ایران شهرساز

بازشناسی نقش و تأثیر جریا نهای فکری عصر
صفوی در شک لگیری ورودی مساجد مکتب
اصفهان*
محسن طبسی** 1، فهیمه فاضلن سب2
1 استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران.
2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا )ع(، مشهد ،ایران.
)تاریخ دریافت مقاله: 6/ 3/ 91 ، تاریخ پذیرش نهایی: 27 / 8/ 91 (
چکیده
اعتقادات و ارز شهای حاکم بر جامعه، همواره بر هنر و معماری دوران مؤثر بوده است. در دور های که مکتب اصفهان به
مدد اندیش هی بزرگان و نفوذ ب یسابقه تفکر شیعی به بالندگی رسید؛ بستری برای رشد و امتزاج جریا نهای فکری مبتنی بر تفکر
شیعی فراهم آمد. از مجموع دیدگا ههای مطرح در این دوره، سه جریان فکری شاخص قابل درک است که به واسطه ه مپوشانی،
شرایط ب یسابقه فلسفی دوران را شکل م یدادند. این شرایط به بروز نوآور یهایی در معماری منجر شد که بیش از همه در نظام
کالبدی و فضایی مساجد مجال بروز یافت. در این مقاله، جهت بازشناسی نقش جریا نهای فکری عصر صفوی در معماری، یکی از
اصول حاکم بر ساماندهی فضای معماری انتخاب شد. با بررسی زمین ههای فکری اصل سلسل همراتب در اندیشه حاکم، تأثیر آن بر
شک لگیری نظام ورودی مساجد مورد مطالعه قرار گرفت. از مقایسه ورودی مساجد مکتب اصفهان با دور ههای پیشین -که دارای
وجوه مشترکی برای مقایسه بودند- نتایج معناداری حاصل شد. این مقایسه، پیشرفت در مراتب فضایی مساجد این مکتب را نشان
م یدهد. همچنین در این دوره، نوع جدیدی از نظام ورودی ابداع گردیده است که به شیو های هوشمندانه، به افزایش مراتب فضایی
و ایجاد آمادگی در مخاطب در سیر از ظاهر به باطن کمک نموده است.
واژه های کلیدی
مکتب اصفهان، سلسل همراتب، مراتب ورود، مساجد اصفهان.