ایران شهرساز

دكترعزت الله قنواتي

شبنم قلمي

اصغر عبدلي

گسترش شهر و شهر نشيني و افزايش تدريجي تعداد شهرهاي بزرگ در جهان به خصوص در كشورهاي در حال توسعه و از جمله ايران، از يك طرف و رشد شهرها ، تمركز و تجمع جمعيت و افزايش بارگذاريها ي محيطي و اقتصادي بر بستر آنها از طرف ديگر، ضمن توجه بيشتر به شهرها، منجر به پذيرش نقشها و عملكردهاي متعدد شده است.

يكي از موضوعات مهمي كه بيشتر شهرهاي بزرگ جهان با آن روبرو هستنند موضوع حوادث طبيعي است. با توجه به ماهيت غير مترقبه بودن اين حوادث و لزوم اتخاذ سريع و صحيح تصميم ها و اجراي عمليات، مباني نظري و بنيادي، دانشي را تحت عنوان مديريت بحران به وجود آورده است اين دانش به مجموعه اقداماتي گفته مي شود كه قبل، حين و بعد بحران جهت كاهش اثرات اين حوادث و كاهش آسيب پذيري انجام مي شود. با بكارگيري اصول و ضوابط شهرسازي و تبيين مفاهيم موجود در اين دانش مانند بافت و ساختارشهر، كاربري اراضي شهري، شبكه هاي ارتباطي و زير ساختهاي شهري تا حد زيادي اثرات و تبعات ناشي از حوادث طبيعي را كاهش داد.

يكي از شهرهاي ايران كه بيش از ساير شهرها با اين مشكل روبرو است، شهر خرم آباد مي باشد. اين شهر بدليل موقعيت جغرافياي خود و قرار گرفتن در بين رشته كوههاي زاگرس و وجود مسيل ها و رودخانه ها در داخل آن از يك طرف و قرار گرفتن بر روي گسل ها فراوان از طرف ديگر داراي آسيب پذيري فراوان در برابر بلاياي طبيعي مي باشد. مورد ديگري كه سبب تشديد آسيب پذيري بافتهاي اين شهر مي باشد، وجود بافتهاي خودرو و قديمي در دل اين شهر مي باشد كه عموما از خانه هاي يك طبقه و دو طبقه با زير بناي كم كه بصورت متراكم در كنار يكديگر ساختته شده اند، تشكيل يافته است. اين خانه ها غالبا مطابق استانداردهاي فني نبوده و ايستايي لازم در برابر زلزله را ندارند.مشكل ديگر اين بافت ها دسترسي نامناسب و محدود آنها مي باشد كه امداد رساني به ساكنان آنها پس از وقوع بلايلي طبيعي را مشكل مي سازد و مي تواند با بحراني شدن شرايط فاجعه انساني را دامن بزند. اين مقاله سعي دارد به سوالات زير پاسخ دهد:

-1 چه اقداماتي مي تواند در توانمند سازي شهرهاي ايران در برابر بلاياي طبيعي راهگشا باشد؟

-2 با توجه به ويژگيهاي كالبدي – فضايي كاركردي شهر خرم آباد چگونه مي توان به توانمند سازي مديريت بحران زلزله در آن

كمك كرد؟

در اين مقاله با رويكردي توصيفي تحليلي و با بررسي ميداني فرايند توانمند سازي مديريت بحران در جهت كاهش بلاياي طبيعي ( زلزله ) را در شهر خرم آباد مورد مطالعه قرار مي دهد. از يافته هاي اين تحقيق مي توان به كاهش اثرات و صدمات ناشي از حوادث استفاده شده GIS طبيعي به طور اخص با كاربرد مديريت صحيح اشاره نمود. همچنين در بررسي و تجزيه و تحليل داده ها نيز از ابزار است.