ایران شهرساز

الف - طراحي شهري چيست؟
طراحي شهري فرآيندي است كه به شكل‌دهي فيزيكي بافت‌هايمختلف شهري و روستايي منجر مي‌شود. طراحي شهري با رويكرد ساختارگرايي به ايجاداماكن متعدد مي‌پردازد. اين فرآيند طراحي ساختمان‌ها، فضاها و چشم‌اندازها را دربرمي‌گيرد و نهايتا جرياني را به راه مي‌اندازد كه به عمران و آبادي شهري كمك مي‌كند

تعریف طراحی شهری

طراحی بخشی از هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشتههای مختلف علمی و هنری مانند برنامه ریزی شهری ,معماری و منظر سازی ,مهندسی فنی,مهندسی ترافیک و حمل و نقل روانشناسی ,جامعه شناسی واقتصاد سر و کار دارد و در عینحال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می کند.پس می بینیم که دامنه ی فعالیتش بسیارگسترده است

اگر گفته ی مانوئل کستل را بپذیریم که برنامه ریزی عین سیاستاست شاید بهتر بتوان حوزه ی فعالیت شهری را مشخص کرد .به نظر جف لوید طراحی شهریحلقه ی پیوند دهنده ی معماری , معماری منظر, مهندسی به صورت گسترده و برنامه ریزیوبلاخص برنامه ریزی شهری است.این نظریه ای که امروز هم از اعتبار خود برخوردار است

در تعاریف بالا ما به دنبال جوهر و مفهوم طراحی شهری هستیمچیزی که در شرایط جامعه ی ما نیز مفید واقع می شود . طراحی شهری فعالیت جدیدی نیست. بحثهای فراوانی از قدیم وجود داشته مبنی بر اینکه با شکل گرفتن فضای خصوصی زندگیبشر فضای عمومی نیز شکل گرفته , زیرا انسانها می خواسته اند با هم رابطه داشتهباشند و به محض آنکه انسان پا ازفضای خصوصی بیرون می گذارد و در فضای عمومی قرار میگیرد حضور طراحی شهری در تاریخ کالبدی او آغاز می شود

گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می دهد که این فعالیت مانندیک طرح معماری یا طراحی یک پارک نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد. یککار معماری معمولا در جایی شروع می شود و خاتمه می یابد , یک میدان به عنوان عنصریاز سازمان فضایی شهر در طول تاریخ تکون می یابد , دگرگون میشود ,تغییر می کند و یامدام عوض می شود . چنین فضایی می توانداز عهد باستان شروع شود , وسطی را پشت سرگذارد , رنسانس را ببیند و امروز هم بتواند در آن فعالیت و زندگی کند

دشواری پیش بینی آینده ایجاب می کند که طراحی شهری انعطافپذیر باشد , بتواند خود را با حرکات ونوسانات و تصمیم گیری ها تطبیق دهد ,اصلاحشود و به قولی مدارا کند

حرفه‌اي نو
طراحي شهري يكي از جديد‌ترين حرفه‌هاست كه بيش از 25 سال ازعمر آن نمي‌گذرد. بيشتر آن چه كه طراحان شهري ارايه مي‌كنند، (طراحي بافت‌هايمسكوني) دستاورد حوزه‌هاي شغلي ديگر است. در واقع طراحي شهري يك رويكرد چندگانهنسبت به ساير مشاغل دارد

رسالت عمومي
همزمان با شكل‌گيري صنف طراحان شهري، معماران، شهرسازان،طراحان فضاي سبز، مهندسان راه، هنرمندان و طيف وسيعي از مشاغل وفاداري خود را بهاين حوزه «طراحي شهري» اعلام كردند.در واقع رسالت اين حوزه‌ها تغيير روند شكل‌دهيفضاهاي پيراموني بود. از جمله مباحث چالش برانگيز ميان اين حوزه‌ها عبارت‌ بودنداز


:

الف) معماران بايد سواي از طراحي ساختمان‌ها، با موقعيتمكاني بناها هم در ارتباط باشند

ب) شهرسازان هم بايد با شكل فيزيكي توسعه و گسترش شهرهاارتباط داشته باشند

ج) طراحان فضاي سبز هم بايد در ابتداي فرآيند طراحي شهري بهبررسي و فهم درست از مناطق مورد نظر دست يابند

د) مهندسان راه هم بايد به جاي تمركز روي مباحث ترافيكي، ازمهارت‌هاي خود در ايجاد فضاهاي دلپذير (چه براي سكونت و چه براي مشاهده صرف)استفاده كنند

چه اقداماتي در دستور كار طراحان شهري قرار دارد؟
1-
وسعت ديد دادن به فضاي شهري _ استفاده از ابتكارهايي چنددر توليد و بازتوليد محيط‌هاي پيراموني
2-
طراحي فضاهاي ساخته شده _ از كل شهرها و حومه‌هاي آنهاگرفته تا خيابان‌ها و ميدان‌ها ارايه نظرات خود بر چگونگي عمران و احياي شهرها
3-
تحقيق و تفحص پيرامون مناطق مورد نظر و ساكنان آنها درنظر گرفتن بافت فيزيكي، سياسي، اقتصادي و روان‌شناسي حاكم بر آن مناطق
4-
تحت تاثير قرار دادن مردم با ابتكارات خود، كمك به آنهادر اتخاذ تصميم‌هايي مناسب و ‌آموزش آنها جهت ايجاد مكان‌هاي مطلوب
5-
توسعه سياستگذاري‌هاي نوين پيرامون ساخت و سازهاي شهري
6-
مشاور گروهي _ كمك به مردم براي برعهده گرفتن نقش‌هاييپيرامون سازندگي و طراحي حومه‌ها
7-
ارايه تصاوير گرافيكي _ از طراحي‌هاي كلي و تكنيكي گرفتهتا استفاده از آخرين دستاوردها در طراحي‌هاي كامپيوتري

هدف از طراحی شهری چیست؟
طراحی شهری بخش بسیار مهم و حساسی از هویت شهروندان یک شهربه شمار می رود.بدین معنا که چگونه می اندیشند ،چه امکاناتی در دسترس داشتند و چهمتخصصانی نبوغ خود را ارائه دادند تا شهری که در آن زندگی می کنیم ساخته شده است.زمانی که این عوامل را کنار یکدیگر قرار می دهیم تا ترکیبی از یک شهر را ارائه نماییم،سیمای شهر گویای فرهنگ و نگرش آن جامعه می باشد.معیار فرهنگی ،سلیقه ی شخصی ،تفکرو امکانات نهادهای اجتماعی در یک کشور تعیین کننده ی نمای ظاهری شهری و بالطبعطراحی شهری است

طراحی شهری از یک سو باید حداقل خدمات و امکانات شهری را بهطور یکسان در اختیار کلیه شهروندان قرار دهد و از سوی دیگر تنوع و امکان انتخاب جایگرینمتفاوت را برای گروه های مختاپلف جامعه فذهم سازد

هدف اول مستلزم یکنواختی استانداردها و جامعیت آن میباشد،ولی هدف دوم تنوع استانداردها و به کار گیری تدابیر و راهبردهای متخصصان وافراد ذی صلاح در شهرسازی را ایجاب می نماید


طراحی شهری در چارچوب کلی فرایند برنامه ریزی و تصمیم گیریجامعه ،نیاز به تشکلات رسمی دارد تا از این طریق ،قشر ها و گروه های فرهنگی جامعه،نتواند به ارزشها و آرمانهای خود جامه ی عمل بپوشانند و پیشنهاد های طراحی را کهنهایتا به صورت سرمایه گذاری شهری ،مرمت ،نوسازی ،بازسازی و ساخت و حفظ بناها در میآید ،بهتر ارائه دهند

اگر از هر قشر خواسته شود تا نظر خود را در مورد شکل شهر ونقش هشر بیان کند در طراحی شهری ،تنوع ، هماهنگی و زیبایی سیمای شهر و الگوی فعالیتها به بهترین نحو فراهم می آید وزیرا در این حالت طراحی شهری رفتارهای جمعی خواستههای فرهنگی و هویت گروهی را منعکس می سازد.فرضیه اصلی در این جا این است که طراحیخیال پردازانه با استفاده مشترک از فضا و سهیم شدن در امکانات و دسترسی متعدد بهعملکردهای شهری و تنوع در شیوه های زندگی می تواند برخی از تضاد های بارز بین گروهها را از بین ببرد

طراحی شهری فعالیتی پر هزینه تر از برنامه ریزی شهری میباشد و مستلزم به کار گیری منابع کمیاب و متخصصان حرفه ای ماهر است .این نکته حائزاهمیت است که فعالیت های طراحی شهری در جهاتی سوق داده شود که عملکردها و عواملشکل دهنده ی شهری بیشترین تاثیر را روی رفتار کلی افراد و بافت و فرم شهر داشتهباشد
آشنایی با برخی تخصص هاو مفاهیم و اصطلاحات رایج شهری
در این مبحث سعی گردیده تا با تعریف جامع و مختصر از برخیمفاهیم و اصطلاحات رایج در رابطه با شهر و شهرسازی (برنامه ریزی شهری)، دانشجویانرا با مسایل تخصصی شهری آشنا نمود

تعریف شهر

تعاریف و برداشت های مختلفی از شهر وجود دارد که دارایتشابهات و تفاوت هایی است. طبق ماده 4 قانون تعاریف وضوابط تقسیمات کشوری ایران،شهر، محلی (مکانی) است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص واقع شده و ازنظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی های خاص خود است،به طوری که اکثریت ساکنان دایمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، خدمات و فعالیت هایاداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند. شهر کانونمبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه نفوذ پیرامون خود بوده و حداقلدارای ده هزار نفر جمعیت است. یا مکان تجمع عده کثیری از مردم با سلایق، افکار،رفتار و... متفاوت می باشد. از نظر کالبدی، شهر جایی است که دارای ساختمان هایبلند، خیابان ها، پارک ها، ادارات، زیرساخت ها و تاسیسات شهری و... می باشددربعداقتصادی نیز شهر جایی است دارای وجه غالب اشتغال صنعتی، خدماتی و سبک مصرف وزندگی یا شیوه تولید متفاوت از روستا است. یکی از انواع تعریف های رایج از شهر،تعریف عددی آن است. به نحوی که در ایران تا سال65 شهر را مکانی می گفتند که جمعیتآن بیش از 5 هزار نفر باشد و از آن تاریخ به بعد، شهر به جایی گفته می شد که دارایشهرداری باشد

برنامه ريزي شهري
یعنی ساماندهی کالبدی- فضای شهر. از طرفی برنامه ریزی شهریعبارت است از تأمین رفاه و آسایش شهرنشینان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر،سالم تر، آسان تر، موثرتر، و دلپذیرتر. برنامه ریزی شهری یک فعالیت زنده و پویااست و علت پویایی اش آن است که شهر مانند یک موجود زنده است. به مانند یک سیستمعمل می نماید که طیف وسیعی از فعالیت ها (تمام زندگی شهری)، عملکردهای شهری راپوشش می دهد

شهرسازی

به مجموعه روشها و تدابیری گفته می شود که متخصصان امور شهریبه وسیله آن شهرها را بهتر می سازند. یا به عبارتی شهرسازی یعنی مطالعه طرح ریزی وتوسعه شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندنمشکلات شهری و پاسخ گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری. شهرسازی یک کار گروهی و یککوشش دسته جمعی با شرکت متخصصین علومی است که به نحوی در زمینه مسایل شهری میتوانند به مطالعه بپردازند و در جهت بهبود، توسعه و به طور کلی وضع آینده آنها بهتعیین برنامه مبادرت کنند
مدیریت شهریاداره امور شهری به منظور ارتقای مدیریت پایدارمدیریت شهری، با در نظر داشتن و پیروی از اهداف سیاست های ملی، اقتصادی و اجتماعیکشور. به عنوان یک چارچوب سازمانی توسعه شهری فعالیت میکند. مدیریت شهری به برنامهها، طرح ها و عملیاتی اطلاق می شود که بتوانند رشد جمعیت را با اساسی؛ مانند مسکنو اشتغال مطابقت دهند

طرح ريزي شهري


عبارت از مطالعه کیفیت فضاها، کیفیت فیزیکی طرح ها، ارایهطرح های فیزیکی از فضاها و شناخت کیفیت فیزیکی شهری. بوجود آوردن مجموعه های فیزیکیاست که در آن بیشتر به کیفیت فضاها و کیفیت طرح ها توجه می شود. در طرح ریزی شهری،روش های تحلیل بصری فرم های شهری بی اندازه موثرند. هدف طرح ریزی شهری جستجوی کیفیاتزیبایی بصری از فرم شهری است که بر اساس مصرف اراضی پیش بینی شده در برنامه ریزیشهری قرار دارد. سیاست هایی را که شهرداری ها در رابطه با ضوابط ساختمانی شهراعمال می نمایند، می توان جزئی از طرح ریزی شهری دانست. طرح ریزی شهری بیشتر باعوامل زیبایی شهری سروکار دارد. یکی از جنبه های مطالعاتی، جنبه کیفی عوامل فرهنگیو اجتماعی شهر است
سيما و منظ شهر

سیمای شهری تمام عواملی از شهر را که به دیده می آید و چشمقادر به تماشای آن است؛ یعنی تمام این عواملی که به صورت انفرادی و خاصه در حالتیکه به صورت پیوسته و دسته جمعی عمل می کند. از جمله نکاتی که درباره سیمای شهر میتوان گفت این است که به دیده آید، به ذهن سپرده شود و سبب شادی و نشاط گردد. منظرشهری نیز هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان ها، خیابان ها ومکان هایی است که محیط شهری را می سازند. منظر شهری چیزی بیش از مجموعه ساختمان هاو فضاهای غیر ساخته شده است. دو مفهوم سیما و منظر شهری اکثراً به یک معنا و مفهومو با هم به کار برده شوند

طراحي شهري

طراحی شهری تأکید بر کیفیت محیطی عرصه های جمعی و سامان بخشیکالبدی این عرصه ها در جهت ارتقاء کیفیت عملکردی، تجربی، زیباشناختی و زیست محیطیدارد. با کیفیت کالبدی و فضایی محیط سروکار دارد. عبارت از هنر طراحی شهر به صورتسه بعدی، که فعالیت آن در حوزه ای میان معماری، منظر شهری، مهندسی و برنامه ریزیقرار می گیرد. طراحی شهری به صورت فرایندی انسانی در می آید که با بهبود کیفیتکالبدی محیط زیست سروکار دارد. طراحی شهری به طراحی شهرها بدون طراحی ساختمان ها میپردازد که در اینجا مقصود فضاهای عمومی است. یا اینکه حوزه طراحی شهری اساساً فضایبین ساختمان ها را شامل می شود و پیداست که فضای عمومی بین ساختمان ها عموماً خیابانها و میدان ها است که همان فضاهای عمومی است

طرح هادي طرح

طرح هادی طرحی است برای گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمینهای شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارایه راه حلهای کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نیستند. در واقع اصول کلیتوسعه شهرها و هدایت این توسعه را مورد توجه قرار می دهد. آنچه در طرح های جامعشهری بایستی مورد مطالعه ریز قرار گیرد، در طرح هادی به صورت کلی تری مطرح میگردد. از طرح های هادی می توان به عنوان راهنمای توسعه شهر نام برد. این طرح ها ازسال 1334 به صورت طرح های گذربندی و شبکه بندی برای شهرها در کشور شروع گردیدند.معمولاً برای دوره زمانی ده ساله و برای شهرهای کوچک و یا شهرهای که کمتر از 25000نفرجمعیت دارند، تهیه می شود. بیشتر برای شهرهایی تهیه می گردند که فاقد طرح جامعبوده و یا امکان اجرای طرح جامع در آنها فراهم نشده است. طرح هادی دارای سابقهطولانی تری نسبت به طرح های جامع بوده و توسط وزارت کشور تهیه شده که با تشکیلدفاتر فنی استانداری ها، وظیفه تهیه طرح های هادی در هر استان به عهده این دفاترواگذار گردیده است

طرح جامع شهري

به منظور تدوین برنامه و تعیین جهات توسعه شهر و تأمین نیازمندیهای آن بر مبنای پیش بینی ها و اهداف توسعه شهری تهیه می شود. طرح جامع شهر، عبارتاز طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزههای مسکونی، صنعتی، خدماتی، اداری و... ، تأسیسات و تجهیزات شهری و نیازمندی هایعمومی شهری، خطوط کلی اتباطی و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات، تجهیزات و تعیینمحدوده های نوسازی، بهسازی و... تعیین می شود. بیشتر در مورد شهرهای بزرگ و شهرهاییکه بیش از 25000 نفر جمعیت دارند تهیه می گردد. در واقع به شکل برنامه راهنما عملمی کند یا به شکل سیستمی است که خط مشی اصولی و کلی سیاست های شهری را تعیین میکند. طرح جامع را می توان منطقی جهت انتخاب الگوی صحیح استفاده از اراضی شهریدانست. روش انجام طرح جامع عبارت از مطالعه وضع موجود، تجزیه تحلیل و نتیجه گیریاز وضع موجود، تعیین اهداف و اولویت ها، انجام پیش بینی های لازم، ارایه طرح ها وبرنامه های توسعه شهری و اجرای آنها می باشد. در واقع طرح های جامع در دو مرحله تهیهمی شوند. مرحله اول شامل انجام بررسی ها، شناخت وضع موجود شهر مانند مطالعات جغرافیایی،اقلیمی، تاریخی و بررسی ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر و در بخش آخر اینمطالعات جمع بندی و تجزیه و تحلیل می باشد. در مرحله دوم، طرح کالبدی شهر و گزارشهای مربوطه ارایه می شود. پس از انقلاب نام طرح های جامع به طرح های توسعه و عمرانو حوزه نفوذ شهرها تغییر یافت. به دلایلی نیز مراحل کار نیز از دو مرحله به چهارمرحله افزایش یافت. ویژگی های عمده این طرح ها در معطوف نمودن توجهات به مباحثتوسعه و عمران شهری به جای توجه صرف به بحث های کالبدی و نیز توجه به حوزه نفوذشهرها می باشد

طرح تفصيلي

طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع، نحوهاستفاده از زمین های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمینبرای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت،تراکم در واحدهای شهری، اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهریو موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود. به دنبال طرح جامع و به منظورانجام برنامه های اجرایی تصویب شده این طرح تهیه می گردد. طرح تفصیلی در حقیقت تنظیمبرنامه ای مفصل و انجام اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهری و طراحی آنهااست. شامل چهار مرحله است

مرحله بازشناسی

مرحله تثبیت برنامه ها و طرح های اجرایی

مرحله تشخیص و تعیین اولویت ها

مرحله انجام و اجرای محتوای طرح و کاربرد اراضی

سابقه تهیه طرح های جامع و تفصیلی به حدود سال های 47-46برمی گردد. سازمان مسئول تهیه طرح های جامع و تفصیلی وزارت مسکن و شهرسازی است. اینطرح ها در ابتدا برای شهرهایی که طرح جامع آنها به تصویب رسیده بود انجام پذیرفت.پایه و اساس فکر تهیه طرح های تفصیلی در دهه 50 از آن زمان آغاز شد که شهرداری هادر مواجهه با طرح های جامع، به لحاظ کلی بودن مطالعات، امکان پیاده نمودن و اجرایدقیق آن را فراهم نمی دیدند

محدوده شهر

برای انجام خدمات و فعالیت های شهری و اقدام در جهت تأمینساختمان ها، فضاهای شهری و برنامه های عمران شهری حدودی لازم است که بتوان در آنحدود به انجام خدمات شهری و برنامه ریزی در زمینه این خدمات پرداخت. لذا، حدودی رابرای این خدمات تعیین می کنند و معمولاً این حدود از طرف مسئولین امور شهری وشهرداری ها مشخص می شود تا بتوان در یک برنامه زمانی مشخص به نوسازی و گسترش شهرپرداخت و خدمات شهری مورد نیاز آن را اعم از برق، آب، تلفن، مسکن، فضای سبز و ...تأمین کرد. این حدود را معمولاً محدوده شهر می گویند. اما در صورتی که شهر در تماماین محدوده گسترده نشده و تنها در قسمت هایی از آن توسعه یافته باشد، مقدار اراضیساخته شده را در داخل این محدوده شهری، محدوده ساخته شده شهر گویند. در واقعمحدوده ساخته شده شهر عبارت از مساحت محدوده شهر منهای اراضی ساخته نشده در داخل اینمحدوده. همچنین در جهت توسعه های بعدی شهر در مراحل زمانی آینده در اطراف محدودهشهرها حدودی دیگر تعیین می شود که به حریم شهر معروف است. در حقیقت این اراضی جهتگسترش های آتی شهر در نظر گرفته می شوند. حریم شهر را می توان همان خط کمربندی شهرنیز در نظر گرفت

منطقه بندي


چگونگی تقسیم و تخصیص اراضی شهر به فعالیت ها و کاربری هایمختلف و مهمترین ابزار برای سامان دادن به نظام کاربری زمین محسوب می گردد. ضوابطمنطقه بندی نقش اساسی در توزیع و تقسیم کاربری های مختلف و نسبت آنها به یکدیگردارد و در نتیجه ارتباط تنگاتنگی با موضوع سرانه های کاربری زمین پیدا می کند. یامی توان گفت منطقه بندی عبارت از تقسیم کالبد یک جامعه شهری به منطقه ها برحسبنحوه استفاده از آن در اراضی حال و آینده به منظور نظارت و هدایت عمران اراضی. اصلاساسی در منطقه بندی آن است که شهر به بخش یا منطقه های مختلف تقسیم شود و هرمنطقه در جهت اهداف صحیح و درست در موقعیت

مكاني مورد استفاده قرار گيرد


كاربري زمين

ستفاده از زمین برای کاربردهای مختلف و تعیین مکان استقرارفعالیت ها است. البته تنها تقسیم زمین و تدوین مقررات استفاده از آن مدنظر نیست،بلکه تمام عوامل موثر در کاربری زمین (اقتصادی، اجتماعی، منافع عمومی، محیط زیست،ایمنی، مدیریت و... ) مورد مطالعه قرار می گیرد

`

یکی از محورهای اصلی برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی کاربریزمین است. موضوع اصلی در برنامه ریزی کاربری زمین، نحوه تخصیص زمین به کاربری هایمختلف و هماهنگ کردن آنهابايكديگر است

سرانه هاي شهري

یکی از ابزارهایی است که در فرایند برنامه ریزی کاربری زمین،برای محاسبه و برآورد اراضی و توزیع آن میان فعالیت ها یا کاربری های مختلف به کارمی رود. در واقع سرانه کاربری زمین به عنوان نوعی معیار و شاخص کمی برای سنجش ومقایسه تغییرات کاربری در جریان زمان مورد استفاده قرار می گیرد. سرانه کاربری زمینتبلور و بیان کمی مجموعه سیاست ها، روش ها و الگوهایی است که برای تعیین انواعکاربری ها، تقسیم اراضی، توزیع فضایی فعالیت ها، ضوابط منطقه بندی، تدویناستانداردهای کاربری و غیره به کار گرفته می شود. امروزه بسیاری از مفاهیم فوق نظیربرنامه ریزی شهری، شهرسازی، مدیریت شهری، طراحی شهری، طراحی منظر و... به عنوانرشته های تحصیلی در دانشگاه های معتبر وجود داشته و متخصصان مختلفی از این علوم درسازمان های ذیربط نظیر وزارت کشور، مسکن و شهرسازی، سازمان مدیریت، استانداری ها،شهرداری ها، مهندسین مشاور شهرسازی و معماری مشغول فعالیت بوده و در روند توسعهشهرها تأثیر گذار هستند


کوین لینچ ، شهرساز و طراح امریکایی ، در سال 1960کتاب تصویرذهنی شهر یا سیمای شهر را منتشر کرد ودر این کتاب نخستین پایه های نظری خود را –مبانی و اصول شناخت سیمای شهر

مطرح نمود

این کتاب در پنج فصل به بررسی سیمای محیط ، مطالعه سیمای سهشهر ، سیمای شهروعوامل سازنده آن ، فرم شهر ومقیاسی تازه می پردازد ودر آخر نیز باآوردن سه ضمیمه بحث خود را به پایان می رساند
(
الف - پاره ای مراجع برای جهت یابی در شهر
ب - روش مطالعه
پ - دو مثال از تجزيه و تحليل عوامل شهر از نظر بصري
لینچ در فصل اول کتاب بر انسان به عنوان جزیی از شهر و نهتنها ناظر بر شهر که بایستی به شهر از چشم آن نگریست تاکید می کند و دو مفهومخوانایی و نمایانی را در فضاهای شهری و نقش آنها را در درک و ایجاد تصویری روشن ازشهر ، احساس امنیت و آرامش شهروندان و افزایش حس تعلق شهروندان مطرح می نماید و درادامه مباحث خود در این فصل بر توجه طراحان شهری به " تصویر عمومی " یابه عبارتی تصویر ذهنی اکثریت ساکنین شهر از سیمای آن تاکید می نماید و عنوان میدارد که با توجه به اینکه در یک شهر اشخاص مختلف با ویژگیهای متنوعی از لحاظ جنس ،سن ، شغل ، طبقه اجتماعی و... زندگی می کنند و نمی توان پاسخگوی همه طبقات با عقایدو افکار مختلف در طراحی شهر بود بنابراین بایستی مجموعه ای از خواسته ها ، نیازها، عقاید و اندیشه های غالب در شهر را به منظور ساماندهی مطلوب

فضاهاي شهري در نظر گرفت

مچنین در این فصل مبحثی تحت عنوان " بافت و علایممشخصه شهر " مطرح شده است که تصویر ما از محیط شهری را به سه جزء تجزیه میکند : علایم ، بافت و معنی که شامل تمیز اشیا از هم بر اساس تفاوتهایشان و ایجاد پیوندو پیوستگی میان آنها و انتقال معانی از اشیا به ناظران است


در فصل دوم کتاب با سیمای سه شهر امریکایی – بوستن ، جرزی سیتیولوس آنجلس – از زبان مولف آشنا می شویم ، که هدف وی از مطالعه این سه شهر عبارتاست از
1-
رسیدن به فرمی مناسب از شهر با بالاترین درجه خواناییونمایانی
2-
رسیدن به اصولی برای طراحی شهری
3-
تجزیه و تحلیل سه شهر مذکور و تاثیر فرم آن شهرها برناظرانمولف روش کار خود را به صورت مفصل ، برای رسیدن به اهداف مذکور ، در قسمتضمایم آورده است ودر این مبحث ضمن تشریح کار خود و روشهای به کار گرفته شده در اینتحقیق ( مطالعات میدانی ، مشاهده ، مصاحبه ، پرسشنامه ) کاستیها و اشکالات کار خودرا متذکر گردیده است و مهمترین ایراد کار خود را در نمونه گیری ( کم بودن حجمنمونه ها و عدم توازن در آنها و عدم توجه به طبقات اجتماعی مختلف در نمونه ) بیانمی دارد
لینچ در پایان این فصل نکات عمده ای را پیرامون پژوهش خودمطرح می کند
1-
مردم به راحتی می توانند خود را با محیط زندگیشان تطبیقدهند و هماهنگ سازند و از میان عواملی که در محیط موجود است تعدادی برایشان مشخص میگردد و در ذهنشان جای می گیرد

2-
موقعیت ناظر نسبت به عواملی که در شهر موجود است در شکل گیریتصویر ذهنی او از شهر موثر می باشد


.

3-
شرایط محیطی و طبیعی مناسب ( وجود رودخانه ، دریا ،فضاهای سبز ) می توانند تاثیر مثبتی بر تصویر ذهنی ناظران از شهر داشته باشند
4-
برای مردم سیمای قسمتهای مختلف شهر زمینه ای برای مقایسهعوامل کهنه و تازه شهر بوجود می آورد
.

در فصل سوم ، مولف به توضیح و تشریح مظاهر جسمی شهر و تاثیرآنها بر نمایانی شهر می پردازد که عبارتند از


راه : راه می تواند یکی از مهمترین عوامل در شکل گیری تصویرذهنی از شهر باشد زیرا همواره ناظران در راهها درترددند و هر روز مسیرها و راههارابرای رفتن به سر کار ، بازگشت به منزل ، رفتن به مراکز خرید و...طی می کنند،بنابراین کیفیت راهها و حتی موقعیت وشرایط آنها ( عریض بودن یا نبودن راهها ، مستقیمویا پیچ در پیچ بودن راهها ، فرم خانه ها در مسیر، نوع فضای سبز و...) همه وهمه میتوانند بر تصویر ذهنی ناظران از شهر تاثیر بگذارند


لبه : لبه عاملی است که سبب می شود ناظر بتواند برای فضاهاحد و مرز قایل شود به عنوان مثال بتواند محله ای را از محله ای دیگر تمیز دهد ،البته لبه ها تنها تعیین حدود نمی کنند گاهی ممکن است سبب پیوند دو بخش مجزا شوندمثلا پلی که بین دو بخش از شهر ارتباط برقرار می کند . ا ما در مواردی نیز ممکناست لبه ها سبب بی نظمی در شهر شوند و انسجام و یکپارچگی شهر را دچار آسیب نمایند
محله : هر شهری بر اساس طبقات مختلفی که در آن وجود دارد بهمحله هایی تقسیم می گردد که هر محله به سبب خصوصیاتی که دارد از محله های دیگرمتمایز می شود . یکی از عواملی که می تواند به شهروندان در شناسایی و تشخیص محلهها از یکدیگر کمک نماید نوع مصالح و فرم ساختمانها می باشد . به عنوان مثال وقتیوارد محله ای با خانه هایآجری و کاهگلی می شویم این تصویر در ذهن ما شکل می گیردکه این محله از محله های قدیمی شهر می باشد و بالعکس وقتی وارد محله ای با فرم وشکل جدیدی از خانه ها با نماهای سنگی می شویم این تصور در ذهن ما به وجود می آیدکه این محله از محله های جدید شهر است


گره : گره ها نقاطی حساس در شهرند که ناظر می تواند به درونآنهاوارد شود و همچنین مبدا و مقصد حرکت را شکل می دهند . گره ها گاهی کانون ونقطه اصلی یک محله می باشند ، می توانند جایی باشند که خطوط حمل ونقل تغییر مسیر میدهند و یا ممکن است محل تمرکز بعضی از فعالیتها باشند ، محل تقاطع دو خیابان یا دوجاده نیز می تواند یک گره محسوب شود . گره ها می توانند مکانهایی مناسب جهت قراردادن نمادها و نشانه ها باشند زیرا معمولا توجه ناظران به گره ها زیاد است ونمادهایی که در این گره ها قرار داده می شوند قدرت تاثیر گذاریشان بیشتر می گردد
نشانه : یکی دیگر از مظاهر جسمی شهر که در شکل گیری تصویرذهنی شهروندان از شهر تاثیر بسزایی دارد " نشانه " می باشد که چند ویژگیزیر را دارا است

ناظر به درون آنها راه نمی یابد


معمولا اشیایی هستند که ظاهری مشخص و منحصر به فرد دارند

می توان از میان صدها شی آنها را باز شناخت و تمیز داد (مانند نمادی که در گره اصلی شهر قرار داده می شود