+- ایران شهرساز (https://www.iranshahrsaz.com)
+-- انجمن: آرشیو ایران شهرساز (رایگان) (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1806)
+--- انجمن: اخبار (رایگان) (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1807)
+---- انجمن: اخبار انجمن معماری (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=106)
+---- موضوع: تاريخچه صنعت سيمان در ايران (/showthread.php?tid=114)
تاريخچه صنعت سيمان در ايران - ahmad reza zare - ۱۳۸۹-۱۲-۶
اينكه از چه موقع مصرف سيمان در ايران باب شده است چندان مشخص نيست. ولي آنچه كه مسلم است ورود سيمان به ايران توسط بيگانگان انجام گرفته است، كه از آن براي ساختن بناهايي نظير كليساها، سفارتخانه ها و تأسيسات بندري استفاده مي كردند.با شروع قرن چهاردهم هجري شمسي، سرعت گسترش كارهاي زير بنايي آنچنان بود كه كيفيت و كميت محصولات سنتي جوابگوي نياز كشور نبود. اين نياز به ويژه با فكر احداث راه آهن دولتي و لزوم ساخت پل‌ها ، تونل‌ها و ايستگاه‌هاي متعدد ، محسوس تر شد.قبل از 1314 ايران چهارمين كشور وارد كننده سيمان در دنيا بود. رشد و گسترش كارهاي عمراني و زيربنايي در اين سرزمين ايجاب ميكرد كه هر روز مقدار بيشتري سيمان وارد كشور شود. سيمان كالايي است ارزان، سنگين وآسيب پذير و نيز هزينه حمل و نقل آن در مقايسه با قيمتش بسيار بالاست، در نتيجه تمام كشورهاي دنيا براي رفع نياز خود به سيمان اقدام به احداث كارخانه سيمان كردند.فكر ايجاد كارخانه سيمان در ايران و انجام بررسي هاي لازم روي مواد اوليه مناسب جهت توليد سيمان از سالهاي 1307 آغاز شد. به دنبال آن در سال 1310 بين دولت ايران و شركت ايران و سوئد قرارداد خريد يك كارخانه سيمان ساخت شركت F.L.Smidth دانمارك به ظرفيت 100 تن در روز بسته شد.هزينه اولين كارخانه سيمان ايران از محل عوايد حاصل از ماليات قند و شكر تأمين شد و بهاي آن به صورت خشكبار و ساير فرآورده هاي كشاورزي به دانمارك پرداخت شد. بهاي تمام شده اين كارخانه پانزده ميليون ريال بود.حاصل مطالعات روي معادن مواد اوليه، انتخاب كوه سرسره در جوار شهر ري ، در هفت كيلومتري جنوب تهران و در امتداد كوه «بي بي شهربانو» بود. پس از خريد ماشين آلات كارهاي ساختماني اولين خط توليد سيمان در شهريور ماه 1311 به وسيله شركت ”تنس آلمان“ در اين محل شروع شد . ساختمانهاي فرعي اين كارخانه به وسيله ”وزارت طرق“ ساخته شد و در نهايت در زمستان سال بعد در روز آفتابي جمعه 8 دي 1312 اولين كارخانه سيمان ايران رسماً افتتاح شد.مدير اين پروژه آقاي مهندس علي قلي خان سپاهي (مهندس ساختمان) بود كه بعدها نيز رياست كارخانه را عهده دار شد .اين آغازي بود بر راه پر نشيب صنعت سيمان در ايران.
تاريخچه شركت سيمان فارس و خوزستان
در آغاز، انديشه احداث كارخانه سيمان شيراز با تشكيل شركت سهامي سيمان شيراز به همت خيرانديشاني چون محمد نمازي، علي محمد دهقان، عبدالحسين دهقان، محمود دهقان، محمد حسن بهبهاني و جلال‌الدين آرين در سال 1326 مطرح شد.در 21 خرداد 1327 خط توليد اين كارخانه به ظرفيت 200 تن در روز به مبلغ دو ميليون و دويست و هفتاد هزار دلار از شركتهاي «وستينگهاوس» و «كندي ونسان» آمريكا خريداري شد.در سال 1328 با سياستگذاري سازمان برنامه و بودجه در زمينه حمايت از احداث كارخانجات سيمان در استانهاي خراسان، آذربايجان، خوزستان و فارس، 5/49 درصد سهام «شركت سيمان شيراز» به اين سازمان واگذار شد و به «شركت سهامي سيمان فارس» تغيير نام داد. همچنين آقاي مهندس «منوچهر سالور» مدير وقت كارخانه «سيمان ري» به عنوان مدير عامل اين شركت آغاز به كار كرد.سرانجام نخستين كارخانه سيمان اين شركت در سال 1334 در شيراز افتتاح شد و سيمان توليدي خود را به بازار عرضه كرد. با افزايش مصرف سيمان ، ظرفيت كارخانه شيراز ابتدا در سال 1346 به 1000 تن و در سال 1357 به 2500 تن در روز افزايش يافت. اين كارخانه هم‌اكنون پس از حدود 50 سال روزانه نزديك به 2200 تن سيمان به بازار مصرف عرضه مي‌كند و قديميترين كارخانه سيمان فعال در سطح كشور به شمار مي‌رود.پس از كارخانه سيمان شيراز، كارخانه سيمان دورود در سال 1338 تحت مديريت سازمان برنامه ( آن زمان ) مورد بهره‌برداري قرار گرفت. در سال 1339 با موافقت دولت و مجالس «شورا» و «سنا» اين كارخانه به منظور استفاده از تجربيات متخصصين كارخانه سيمان شيراز به شركت سهامي سيمان فارس واگذار شد. همزمان با واگذاري كارخانه سيمان دورود به شركت سهامي سيمان فارس اين شركت به « شركت سهامي سيمان فارس و خوزستان » تغيير نام داد.اين تغييرات آغاز راهي بزرگ براي شركت سيمان فارس و خوزستان و فعاليت آن در عرصه صنعت كشور بود. اين شركت هم اكنون با داشتن نزديك به 30 شركت، بيش از 35% توليد سيمان كشور را به عهده داشته و زمينه اشتغال دهها هزار نفر را فراهم ساخته است.شركت سيمان فارس و خوزستان هم اكنون به صورت سهامي عام اداره مي‌شود و سهام آن در بورس اوراق بهادار در اختيار كليه علاقه مندان قرار مي‌گيرد، ضمن اينكه سازمان تأمين اجتماعي عمده ترين سهامدار اين شركت به شمار مي‌رود.