۱۳۹۲-۶-۲۷، ۰۹:۳۷ عصر
پیدایش ساختمان های آجری در ایران را می توان از ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد در بنای چغازنبیل دانست .
علاوه بر اسکلت سازی این بنای آجری در سرداب های این معبد وجود آجر در دیوار سازی و طاق های سهمی که به عرضی ۴ متر و ارتفاع نزدیک به سه متر و هشتاد سانتیمتر و در عمق ده متر کاربرد داشته که تا به امروز به یادگار مانده است .
مجموعه بنای طاق کسرا تلفیقی از آجر و خشت و سنگ بوده است.
این بنا به دستور یکی از خلفای عباسی جهت استفاده پاره ای از مصالح آن تخریب شد که فقط طاق کسرا و طاق نماسازیهای آن از خشت و یا گل بوده باقی مانده و حتی سنگ و آجر نمای اصلی این بنا را از آن برداشته اند.
بطور خلاصه آجر یکی از مصالح اصلی بنای عظیم تیسفون بوده است.
در سد ها و پل ها که در دوران ساسانیان ساخته شده از آجر نهایت استفاده برده شده و قوس های مدور باربر با آجرهای مقاوم پوشش داده شده است. که تعداد از آنها هنوز مورد استفاده می باشد.
در بناهای دوران اسلامی مانند مسجد جامع اصفهان که گفته می شود قسمت هایی از آن متعلق به قبل از اسلام بوده و در شکل طاق پوشش های مقاوم آجری همراه با اسکلت سازی بنا و ستون های باربر و پی سازی آجری به وجود آمده است بدیهی است در زمان های مختلف در این مجموعه باستانی فضاهایی در اشکال زیبایی معماری سنتی ساخته شده است.
در دوره سلجوقیان بناها با اسکلت سازی و پوشش های آجری و نماها با گلچین های آجری به شکل های مختلف پدید آمده و بالاخره در دوران های بعد ساختمان های آجری طاق پوش رفیع در فرم دورهای تیز پوشش شده تا در دوران صفویه ساختمان های آجری با ایوان سازی و پوشش های تیز و کلیل و کلایه تحول بزرگی در بناهای آجری به وجود آورده است وجود آن آثار در معماری دوران های بعدی اثر عمیق داشته تا جائیکه معماری سنتی دوران اخیر نیز تحت الشعاع معماری زمان قرار گرفته است.
● مصالح ساختمانی:
▪ مصالح ساخت سازه های طاقی
مصالح ساختمانی را می توان یکی از عناصر اصلی که می تواند تمامی روند ساختمانی را تحت تاثیر قرار دهد، بشمار آورد.
بطور کلی می توانیم مصالح مورد استفاده در بنای ساختمان را با مبنا قرار دادن مشخصات و کیفیات آنها به صورت زیر تقسیم بندی نمائیم:
ـ قابلیت های فیزیکی و وزنی و دوام آن که مشخص کننده و تفکیک کننده مصالح سنگین و مصالح سبک می باشد.
ـ به قابلیت فنی و مقاومت آنها، که می توانیم آنها را به دو دسته مصالح سفت و مقاوم در برابر فشار و مصالح ارتجاعی در برابر کشش تقسیم نمائیم.
ـ به قابلیت فن استخراج و کاربرد آن که می توان آنها را به دو دسته مصالح با شکل کاربردی مشکل و مصالح با سهولت در کاربرد تقسیم نمائیم.
ـ به قابلیت بیان و یا حالت رنگ و شکل آنها
با ساده نمودن کمی تقسیم بندی بالا ، که در ادامه برای ما مفید واقع خواهد شد می توانیم تمامی مصالح را به دو شاخه عمده تقسیم کنیم، مصالح سنگین (سنگهای طبیعی و ...) و مصالح سبک از قبیل( چوب و ...) .
با نگاهی کلی می توان دریافت که در بیشتر موارد، مصالح سنگین دارای سفتی و سختی،مقاوم در برابر فشار و به سختی کارپذیر و از نوع شکل پذیر می باشند.
در عوص مصالح سبک مقاوم در برابر کشش و ارتجاعی و به آسانی کار پذیر هستند.
در این گونه شناسی می توانیم مصالح ساختگی را وارد نموده، مصالح ساختگی به دست بشر در واقع خلاقیت و محصول شناخت فنی او از تجربیاتش در طبیعت می باشد.
بدین ترتیب می توانیم در گونه اول مصالح را بسط داده و مواد رسی شکل داده شده مانند آجر خشت را به آن می افزاییم.
در مورد استفاده مصالح در معماری اسلامی ایران و بطور اخص در سازه های طاقی ما همان گونه اول یعنی مصالح سنگین را مورد بررسی قرار می دهیم.
در این میان از چوب بعنوان عنصری مقاوم در برابر کشش نه به صورت عنصری مقاوم در برابر کشش نه بصورت عنصری اصلی بلکه به عنوان عاملی برای کمک در برابر مشکلات ایستایی صحبت خواهد شد.
بخش مصالح را به دو قسمت اصلی مصالح سنگی و مواد رسی(آجر، خشت) و مصالح چسبنده(ملات های مختلف از قبیل ملات گچ، آهک ) تقسیم می نمائیم...
منبع :arc۸۶.blogfa.com
علاوه بر اسکلت سازی این بنای آجری در سرداب های این معبد وجود آجر در دیوار سازی و طاق های سهمی که به عرضی ۴ متر و ارتفاع نزدیک به سه متر و هشتاد سانتیمتر و در عمق ده متر کاربرد داشته که تا به امروز به یادگار مانده است .
مجموعه بنای طاق کسرا تلفیقی از آجر و خشت و سنگ بوده است.
این بنا به دستور یکی از خلفای عباسی جهت استفاده پاره ای از مصالح آن تخریب شد که فقط طاق کسرا و طاق نماسازیهای آن از خشت و یا گل بوده باقی مانده و حتی سنگ و آجر نمای اصلی این بنا را از آن برداشته اند.
بطور خلاصه آجر یکی از مصالح اصلی بنای عظیم تیسفون بوده است.
در سد ها و پل ها که در دوران ساسانیان ساخته شده از آجر نهایت استفاده برده شده و قوس های مدور باربر با آجرهای مقاوم پوشش داده شده است. که تعداد از آنها هنوز مورد استفاده می باشد.
در بناهای دوران اسلامی مانند مسجد جامع اصفهان که گفته می شود قسمت هایی از آن متعلق به قبل از اسلام بوده و در شکل طاق پوشش های مقاوم آجری همراه با اسکلت سازی بنا و ستون های باربر و پی سازی آجری به وجود آمده است بدیهی است در زمان های مختلف در این مجموعه باستانی فضاهایی در اشکال زیبایی معماری سنتی ساخته شده است.
در دوره سلجوقیان بناها با اسکلت سازی و پوشش های آجری و نماها با گلچین های آجری به شکل های مختلف پدید آمده و بالاخره در دوران های بعد ساختمان های آجری طاق پوش رفیع در فرم دورهای تیز پوشش شده تا در دوران صفویه ساختمان های آجری با ایوان سازی و پوشش های تیز و کلیل و کلایه تحول بزرگی در بناهای آجری به وجود آورده است وجود آن آثار در معماری دوران های بعدی اثر عمیق داشته تا جائیکه معماری سنتی دوران اخیر نیز تحت الشعاع معماری زمان قرار گرفته است.
● مصالح ساختمانی:
▪ مصالح ساخت سازه های طاقی
مصالح ساختمانی را می توان یکی از عناصر اصلی که می تواند تمامی روند ساختمانی را تحت تاثیر قرار دهد، بشمار آورد.
بطور کلی می توانیم مصالح مورد استفاده در بنای ساختمان را با مبنا قرار دادن مشخصات و کیفیات آنها به صورت زیر تقسیم بندی نمائیم:
ـ قابلیت های فیزیکی و وزنی و دوام آن که مشخص کننده و تفکیک کننده مصالح سنگین و مصالح سبک می باشد.
ـ به قابلیت فنی و مقاومت آنها، که می توانیم آنها را به دو دسته مصالح سفت و مقاوم در برابر فشار و مصالح ارتجاعی در برابر کشش تقسیم نمائیم.
ـ به قابلیت فن استخراج و کاربرد آن که می توان آنها را به دو دسته مصالح با شکل کاربردی مشکل و مصالح با سهولت در کاربرد تقسیم نمائیم.
ـ به قابلیت بیان و یا حالت رنگ و شکل آنها
با ساده نمودن کمی تقسیم بندی بالا ، که در ادامه برای ما مفید واقع خواهد شد می توانیم تمامی مصالح را به دو شاخه عمده تقسیم کنیم، مصالح سنگین (سنگهای طبیعی و ...) و مصالح سبک از قبیل( چوب و ...) .
با نگاهی کلی می توان دریافت که در بیشتر موارد، مصالح سنگین دارای سفتی و سختی،مقاوم در برابر فشار و به سختی کارپذیر و از نوع شکل پذیر می باشند.
در عوص مصالح سبک مقاوم در برابر کشش و ارتجاعی و به آسانی کار پذیر هستند.
در این گونه شناسی می توانیم مصالح ساختگی را وارد نموده، مصالح ساختگی به دست بشر در واقع خلاقیت و محصول شناخت فنی او از تجربیاتش در طبیعت می باشد.
بدین ترتیب می توانیم در گونه اول مصالح را بسط داده و مواد رسی شکل داده شده مانند آجر خشت را به آن می افزاییم.
در مورد استفاده مصالح در معماری اسلامی ایران و بطور اخص در سازه های طاقی ما همان گونه اول یعنی مصالح سنگین را مورد بررسی قرار می دهیم.
در این میان از چوب بعنوان عنصری مقاوم در برابر کشش نه به صورت عنصری مقاوم در برابر کشش نه بصورت عنصری اصلی بلکه به عنوان عاملی برای کمک در برابر مشکلات ایستایی صحبت خواهد شد.
بخش مصالح را به دو قسمت اصلی مصالح سنگی و مواد رسی(آجر، خشت) و مصالح چسبنده(ملات های مختلف از قبیل ملات گچ، آهک ) تقسیم می نمائیم...
منبع :arc۸۶.blogfa.com