ایران شهرساز

نسخه‌ی کامل: معرفی کتاب "تئوری شبکه ای و شهر فراکتال- دیدگاه های نوین در برنامه ریزی شهری"
شما درحال مشاهده‌ی نسخه‌ی متنی این صفحه می‌باشید. مشاهده‌ی نسخه‌ی کامل با قالب‌بندی مناسب.
مترجمان : کورش سرورزاده، علیرضا اشتیاقی
انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم
انتشار يافته در سال 1389
قيمت 4000 تومان

فهرست کتاب

[تصویر:  s575_HPicturer.jpeg]


دیباچه --------------------------------------------------------------------- 7


ارتباط شبکـه ها در شـهر فراکتـال ---------------------------------------- 11
تئوری ساختارهای شبکه ای در بافت درهم تنیده شهری ------------------57
ملاحظاتی بر ترکیب و ساخت شهر ----------------------------------------- 93
اگر شهر درخت نیست، مانند سیستم هم نباید طراحی شود ------------- 117



کتابشناسی----------------------------------------------------------------141



معرفی کتاب "تئوری شبکه ای و شهر فراکتال- دیدگاه های نوین در برنامه ریزی شهری"



شهرها عالی ترین مکان تجمع زیستی انسان و بزرگترین دست ساخته بشر از آغاز تاکنون بوده است. روی آوردن او به زندگی شهری نیز از مهمترین مقاطع تاریخ بشریت و آغاز مرحله تمدن دانسته شده است. بی تردید از همان نطفه های آغازین شهرنشینی، طراحی آن نیز مطرح بوده ولی تاریخ بشر تا دوره معاصر با پدیده و فعالیتی به عنوان شهرسازی روبرو نشده بود. به مرور و به خصوص پس از انقلاب صنعتی و رشد سریع شهرها، عواملی چون افزایش چشمگیر جمعیت، فناوری، انباشت سرمایه، تمرکز تولید، رشد صنایع، مناسبات سوداگرانه و نهایتاً تحرک و پویایی روزافزون حیات شهری تعادل پایدار شهر قدیمی را نامتعادل ساخت. برای بهبود و اصلاح وضعیت شهرها، توسعه و هدایت آنها بر طبق برنامه و طرح از پیش اندیشیده شده مورد توجه متفکران، سیاستمداران و متخصصان قرار گرفت؛ اما این طرحها در عمل با برنامه و پیش-بینی خود همراه نشدند و کارآیی لازم را از خود نشان ندادند، زیرا پیچیدگی ذاتی مناسبات شهری مانع از این بود که تنها با آمار و ارقام خشک و ایده های آرمان خواهانه بتوان شهر را سامان داد. در چند دهه اخیر، لزوم توجه به عوامل مختلف، ضرورت تجدیدنظر در الگوهای متعارف و سنتی طراحی و برنامه ریزی شهری را به امری ناگزیر تبدیل نموده است.
هنگامی که به زیباترین شهرهای روزگار گذشته نگاه می کنیم، همواره احساس می نماییم که این شهرها زنده اند. این احساس امر مبهمی نیست، زیرا تصویر دقیقی از یک کیفیت ساختاری ویژه است که این شهرها از آن برخوردار بوده اند و به مثابه یک کل و تحت قوانین کلیت خود رشد کرده اند و این کلیت را نه تنها در مقیاس بزرگ بلکه در مقیاس کوچکتر نیز می توان دید. امروزه سؤالات فراوانی در زمینه اقدامات لازم برای اصلاح شکل نامطلوب شهر وجود دارد. اکنون، دقیقاً نمی دانیم که چگونه محیطی واجد خصوصیات سرزندگی و حیات بسازیم. پاسخ این پرسشها ورای رویکردهای معاصر و در تکنیکهایی نهفته است که برای تحلیل سیستمهای کاملاً درهم تنیده پدیدار شده اند.
یک سیستم درهم تنیده بزرگ شامل تعداد بیشماری روابط داخلی است. یک چنین سیستمی بر پایه ارتباط اجزایی در مقیاسهای مختلف شکل گرفته که به شیوه های گوناگون در ارتباط و تعامل با یکدیگر هستند تا سیستم یکپارچه¬ای را به وجود آورند. این موضوع که چگونه سیستمها در حالات گوناگون ایجاد می شوند تابع قوانین زیادی است که تاکنون خارج از چارچوب تفکرات شهرسازی باقی مانده اند. این در حالیست که شهرسازی باید طبق قوانین و اصول از پیش امتحان شده شکل بگیرد و هدف این مجموعه مقالات استخراج بعضی از این قوانین است.
این گزیده مقالات تحت عنوان مشترک «تئوری شبکه ای و شهر فراکتال- دیدگاه های نوین در زمینه برنامه ریزی شهری» به طرح دیدگاه های نو و بررسی بعضی از جنبه های برنامه ریزی و طراحی شهری از زاویه ای متفاوت با آنچه امروزه مرسوم است می پردازد. هدف این گزیده تأکید بر اهمیت رویکردهای مختلف به منظور ارائه راه حل برای مسائل خاص شهرسازی است.
نتایج حاصل از این گزیده حاصل اندیشه ها، مفاهیم و تلاشهای کارشناسان، صاحبنظران و دست اندرکاران برنامه ریزی شهری در سراسر جهان- از ابتدا تا به امروز- است که پس از سالها و دهه ها بحث مداوم و با تلاش فراوان و دشواریهای بسیار به دست آمده است. از این رو می توان امید داشت که این تلاش هر چند کوچک، در کنار سایر تلاشهای هم سنگ در این زمینه، انگیزه مناسبی برای عمق بخشیدن به رویکردهای جدید در عرصه برنامه¬ریزی شهری کشور باشد.
لازم به تذکر است که مقالات انتخاب شده جهت چاپ در این مجموعه غالباً به عنوان منابع دوره های تحصیلات تکمیلی مورد ارجاع دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری شهرسازی، معماری و جغرافیا و برنامه ریزی شهری قرار گرفته و بسیاری از دوستان و همکاران پیشتر قسمتهایی از این مقالات را برای تهیه پایان نامه ها و رساله های خود مورد استفاده قرار داده اند.
کتاب شامل چهار فصل است. فصلهای اول تا سوم به سه مقاله از ریاضیدان و شهرساز معروف آقای نیکوس سالینگروس - متولد ، استرالیا، یونانی الاصل) اختصاص دارد. فصل چهارم نیز مقاله ای از آقای جان مینت (از طراحان شهری بنام در فونیکس آریزونا، آمریکا) توضیحی بر نظریه یکی از نظریه پردازان پیشگام در عرصه معماری، طرح ریزی و طراحی شهری مدرن، یعنی آقای "کریستوفر الکساندر" می باشد.
عنوان فصل اول " ارتباط شبکـه ها در شـهر فراکتـال" است و بیان می کند که شهرهای زنده فی نفسه دارای ویژگی فراکتالی هستند، و این ویژگی در کلیه سیستمهای زنده مشترک است. بدین منظور برای برای بی اثر کردن آسیب هایی که گریبانگیر بافت شهری شده است، پیش از هر چیز باید درک نادرستی را که درباره ساختار فراکتالی وجود دارد برطرف کرد. سپس در مورد اهمیت ارتباط سلسله مراتبی بحث می شود، و مقاله تشریح می کند که چگونه معیار فراکتالی بودن را می توان به عنوان شرط اصلی در سنجش موفقیت ساختار هندسی شهرها به کار گرفت.
فصل دوم با عنوان " تئوری ساختارهای شبکه ای در بافت درهم تنیده شهری" فرآیندهای اصلی طراحی شهری را معرفی می نماید، و قواعدی را بیان می کند که از اصول مرتبط با تئوری درهم تنیدگی، الگوشناسی و هوش مصنوعی منتج شده است. (خلاصه ای از این مقاله در نشریه فنی- مهندسی گزارش، شماره 65، تابستان 1389، صص. 43-38 به چاپ رسیده است).
در فصل سوم با عنوان " ملاحظاتی بر ترکیب و ساخت شهر" ویژگیهای یک شهر زنده تشریح می شود و این سؤال را مطرح می کند که " آیا با در نظر گرفتن شهر سرزنده به عنوان سیستم یکپارچه پیچیده می ¬توانیم آن را به سیستمی از مدول ها تجزیه کنیم؟" با تأمل در پاسخ به این پرسش ما نیز به نتایجی مشابه مقاله الکساندر، یعنی "شهر درخت نیست می رسیم. در این مقاله سعی شده است با بیانی ساده پیام الکساندر ارائه شود بدین معنا که: اگر شما بعنوان شهرساز، به دقت عملکردها و نواحی را در پلان شهر تجزیه کنید آنگاه نتیجه حاصل شده درختی خواهد بود که سرزنده نیست.
عنوان فصل چهارم نیز " اگر شهر درخت نیست، مانند سیستم هم نباید طراحی شود- مقاله ای انتقادی در مورد شیوه حاکم بر طراحی شهرهای امروز ما" بوده و در حقیقت اعتراف نامه ای است در مورد این که شهرهای امروز ما غالباً خسته کننده، ملال آور و پرزرق و برق هستند که با ته رنگی از چاشنی «رفاه» مخلوط شده است. نویسنده انتقادها را اغلب متوجه شهرساز می داند، فردی که فاقد قدرت خلاقیت است. تفکر او در خط مسائلی همچون همسایگی ها، منطقه بندی، تراکم، و ارزش نسبی قطعات زمین محدود شده و دیدگاه او نسبت به شهر به مراتب ساده انگارانه تر از آن چیزی است که در مواجهه با چنین مجموعه پیچیده ای مورد نیاز است. جان مینت در ادامه اینگونه استدلال می کند که: مشکل این نیست که شهرسازان به طور فطری ساده انگارند بلکه فرآیند طراحی انتخاب شده منجر به اتخاذ این فرضیات ساده انگارانه شده است. وی معتقد است که شهرسازان مسائل و راه حلهای خود را نبایستی- آنگونه که سلف های معمار و شهرسازشان انجام داده اند- به شکلی آرمانگرایانه تعریف کنند. در نهایت او بیان می کند شعار «برنامه ریزی برای مردم» در حقیقت مفهومی ایستا و به لحاظ مدنی برای آنها تکلف آور است که کیفیت زیست و محیطی را که در آن زندگی می کنند کاهش می دهد و به جای آن برنامه ریزی شهری باید فرصتی را برای مردم پدید آورد که شیوه زیست خود را بهبود بخشند.
کتاب "تئوری شبکه ای و شهر فراکتال- دیدگاه های نوین در زمینه برنامه ریزی شهری" ترجمه آزاد چند مقاله از کتاب Principles of Urban Structure (2005) است که توسط علیرضا اشتیاقی و سید کورش سرورزاده صورت پذیرفته و با شمارگان 2000 نسخه در تابستان 1390 توسط دانشگاه آزاد اسلامی (انتشارات نوید شیراز) در 144 صفحه و با قطع وزیری به طبع رسیده است. این کتاب جلد نخست از مجموعه «دیدگاه های نوین در برنامه ریزی شهری» است که جلد دوم آن در آینده نزدیک به چاپ خواهد رسید.