ایران شهرساز

بـرج قربـان
برج قربان، یکی از آثار تاریخی قرن هفتم یا هشتم هجری است، که در محل زندی های شهر همدان، بین چهار باغ شهید مدنی و خیابان طالقانی ، جنب دبیرستان ابن سینا واقع است. این بناء مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلاء همدانی و جمعی از امرای سلجوقی است. عثکل ، جد اعلای او، عرب تبار بوده ولی او و پدرانش همدانی بوده اند. تاریخ وفات حافظ ابوالعلاء را در ذیحجه 488 هجری نوشته اند.
یاقوت حموی در جزء هشتم "معجم الادبا " آورده است که : حافظ برای فرا گرفتن نحو، لغت، حدیث و علوم قرآنی، به بغداد، اصفهان و خراسان مسافرت نمود اساتیدی چون حسین وباس، ابوعلی حداد ، ابوالقاسم بن بیان و ابوعبدا... قراوی را درک کرده است.
تا آنجا که بعدها ، حفاظ و بزرگان حدیث، از وی نقل حدیث و روایت کرده اند. او یکی از زهاد، محدثین و حافظان قرآن بوده و در طول زندگی اش وقت خویش را با قرآن و حدیث گذرانده و به ارشاد مردم زمان خود پرداخته است.سپس به همدان مراجعت نمود و در محلی که فعلاً برج قربان نامیده می شود و در گذشته باب الاسد خوانده می شد، می زیسته است.


وی در 19 جمادی الاول 567، در سن 79 سالگی در همدان وفات یافته و در سرداب برج مدفون شده است. از جمله تالیفاتش ، کتاب "الهادی و زاد المسافرین " در 50 مجلد می باشد. درباره مقام او اشعاری از خاقانی شروانیف و موفق بن احمد مکی موجود است. از شاگردان او می توان از ابن ممانی همدانی نام برد، که در جهاد بر ضد مغولان ، در سال 618 هجری، خود و فرزندش به شهادت رسیده اند. درباره علت نامگذاری این بنا به برج قربان معروف است که در جریان شورش افاغنه در اواخر دوره صفویه ، فردی به "نام قربان" این محل را سنگر گاه خود قرارداده و ضمن دفع شورشگران ، از اهالی محل دفاع کرده است. از این رو مسجد و بقعه ، بنام او شهرت یافته است.
در سال 1312 و در حین انجام تعمیرات، در زیر برج سردابی یافتند، که کلیه قبور اشاره شده در آنجا قرار داشتند. این برج در تاریخ 28/3/1354 و به شماره 1078/3 در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است