۱۳۹۰-۱۱-۱، ۰۷:۴۹ عصر
نیوکپر و سوپرخشت؛ احیای معماری از دست رفته
محمد حسین احمدی شلمانی: کپَر اولین نوع اسکان بشر بعد از خروج از غارها و قبل از ساخت روستاست. زندگی زیر کپر را می‌توان اولین نهاد اجتماعی در ایران دانست که با گسترش روستاها و شکل گیری شهرها به حیات خود ادامه داد.
این شیوه اسکان از چند دهه پیش کمتر و کمتر شده و فقط در چند استان در ایران قابل یافت است. با نبود معماری خلاق و بومی در ایران کپر و امثال آن به دست فراموشی سپرده می‌شوند. این ساختمان‌ها تاریخی بیشتر از شهرنشینی در ایران دارند، درحالی که در یک دهه گذشته به سمت حذف می‌روند.
کپر، زاغه‌نشینی نیست بلکه نوعی زندگی است که عشایر ایران هم از آن الگوبرداری کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند نباید کپر از بین برود، زیرا این سیستم ساختمانی ابتدای تاریخ یکجا‌نشینی را شکل می‌دهد. بسیاری بر این باورند که این بناها حاشیه شهرها را زشت می‌کنند و باعث ناامنی می‌شوند و... . حال این بناها نسبت به محکم‌ترین بناهای شهر استقامت بیشتری دارند! چون تاریخ به ما نشان می‌دهد، شهرها در اثر گذر زمان با یک آتش‌سوزی یا زلزله و یا سیلی ویرانگر برای همیشه به تاریخ می‌پیوندند و فقط از طریق متون کهن می‌توان وجود آن شهرها را اثبات کرد. حال ساختمانی مانند کپر نزدیک به 40هزار سال بدون تخریب محیط‌زیست و رعایت تمامی پارامترهای امروزین معماری سبز به حیات خود ادامه داده است. حال به کدام دلیل علمی کپر باید جای خود را به مکعبی به نام خانه دهد؟
در ابتدا آمریکا برای غلبه بر سرخپوستان، چادرهای آنها و خود سرخپوست‌ها را از بین می‌برد و پس از اتمام جنگ میان آنها، از این ساختار (چادر سرخپوست‌ها) به‌عنوان یکی از برگ‌های تاریخ آنان یاد می‌شود. امروزه نیز از این بناها در حاشیه شهرهای آنها برای جذب و اسکان توریست بهره گرفته می‌شود.
در ایران تکرار کپر را می‌توان در چادر عشایر دید که به خاطر رسانه‌ای شدن چادر عشایر در ایران و جذب توریسم از بین نرفتن آنها مسجل شده است. حال چه آینده‌ای برای کپری که در رسانه جایی ندارد و همه مخالف بی‌دلیل آن هستند وجود دارد؟
مهم نیست که امروزه ما بتوانیم دوباره بناهایی مانند مسجد شیخ‌لطف‌الله بسازیم، بلکه مهم‌تر این است که با فلسفه و مصالح جدید دوباره آثاری ماندگار بنا کنیم یا از پارامترهای طراحی آن برای طراحی‌های جدید الهام بگیریم.
کپر با حفظ ارزش‌های معمارانه و با مصالح جدید دوباره باید احیا شود. این احیا به اسکان موقت، جذب و اسکان توریسم از جنگل تا کویر کمک بسیار خواهد کرد. احیای کپر یعنی احیای بخشی از تاریخ این سرزمین که در حال ویرانی است.