و در این زمینه احداث خیابان دوسطحه و... پیشنهاد شد. هرچند این پیشنهاد نیز در منظر اول كاری درست و قابل توجه به نظر می‌رسید اما مشكلات متعدد دیگری از جمله به تاخیر افتادن زمان اجرای پروژه مونوریل و همچنین افزایش هزینه هنگفت برای اجرای این پروژه را به دنبال داشت. در كش و قوس‌های روند اجرای مونوریل احمد حاجی‌زاده، معاون وقت استاندار قم در بازدید از روند اجرای این پروژه از كارشناسان و منتقدان خواست كه به ارائه پیشنهاد بپردازند. او در عین حال اعلام كرده بود: «این پروژه عظیم ملی از طرح‌های بسیار مهم استانی و از پروژه‌های نوین‌در سطح ملی است كه با عنایت ویژه‌رئیس‌جمهور‌به‌استان‌قم اهدا شده‌است.»
اردیبهشت ماه سال گذشته بود كه همزمان با بالا گرفتن اختلافات سیاسی بر سر مونوریل قم،محمد رویانیان، رئیس ستاد حمل و نقل و مدیریت سوخت كشور از سوی‌رئیس جمهور ماموریت یافت تا وارد پرونده مونوریل شود. رویانیان در همان زمان اعلام كرده بود: «پروژه مونوریل قم به دور از جنجال‌سازی و با حمایت دولت، مسئولین استان و شهر مقدس قم فعالیت خود را ادامه خواهد داد كه در این راه نیازمند همدلی تمامی مسئولان هستیم.»البته قبل از اینكه رویانیان ماموریت ویژه خود را برای حل مشكلات مونوریل قم از سوی رئیس‌جمهور دریافت كند، محمود احمدی‌نژاد كه نگران به تاخیر افتادن این پروژه بود جلسه مشتركی را با استاندار و اعضای شورای اسلامی شهر قم گذاشت.
حسن بختیاری، سخنگوی شورای شهر قم در خصوص این جلسه به رسانه‌ها اعلام كرده بود: «رئیس‌جمهوری نگران پیامدهای به تاخیر افتادن اجرای پروژه در شهر قم بود و نگاه این بود كه نباید كار به نحوی تعریف شود كه پروژه دچار مشكل شده و با تاخیر زمانی زیادی همراه باشد. اصل نگرانی‌های مطرح شده توسط علما، مراجع و متخصصان امر مورد توجه و قبول ریاست‌جمهوری بود و در مجموع قرار شد در ارتباط با عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر جلساتی برگزار و تصمیماتی گرفته شود.» در حالی رئیس‌جمهور نگرانی خود را در خصوص تاخیر این پروژه در این جلسه مشترك اعلام كرده بود كه او در ابتدای سال 90 طی نامه‌ای اعلام كرده بود كه مونوریل قم از بالای صحن شرقی حرم عبور خواهد كرد و از وزارت كشور درخواست كرده بود تا امكانات لازم رابرای اجرای‌این پروژه در اختیار شهرداری این استان قرا دهد. اما همان زمان شهردار وقت قم در دیداری كه با علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی داشت به صراحت مخالفت خود را با اجرای این پروژه اعلام و گفته بود: «اجازه نخواهیم داد که منوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) عبور کند، مسیر پروژه مونوریل 27 کیلومتر است و این قطعه از مسیر فقط شش کیلومتر طول دارد.»
مسئله دیگری كه پیرامون مونوریل قم مطرح شد، انجام مناقصه فازدوم این پروژه بود در حالی كه همچنان فاز نخست مونوریل قم تكمیل و تعیین تكلیف نشده بود.محمود آبادی، مدیركل بازرسی استان قم نیز این مناقصه را مخدوش دانسته و گفته بود: «در مناقصه طرح مونوریل بر خلاف قانون از سازمان بازرسی برای شرکت در مراسم دعوت نشده بود.» مدیركل بازسی استان قم ایراداتی را بر طرح مناقصه فاز دوم این پروژه وارد كرده و گفته بود: «عدم طرح مطالعاتی یکی از این ایرادات بود و همچنین به منظور خارج نشدن ۱۴ میلیارد تومان اعتبار از استان با یک پیمانکاری که هیچ گونه طرح مطالعاتی در زمینه مونوریل نداشت تفاهم نامه امضا شده بود.
همچنین طی تشریفاتی که در مناقصه طرح صورت گرفته بود برخلاف قانون از سازمان بازرسی برای شرکت در مراسم دعوت نشده بود و برنده مناقصه با قیمت پیشنهادی حدود ۳۰ درصد از قیمت برآورد اولیه برنده شد و وی را بدون ارجاع به کمیته فنی و بازرگانی معرفی کرده بودند.عدم پیش بینی اعتبار لازم در مراحل اولیه کار و همچنین نداشتن مجوز از محیط زیست و آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) و به چالش کشیده شدن عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) از دیگر ایراداتی است که در ابتدای اجرای‌طرح‌مونوریل وجود داشت.»
بررسی مونوریل‌های احداث شده در شهرهای مختلف جهان نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد آن‌ها در شهربازی‌ها، باغ وحش‌ها، نمایشگاه‌ها، محوطه‌های توریستی ایجاد شده‌اند و کاربری اصلی آن‌ها بیشتر جذب توریست است تا حمل و نقل مسافر و تنها شهرهایی مونوریل را به عنوان یکی از سیستم های حمل و نقلی برگزیده‌اند که به لحاظ جغرافیایی، خصوصیات زمین و موارد مشابه امکان ساخت مترو را در اعماق زمین نداشته‌اند، حال آنکه مشاهده مسیر مونوریل قم و بررسی اظهارات مسئولین این شهر حاکی از آن است که مونوریل برای قم اصلیترین سیستم حمل و نقل عمومی تعریف شده است. با اینکه از سال‌ها پیش احداث مترو قم در دستور کار مدیران این شهر قرار داشته است ولی به یکباره دولتمردان اولویت را به احداث مونوریل دادند و احداث مترو را نیز منوط به اجرای این پروژه کردند حال آنکه ایجاد خط مونوریل قم نه سابقه مطالعاتی داشت و نه توجیهات لازم فنی و ترافیکی تا آنجا که در حین عملیات اجرایی در مورد چگونگی ادامه مسیر آن تصمیم گیری می‌شود.
رئیس شورای اسلامی شهر قم در خصوص احداث مونوریل در این كلانشهر می‌گوید: «مونوریل یكی از بهترین وسایل نقلیه عمومی است كه كمترین لرزش، آلودگی صوتی و آلودگی هوا را دارد و رودخانه قم بهترین محل برای احداث آن است، چون بر منازل مردم هم اشراف ندارد.»این در حالی است كه زمانی كه فواد اسماعیل شهردار كوالالامپور از پروژه مونوریل قم بازدید كرده بود، به گلایه مندی شهروندان این شهر آسیایی از آلودگی صوتی خطوط مونوریل و اینكه در صدد ایجاد خطوط مترو و اتوبوسرانی در شهر به جای مونوریل هستند؛صحبت كرده بود كه رئیس شورای اسلامی شهر قم این ادعاهای شهردار كوالالامپور را نیز رد كرده و عنوان می‌كند: «این‌ها حرف‌هایی است كه ریشه و اساس ندارد، من خودم در بازدیدی كه از كوالالامپور داشتم،دیدم كه مونوریل به‌اندازه یك اتوبوس صدا ندارد و در این شهر در حال گسترش است.»
مونوریل قم از میان رودخانه قم می‌گذرد و بسیاری از مردم این شهر نیز معتقدند مسیر انتخاب‌شده کاربرد زیادی ندارد و مسافران کمی انتظار این مونوریل را خواهند کشید. علاوه براین کارشناسان ترافیک بارها نسبت به احداث مونوریل انتقاد کرده‌اند و مونوریل را بیشتر یک وسیله مناسب برای گردشگری دانسته‌اند تا فرصتی برای حمل ونقل عمومی. چنانكه مونوریل تهران هم به‌رغم همه هزینه‌های صورت گرفته بی‌نتیجه ماند. احداث مونوریل در مسیر رودخانه قم كه چند سال گذشته شاهد وقوع سیل در آن بودیم باعث شده تا نظر كارشناسان به این تصمیم چندان مساعد نباشد اما سیدعلی طباطبایی، مشاور مطبوعاتی پیمانكار مونوریل قم اعتقاد دارد: « وقوع حادثه‌ای مثل سیل در مسیر مونوریل كاملا پیش‌بینی شده و ستون‌ها به شكلی طراحی شده كه كمترین اصطكاك را با آب دارد و مقاومت بتن هم بالاست، ضمن اینكه اگر قرار باشد سیلی در این محل اتفاق بیفتد قبل از رسیدن به مونوریل قطعا كل حرم را آب گرفته و تخریب خواهد كرد.»
این در حالی است كه بعد از گذشت سه ماه از آخرین فرصتی كه مسئولان اجرایی این پروژه اعلام كرده بودند تا طرح جایگزین را در خصوص عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) اعلام كنند، می‌گذرد. این شائبه وجود دارد كه تغییراتی كه در ساخت و ساز اطراف حرم ایجاد شده در جهت اجرایی كردن همان طرح عبور مونوریل ازمقابل حرم باشد و به عبارتی مسئولان در سكوت همان طرح قبلی این پروژه را بدون اطلاع رسانی دنبال می‌كنند.
مونوریل قم بارها درگیر حاشیه‌پردازی‌های سیاسی شد و حتی تا مرز متوقف شدن این پروژه نیز پیش رفت اما محمود احمدی‌نژاد كه این پروژه را هدیه دولت به مردم قم می‌داند، در نظر داشت تا این هدیه دستوری هرچه سریع‌تر به تحقق بپیوندد تا رویای مونوریل دولت نیز در این شهر مذهبی اجرایی شود. داستان ورود مونوریل به ایران، زمانی آغاز شد که احمدی‌نژاد به عنوان شهردار وقت تهران در سفری خارجی، سیستم حمل‌ونقل مونوریل را پسندید و به معاونانش پیشنهاد داد آن را برای اجرا در شهر تهران بررسی کنند. در سال‌هایی كه از این اتفاق و انتخاب گذشته، مونوریل، داستان پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
این در حالی است كه كارشناسان حمل و نقل بر این باورند كه اگر به جای هزینه احداث مونوریل یك خط اتوبوس BRT در این مسیر ایجاد می‌شد یا خط B مترو این شهر كه از مسیر خیابان باجك می‌گذشت به خاطر مونوریل حذف نمی‌شد بسیار می‌توانست در جابه‌جایی بار ترافیكی و مسافر تاثیرگذار‌تر باشد. محمدرضا باقرپناهی، عضو شورای اسلامی شهر قم و نماینده این استان در شورای عالی استان‌ها به صراحت اعلام می‌كند: «با وجود آنكه پروژه مونوریل قم در حال پیشرفت است، اما زوایای مختلف طرح مونوریل قم هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»
باقرپناهی با بیان اینكه در مطالعات مربوط به طرح جامع حمل و نقل و ترافیك قم هیچ حرفی از اجرای مونوریل به میان نیامده است، می‌گوید: «مصوبه شورای عالی ترافیك مبنی بر تصویب دو خط ریلی به صورت قطار سبك شهری بود و این طرح برای اجرا توسط وزیر كشور ابلاغ شده است.احداث مونوریل قم بدون طی كردن مسیر قانونی و مطالعات لازم و انجام كار كارشناسی، با حذف یكی از خطوط قطار سبك شهری پیش بینی شده در طرح جامع ترافیك، اجرا شده است. حتی با وجود اختلاف نظر داخلی در شورای شهر قم، برخی دستگاه های اجرایی عملیاتی شدن این پروژه را دنبال كردند.» این عضو شورای اسلامی شهر قم تاكید می‌كند: «به دلیل شرایط آب و هوایی و اقلیم قم، این خطر وجود دارد كه در زمستان‌های سرد تیرهای بتنی كه مونوریل روی آن حركت می كند دچار یخ زدگی شود؛ در چنین شرایطی هیچ كنترلی روی سیستم مونوریل وجود ندارد مگر اینكه توسط سیستم گرمایش مانع از یخ‌زدگی این تیرهای بتنی شویم كه خود این موضوع نیز هزینه های مضاعفی به سیستم مونوریل تحمیل می كند.»
در تاریخچه مونوریل قم آمده كه بر اساس مطالعات طرح جامع حمل ونقل این شهر كه از پنج سال پیش آغاز‌شده و در نهایت در جلسه شورای عالی ترافیک به تصویب رسیده بود، وجود دو خط A و B مترو برای قم پیش‌بینی شده بود، اما ناگهان در هشتاد و یکمین جلسه این شورا بنا به پیشنهاد شهردار قم و برخی از مسئولان این استان، مونوریل جایگزین خط B قطار شهری قم شد. این اتفاق در حالی برای مترو این كلانشهر رقم زده شد كه مجتبی شفیعی، دبیر شورای عالی ترافیك می‌گوید: «برای احداث مونوریل قم مصوبه شورای عالی ترافیك وجود دارد و این طرح به پشتوانه مطالعات جامع ترافیكی انجام شده است.» به اعتقاد دبیر شورای عالی ترافیك اگر هم مشكلاتی وجود دارد به زودی برطرف می‌شود. از سوی دیگر زمانی كه عملیات اجرایی مونوریل قم شروع شد، برخی كارشناسان و اعضای شورای شهر قم معتقد بودند كه پیش از شروع به كار این پروژه، مطالعات امکان سنجی و هزینه و فایده آن انجام نشده بود. مرداد ماه سال 88 بود كه كلنگ احداث مونوریل در قم بر زمین زده شد، دولت درصدد بر آمد تا طرح نیمه تمام مونوریل تهران را در قم به نتیجه برساند اما پس از گذشت سه سال، همچنان این پروژه رویایی دولت برای مردم قم در حاشیه مسائل سیاسی قرار گرفته است و استاندار این كلانشهر پیش‌بینی می‌كند كه فاز نخست مونوریل قم در نیمه دوم امسال به بهره‌برداری آزمایشی برسد اما صحبت‌های اولیه مسئولان دولتی چیز دیگری بود. طبق این صحبت‌ها قرار بود مونوریل قم با هزینه‌ای بالغ بر 19 میلیارد تومان و در مدت 30 ماه به اجرا درآید و حالا بعد از گذشت 35 ماه از زمان كلنگ زنی در انتظار تكمیل فاز اول از این پروژه است.
گذر این وسیله نقلیه لوكس و تفریحی از مقام صحن شرقی حرم حضرت معصومه (س) باردیگر با اعتراض علمای حوزه علمیه و برخی از اعضای شورای اسلامی این شهر روبه رو شد. اعتراضاتی كه برای بار دوم بعد از مونوریل تهران اجرای این پروژه را به تعویق انداخت. ابتدای سال 90 بود كه اردشیر احمدی، مدیرعامل سازمان‌قطار شهری قم كه از سوی استاندار برای این سمت انتخاب شده بود، به صراحت اعلام كرد: «مونوریل شهری قم از كناره صحن شرقی حضرت امام جواد (ع) حرم حضرت معصومه (س) عبور می‌كند.»
مدیرعامل سازمان قطار شهری قم ادعا كرده بود: «مونوریل شهری قم با ارتفاع مجاز كه این ارتفاع در واقع رعایت بسیاری از محدودیتها از جمله محدودیتهای فنی، میراث فرهنگی و تولیت است، قابل عبور می‌شود به طوری كه خودش تشكیل یك رواق بسیار زیبا را برای این صحن ایجاد می‌كند و صحن حضرت امام جواد (ع) را به یك صحن بسیار زیبا تبدیل می‌كند.»آن طور كه احمدی توضیح داده بود در مسیر مونوریل یك هزار و 250 متر از مسیر تحت تاثیر حرم مطهر حضرت معصومه (س) قرار می‌گیرد.
به گفته او كار طراحی مونوریل شهری قم با رعایت ضوابط میراث فرهنگی انجام شده است و یكبار هم موافقت آستان مقدس حرم مطهر حضرت معصومه (س) در ارتباط با این موضوع كتبا گرفته شده است ولی به خاطرحساسیت موضوع در آخرین جلسه شورای سازمان قطار شهری در تاریخ 24 اسفند 89، مقرر شد كه سازمان مطالعات عبور مونوریل از این منطقه را به صورت زیر زمینی نیز مورد بررسی قرار دهد. اما نتیجه مطالعات انجام شده نشان می‌داد كه با توجه به نظر مهندسین مشاور عبور مونوریل از روی زمین و با ارتفاع مجاز یك راه حل كارشناسی و تایید شده است كه نه تنها موجب تسهیل تردد مسافران و زوار می‌شود بلكه با رعایت كردن معماری اسلامی موجب افزایش زیبایی منظر شهری و حرم مطهر هم می‌شود.
محمدرضا باقرپناهی، عضو شورای اسلامی شهر قم نخستین كسی بود كه از همان ابتدا با ارائه دلایل كارشناسی مخالفت خود را با احداث مونوریل و همچنین عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) اعلام كرد.این عضو شورای اسلامی شهر قم به صراحت اعلام كرده بود: «پروژه مونوریل حریم میراثی حرم مطهر حضرت معصومه(س) را مخدوش كرده و با فرهنگ دینی و مذهبی مردم قم مغایر است.»از دیگر اشكالاتی كه این عضو شورای شهر به پروژه مونوریل وارد كرد این بود كه اجرای مونوریل دید بصری حرم حضرت معصومه(س) را مخدوش كرده و احداث مونوریل در مطالعات جامع حمل و نقل شهری نیز دیده نشده است.
پس از كش و قوس‌های فراوان به ویژه در مورد عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) در نهایت قرار بر این شد كه موضوع در جلسه‌ای با حضور آیت‌الله مسعودی خمینی، تولیت وقت آستانه مقدسه بررسی شود و در این جلسه تولیت آستانه مقدسه پس از شنیدن اظهارنظرها و دلایل كارشناسی با عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) موافقت كرد. البته آیت‌الله مسعودی خمینی چند روز بعد در روز 20 آذر ماه 89 در مراسم تودیع خود كه در حرم مطهر برگزار شد تصمیم خود را پس گرفت و در سخنرانی خود با اشاره به وضعیت عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه(س)گفت: «درباره اصل اجرای پروژه مونوریل كاری ندارم، ولی می‌گویم مونوریل از مقابل حرم به طور كلی نباید عبور كرده و باید به زیر سطح برود و از سطح جوادالائمه‌نیز نباید عبور كند.»
تولیت آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) با این سخن دوباره اختلاف نظر در مورد اجرای پروژه مونوریل را قوت بخشید.
یكی از دیگر اتفاقات و نظرهایی كه در مورد اجرای پروژه مونوریل و عبور این پروژه از مقابل حرم حضرت معصومه(س) مطرح شد، عبور مونوریل از زیرسطح بود و در این زمینه احداث خیابان دوسطحه و... پیشنهاد شد. هرچند این پیشنهاد نیز در منظر اول كاری درست و قابل توجه به نظر می‌رسید اما مشكلات متعدد دیگری از جمله به تاخیر افتادن زمان اجرای پروژه مونوریل و همچنین افزایش هزینه هنگفت برای اجرای این پروژه را به دنبال داشت. در كش و قوس‌های روند اجرای مونوریل احمد حاجی‌زاده، معاون وقت استاندار قم در بازدید از روند اجرای این پروژه از كارشناسان و منتقدان خواست كه به ارائه پیشنهاد بپردازند. او در عین حال اعلام كرده بود: «این پروژه عظیم ملی از طرح‌های بسیار مهم استانی و از پروژه‌های نوین‌در سطح ملی است كه با عنایت ویژه‌رئیس‌جمهور‌به‌استان‌قم اهدا شده‌است.»
اردیبهشت ماه سال گذشته بود كه همزمان با بالا گرفتن اختلافات سیاسی بر سر مونوریل قم،محمد رویانیان، رئیس ستاد حمل و نقل و مدیریت سوخت كشور از سوی‌رئیس جمهور ماموریت یافت تا وارد پرونده مونوریل شود. رویانیان در همان زمان اعلام كرده بود: «پروژه مونوریل قم به دور از جنجال‌سازی و با حمایت دولت، مسئولین استان و شهر مقدس قم فعالیت خود را ادامه خواهد داد كه در این راه نیازمند همدلی تمامی مسئولان هستیم.»البته قبل از اینكه رویانیان ماموریت ویژه خود را برای حل مشكلات مونوریل قم از سوی رئیس‌جمهور دریافت كند، محمود احمدی‌نژاد كه نگران به تاخیر افتادن این پروژه بود جلسه مشتركی را با استاندار و اعضای شورای اسلامی شهر قم گذاشت.
حسن بختیاری، سخنگوی شورای شهر قم در خصوص این جلسه به رسانه‌ها اعلام كرده بود: «رئیس‌جمهوری نگران پیامدهای به تاخیر افتادن اجرای پروژه در شهر قم بود و نگاه این بود كه نباید كار به نحوی تعریف شود كه پروژه دچار مشكل شده و با تاخیر زمانی زیادی همراه باشد. اصل نگرانی‌های مطرح شده توسط علما، مراجع و متخصصان امر مورد توجه و قبول ریاست‌جمهوری بود و در مجموع قرار شد در ارتباط با عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر جلساتی برگزار و تصمیماتی گرفته شود.» در حالی رئیس‌جمهور نگرانی خود را در خصوص تاخیر این پروژه در این جلسه مشترك اعلام كرده بود كه او در ابتدای سال 90 طی نامه‌ای اعلام كرده بود كه مونوریل قم از بالای صحن شرقی حرم عبور خواهد كرد و از وزارت كشور درخواست كرده بود تا امكانات لازم رابرای اجرای‌این پروژه در اختیار شهرداری این استان قرا دهد. اما همان زمان شهردار وقت قم در دیداری كه با علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی داشت به صراحت مخالفت خود را با اجرای این پروژه اعلام و گفته بود: «اجازه نخواهیم داد که منوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) عبور کند، مسیر پروژه مونوریل 27 کیلومتر است و این قطعه از مسیر فقط شش کیلومتر طول دارد.»
مسئله دیگری كه پیرامون مونوریل قم مطرح شد، انجام مناقصه فازدوم این پروژه بود در حالی كه همچنان فاز نخست مونوریل قم تكمیل و تعیین تكلیف نشده بود.محمود آبادی، مدیركل بازرسی استان قم نیز این مناقصه را مخدوش دانسته و گفته بود: «در مناقصه طرح مونوریل بر خلاف قانون از سازمان بازرسی برای شرکت در مراسم دعوت نشده بود.» مدیركل بازسی استان قم ایراداتی را بر طرح مناقصه فاز دوم این پروژه وارد كرده و گفته بود: «عدم طرح مطالعاتی یکی از این ایرادات بود و همچنین به منظور خارج نشدن ۱۴ میلیارد تومان اعتبار از استان با یک پیمانکاری که هیچ گونه طرح مطالعاتی در زمینه مونوریل نداشت تفاهم نامه امضا شده بود.
همچنین طی تشریفاتی که در مناقصه طرح صورت گرفته بود برخلاف قانون از سازمان بازرسی برای شرکت در مراسم دعوت نشده بود و برنده مناقصه با قیمت پیشنهادی حدود ۳۰ درصد از قیمت برآورد اولیه برنده شد و وی را بدون ارجاع به کمیته فنی و بازرگانی معرفی کرده بودند.عدم پیش بینی اعتبار لازم در مراحل اولیه کار و همچنین نداشتن مجوز از محیط زیست و آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) و به چالش کشیده شدن عبور مونوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) از دیگر ایراداتی است که در ابتدای اجرای‌طرح‌مونوریل وجود داشت.»
بررسی مونوریل‌های احداث شده در شهرهای مختلف جهان نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد آن‌ها در شهربازی‌ها، باغ وحش‌ها، نمایشگاه‌ها، محوطه‌های توریستی ایجاد شده‌اند و کاربری اصلی آن‌ها بیشتر جذب توریست است تا حمل و نقل مسافر و تنها شهرهایی مونوریل را به عنوان یکی از سیستم های حمل و نقلی برگزیده‌اند که به لحاظ جغرافیایی، خصوصیات زمین و موارد مشابه امکان ساخت مترو را در اعماق زمین نداشته‌اند، حال آنکه مشاهده مسیر مونوریل قم و بررسی اظهارات مسئولین این شهر حاکی از آن است که مونوریل برای قم اصلیترین سیستم حمل و نقل عمومی تعریف شده است. با اینکه از سال‌ها پیش احداث مترو قم در دستور کار مدیران این شهر قرار داشته است ولی به یکباره دولتمردان اولویت را به احداث مونوریل دادند و احداث مترو را نیز منوط به اجرای این پروژه کردند حال آنکه ایجاد خط مونوریل قم نه سابقه مطالعاتی داشت و نه توجیهات لازم فنی و ترافیکی تا آنجا که در حین عملیات اجرایی در مورد چگونگی ادامه مسیر آن تصمیم گیری می‌شود.
رئیس شورای اسلامی شهر قم در خصوص احداث مونوریل در این كلانشهر می‌گوید: «مونوریل یكی از بهترین وسایل نقلیه عمومی است كه كمترین لرزش، آلودگی صوتی و آلودگی هوا را دارد و رودخانه قم بهترین محل برای احداث آن است، چون بر منازل مردم هم اشراف ندارد.»این در حالی است كه زمانی كه فواد اسماعیل شهردار كوالالامپور از پروژه مونوریل قم بازدید كرده بود، به گلایه مندی شهروندان این شهر آسیایی از آلودگی صوتی خطوط مونوریل و اینكه در صدد ایجاد خطوط مترو و اتوبوسرانی در شهر به جای مونوریل هستند؛صحبت كرده بود كه رئیس شورای اسلامی شهر قم این ادعاهای شهردار كوالالامپور را نیز رد كرده و عنوان می‌كند: «این‌ها حرف‌هایی است كه ریشه و اساس ندارد، من خودم در بازدیدی كه از كوالالامپور داشتم،دیدم كه مونوریل به‌اندازه یك اتوبوس صدا ندارد و در این شهر در حال گسترش است.»
مونوریل قم از میان رودخانه قم می‌گذرد و بسیاری از مردم این شهر نیز معتقدند مسیر انتخاب‌شده کاربرد زیادی ندارد و مسافران کمی انتظار این مونوریل را خواهند کشید. علاوه براین کارشناسان ترافیک بارها نسبت به احداث مونوریل انتقاد کرده‌اند و مونوریل را بیشتر یک وسیله مناسب برای گردشگری دانسته‌اند تا فرصتی برای حمل ونقل عمومی. چنانكه مونوریل تهران هم به‌رغم همه هزینه‌های صورت گرفته بی‌نتیجه ماند. احداث مونوریل در مسیر رودخانه قم كه چند سال گذشته شاهد وقوع سیل در آن بودیم باعث شده تا نظر كارشناسان به این تصمیم چندان مساعد نباشد اما سیدعلی طباطبایی، مشاور مطبوعاتی پیمانكار مونوریل قم اعتقاد دارد: « وقوع حادثه‌ای مثل سیل در مسیر مونوریل كاملا پیش‌بینی شده و ستون‌ها به شكلی طراحی شده كه كمترین اصطكاك را با آب دارد و مقاومت بتن هم بالاست، ضمن اینكه اگر قرار باشد سیلی در این محل اتفاق بیفتد قبل از رسیدن به مونوریل قطعا كل حرم را آب گرفته و تخریب خواهد كرد.»