۱۳۹۱-۱۰-۱۶، ۱۱:۱۱ عصر
عناصر اصلى شهرهاى اسلامى - ايرانى
عناصر و اجزايى كه در شهرهاى كهن ايران وجود داشتهاند داراى نوعى ارتباط متقابل فضايى يكپارچه و به هم پيوسته بودهاند.
در شهرهاى اسلامى فضاهايى مانند مسجد جامع، بازار، مركز حكومت، فضاهاى مسكونى و... ضمن آن كه هر كدام جا، مرتبه و شخصيتخاص خود را در سلسلهمراتب فضاهاى شهرى حفظ كرده و به ايفاى نقش خود مىپردازند، با هم مجموعه واحدى را پديد مىآورند كه شهر را از نظر فضا واحدى منسجم و به هم پيوسته نشان مىدهد. عناصر اصلى مجموعه شهرى در شهرهاى اسلامى عبارتند از:
ارگ و بارو - ارگ مجموعهاى از ساختمانها و تشكيلات و سازمان حكومتى شهر را در خود جاى مىداده و مقر حاكم بوده است.
ارگ در ارتباط فضايى با بازار و مسجد جامع قرار داشته است.
اين خصوصيات در آثار به جاى مانده بسيارى از قسمتهاى قديمى شهرها قابل مشاهده است.
در «سمرقند» و «بخارا» ارگ شهر، خود بخشى از قلعه بوده و در مجاور مراكز اقتصادى و مذهبى قرار داشته است. «اساسا پس از ظهور اسلام بقاياى نظام شهرى كهندژى و شارستانى بتدريج از ميان برداشته مىشود و شهر با مفهوم اسلامى آن كه متعلق به تمام اقشار و طبقات اجتماعى استشكل مىگيرد. اركان عمده شهر شامل دارالخلافه، دارالحكومه يا دارالاماره به جاى كهندژ ظاهر شده و سپس با ايجاد قصر امرا و پادشاهان مجموعهاى به نام ارگ را پايهريزى مىكنند كه در فاصلهاى با مسجدجامع و بازار سه ركن اساسى شهر را به وجود مىآورند و در محدوده مركزى شهر قرار مىگيرند.
در اين ميان ارگ به عنوان عنصر سياسى از ساير عناصر جدا شده و با ايجاد حصار و بارو در اطراف آن به صورت كانون اصلى شهر تجلى مىكند. بخش دوم شارستان از نظر شكليابى با دورههاى قبل از اسلام تفاوتى ندارد ولى از نظر محتوا كاملا متفاوت است. عناصر فرهنگى - مذهبى، بازار و محلات در اين بخش قرار دارند.
اصناف، پيشهوران و اكثر طبقات و قشرهاى مختلف مردم در اين بخش زندگى مىكنند.