ایران شهرساز

نسخه‌ی کامل: خانه ایرانی – بررسی عناصر دکوراسیون ایرانی
شما درحال مشاهده‌ی نسخه‌ی متنی این صفحه می‌باشید. مشاهده‌ی نسخه‌ی کامل با قالب‌بندی مناسب.
خانه ایرانی – بررسی عناصر دکوراسیون ایرانی

[تصویر:  S.jpg][تصویر:  S1.jpg][تصویر:  S3.jpg]
خانه ایرانی – بررسی عناصر دکوراسیون ایرانی

سفالگری
رومن گیرشمن (Roman Ghirshman)، باستانشناس برجسته، معتقد است که: "استعداد و سلیقه ایرانیان را می توان از طریق کارهای سفالینشان دید".
در واقع، در هر یک از هزاران سایت باستانی و تاریخی بر جای مانده در ایران، تعداد بسیار زیادی آثار گلی و سفالی به چشم می خورد که برخی از آنها کیفیتی استثنایی دارند و تعداد بی شماری از این ظروف منحصر به فرد نیز در سایت های سیئلک و جیرفت به دست آمده اند. شاید به همین دلیل است که حرفه کوزه گری در ادبیات ایران جایگاهی ویژه و بامعنا دارد.
سفالگری، که عبارت است از ساختن ظروف با خاک رس، یکی از قدیمی ترین هنرهای شناخته شده بشری است که از حدود سی هزار سال پیش و همزمان با شکل گیری نخستین روستاها و اسکان دائم انسان در مکانی ثابت آغاز شده است. ساخت این ظروف در ابتدا برای نگهداری مواد غذایی انجام می شد، زیرا سفال خاصیت جلوگیری از فساد مواد را دارد. البته، سفالینه ها به جز ایفای نقش مذکور، به عنوان وسیله ای تزئینی نیز کاربری داشته اند و بررسی سبک ساخت، طرح های منقوش بر آنان و شیوه های پختشان امکان تعبیر و تفسیر بخش های مهمی از زندگی انسان دوران کهن را فراهم می کند. مراحل ساخت و تحول ظروف سفالی به این ترتیبند:
• دست ساز که ابتدایی ترین نوع سفالگری بوده و منحصر به ساخت ظروف مصرفی می شده است، ولی امروزه برای ساخت آثار هنری و ظریف کاربرد دارد.
• چرخ ساز که با سرعت کند و تند انجام می شده و چرخ سفالگری ابزار آن بوده است.
• ساختن مجسمه و یا حجم های ترکیبی، به این معنا که علاوه بر حفظ کاربری ظرف، آنرا به شکل مجسمه ای از حیوانات یا حجم های ترکیبی می ساختند. این ظروف به آشنایی با فرهنگ و باورهای دوران خود کمک بسیاری می کنند و حتی مطالعه در مورد زمان پیدایش و آغاز خط و نگارش نیز بدون بررسی نقوش حک شده بر آنها امکان پذیر نبوده است، به ویژه ظروف متعلق به هزاره های پنج و شش پیش از میلاد.
اولین کوره های پخت سفال در حدود شش هزار سال پیش از میلاد ساخته شدند که این امر تحول عمده ای را در صنعت سفالگری به وجود آورد و چرخ سفالگری دو هزار و پانصد سال بعد از آن وارد میدان کار شد. این چرخ های ابتدایی با دست می چرخیدند و بسیار ساده بودند.
سفالگری در ایران عمری ده هزار ساله دارد. تعدادی از قدیمی ترین ظروف یافت شده در منطقه بین النهرین که عمرشان با تکنیک کربن 14 مشخص شده است، متعلق به هزاره چهارم پیش از میلادند و قدیمی ترین سفال به دست آمده ایرانی نیز همانقدر قدمت دارد و ظرفی دست ساز با شیوه ساخت ابتدایی است که لکه های سیاه قابل مشاهده بر سفال سرخ آن نشانگر سیستم ناقص پختش است. طبیعتا، با مرور زمان پیشرفت هایی در حرفه کوزه گری به وجود آمد که به زایش سبکی جدید منجر شد و تا حدود دو هزار سال پس از آن با کمی تغییر و وقفه به همان سیاق در فلات ایران ادامه یافت.
در دوران باستان سفالگری به طور عمده پیشینه ای زنانه بوده است و زمانی که زنها به دلیل ازدواج به قبایل همسرانشان مهاجرت می کردند، این هنر و حرفه را نیز با خود به سایر نقاط منتقل کرده و در نتیجه تکنیک ساخت ظروف سفالی و شیوه های تزئین آن گسترش می یافت. به همین دلیل ظروف مشابهی از اوائل هزاره پیش از میلاد در مناطق فلات مرکزی ایران و نقاط کوهستانی زاگرس به دست آمده که شباهت آنان ناشی از همین مهاجرت هاست. با پیشرفت این صنعت، لعاب کاری، حکاکی و نقاشی بر روی آن نیز یکی از جنبه های متداول آن شد که صرفا جنبه تزئینی دارد و البته در دنیای نوین، زیبایی ظروف از عوامل فروش آنها و در نتیجه حفظ این صنعت است.
اکنون، سفالگری یکی از صنایع دستی مهم است که در کشورهای گوناگون رایج می باشد و علاوه بر تولید ظروف مصرفی در خلق آثار هنری نیز کاربرد عمده ای دارد. شاید کمتر خانه ای باشد که در آن از ظروف سرامیک و یا گلدان ها و مجسمه های سفالین خبری نباشد. در حقیقت، این صنعت-هنر، چنان با زندگی ما درآمیخته که گاهی حضور آنرا در کنار خود فراموش می کنیم.
در حال حاضر، ساخت انواع محصولات مصرفی سفالی با ویژگی های هنری در بسیاری از مناطق کشور رایج می باشد و مناطقی نظیر لالجین (در استان همدان) ، روستای مندگناباد (در استان خراسان)، بخش میبد (در استان یزد)، بخش زنوز (در استان آذربایجان شرقی)، سیاهکل (در استان گیلان)، جویبار (در استان مازندران) و نیز شهرهای قم، تهران، تبریز، شهرضا، ساوه، کرج، استهبان، نظنز، اصفهان و ... جزء مراکز اصلی سفالگری ایران به شمار می آیند و محصولات تولیدی سفالگران این مناطق علاوه بر برطرف کردن احتیاجات مصرفی محل تولید، به تهران و دیگر شهرهای کشور نیز فرستاده می شوند و حتی سرامیک و سفال پاره ای از این مناطق جنبه صادراتی نیز دارند و در بازارهای جهانی از آنها استقبال خوبی می شود.
رنگ های سبز و آبی لاجوردی از رایج ترین رنگ های لعاب سفال های ایرانی هستند، گرچه، خصوصا در نمونه های مدرن، استفاده از سایر رنگ ها نیز متداول شده است.
خوشبختانه، به دلیل جنبه عمده مصرفی سفالگری، احتمال از میان رفتن این صنعت اندک است و حتی برای رقابت در بازار مصرف، توجه زیادی به بالا بردن کیفیت و وجهه هنری آن نیز شده است.