+- ایران شهرساز (https://www.iranshahrsaz.com)
+-- انجمن: چیدمان قدیمی ایران شهرساز (رایگان) (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1591)
+--- انجمن: تالار ویژه سایت ایران شهرساز (رایگان) (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1)
+---- انجمن: گروه شهرسازی و معماری دانشگاهها (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=538)
+----- انجمن: تالار گروه مهندسی شهر سازی دانشگاه طبری بابل (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=579)
+----- موضوع: نرخ شهرسازی ایران، سریع‌ترین در جهان (/showthread.php?tid=11400)
نرخ شهرسازی ایران، سریع‌ترین در جهان - javad jamshidi - ۱۳۹۱-۴-۱۹
یکی از دلایل مهم هجوم مردم به شهرها جنگ عراق علیه ایران بوده است و در جریان این جنگ شمار زیادی از مردم ایران به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در مناطق روستایی به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند.
جمعیت ایران در سال 2030 به 90 میلیون نفر می‌رسد که از این تعداد بیش از 45 میلیون نفر مرد و بیش از 44 میلیون نفر زن خواهند بود. موسسه مطالعاتی یورومانیتور در گزارش جامعی به بررسی وضعیت آماری جمعیت ایران در سال‌های پیش رو پرداخته و عنوان کرده است که در سال 2030 جمعیت ایران به 89 میلیون و 900 هزار نفر خواهد رسید که در مقایسه با جمعیت ایران در سال 2010 افزایش 19.3 درصدی نشان می‌دهد.
نکته قابل توجه اینکه در سال 2030 جمعیت 40 سال به بالای ایران از افزایش زیاد 108 درصدی برخوردار خواهد بود و یورومانیتور معتقد است که بیشترین فرصت جمعیتی در ایران در سال 2030 بین 35 تا 50 سال خواهد بود؛ به طوریکه در سال 2030 چیزی حدود 26 میلیون و 200 هزار نفر در این رده سنی قرار خواهند داشت که تقریبا یک نفر از هر سه نفر خواهد بود.
تغییرات جمعیتی/کاهش چشمگیر جمعیت زیر 7 سال
جمعیت ایران در سال 2016 معادل 80 میلیون نفر تخمین زده شده که در مقایسه با سال 1980 درحدود دو برابر شده است. این در حالی است که نرخ رشد جمعیت ایران با کاهش شدیدی مواجه شده است، به طوریکه این نرخ رشد در دهه 1980 برابر با 3.9 درصد در سال بود و انتظار می‌رود در دهه 2020 به تنها 0.8 درصد کاهش پیدا کند.
با کاهش نرخ تولد، جمعیت زیر هفت سال ایران تا سال 2030 کاهش چشمگیری خواهد داشت. در همین حال جمعیت 16 تا 34 سال ایران نیز روند نزولی طی خواهد کرد و این کاهش به دلیل روند نزولی نرخ تولد در دهه 1990 بوده است، به طوریکه نرخ تولد در سال 2000 حدود 30.8 درصد کمتر از سال 1990 بود.
با این حال انتظار می‌رود جمعیت بالای 30 سال ایران در فاصله سال‌های 2010 تا 2030 رشد چشمگیری داشته باشد که بیشترین افزایش را در سنین 40 تا 50 سال خواهیم دید و دلیل این امر افزایش شدید زاد و ولد در دهه 1980 است.
جمعیت ایران پیرتر می‌شود
جمعیت ایران به سرعت در حال افزایش سن هستند، به طوریکه میانگین سن جمعیت ایران که در سال 2010 برابر با 26.7 سال بود در سال 2030 به 37.5 سال خواهد رسید و این در حالی است که میانگین سنی ایرانیان تا سال 1997 کمتر از 20 سال بود.
اگرچه بیشترین میزان افزایش جمعیت ایران مربوط به سنین 40 تا 50 سال است اما جمعیت بالای 65 سال ایران نیز افزایش چشمگیری خواهد داشت به طوریکه انتظار می‌رود این جمعیت در فاصله سال‌های 2010 تا 2030 حدود 125 درصد رشد داشته باشد.
حال آنکه پیش‌بینی شده است که شمار ایرانیان بالای 80 سال تا سال 2030 رشدی 59.1 درصدی داشته باشد. با این حال جمعیت بالای 80 سال ایران همچنان بسیار کم خواهند بود و انتظار می‌رود تا سال 2030 این جمعیت تنها 364 هزار و 21 نفر افزایش داشته باشد.
یورومانیتور معتقد است که شاخص امید به زندگی در ایران تا سال 2030 هرچند همچنان کمتر از 80 سال خواهد بود، اما پنج سال بیش از حال حاضر افزایش خواهد داشت. اگر یک ایرانی در سال 2010 به دنیا آمده باشد انتظار می‌رود که به طور میانگین 71.9 سال زندگی کند اما اگر فردی در سال 2030 در ایران به دنیا بیاید می‌توان انتظار داشت که وی 76.1 سال عمر کند.
طبق این بررسی اگرچه روند پیر شدن جمعیت ایران آهنگ سریعی به خود گرفته است اما جمعیت ایران در مدت زمان پیش‌بینی شده همچنان جوان خواهد بود و تعداد ایرانیان زیر 14 سال در سال 2030 دو برابر جمعیت بالای 65 سال خواهد بود. این در حالی است که در سال 1988 به ازای هر ایرانی بالای 65 سال 14 ایرانی زیر 14 سال وجود داشت.
زنان و مردان در ایران/توزیع جمعیتی ایران منحصر به خود است
توزیع جمعیتی ایران نه تنها از هرم استاندارد سنتی بلکه از مدل مستطیلی که بیشتر در اغلب کشورهای پیشرفته جهان استفاده می‌شود، پیروی نمی‌کند. در عوض توزیع جمعیتی ایران در سال 2010 در بخش سنین 20-30 و در سال 2030 در بخش سنین 40-50 برآمدگی شدیدی دارد و علت این امر افزایش شدید زاد و ولد در دهه 1980 اعلام شده است.
انتظار می‌رود میانگین سنی جمعیت مونث ایران که در سال 2010 برابر با 26.8 سال بود در سال 2030 به 38 سال افزایش یابد و این در حالی است که میانگین سنی جمعیت مذکر ایران از 26.6 در سال 2010 به 37 در سال 2030 برسد.
میانگین سنی زنان ایرانی برای اولین بار در سال 2016 از مرز 30 سالگی خواهد گذشت و آقایان گذر از میانگین سنی 30 سال را در سال 2017 تجربه خواهند کرد.
در سال 2010 هم در میان مردان و هم در میان زنان افراد موجود در سنین 20 تا 29 سال بیشترین سهم را از کل جمعیت خواهند داشت و در سال 2030 این رده سنی 40 تا 49 سال خواهد بود که بیشترین سهم را از مجموع جمعیت ایران به خود اختصاص خواهد داد و این نتایج برای جمعیتی که در حال پیر شدن است روند طبیعی به شمار می‌رود.
تا سال 2030 شمار زنان بالای 60 سال ایران از مردان بیشتر خواهد بود و این در حالی است که تعداد مردان زیر 60 سال در رده‌های سنی مختلف از زنان بیشتر خواهند بود.
نکته اینکه در افراد بالای 80 سال تعداد زنان 45 درصد بیشتر از مردان خواهد بود و این امر به دلیل امید به زندگی بالاتر در میان زنان ایرانی است. البته این گروه سنی سهم بسیار کمی از جمعیت ایران را خواهند داشت.
در مجموع زنانی که در سال 2010 متولد شده‌اند به طور میانگین 2.8 سال بیشتر از مردان عمر می‌کنند و این میزان در سال 2030 به 3.5 سال افزایش خواهد یافت.
تولد و وفات/ نرخ تولد از 8 به 2 کاهش یافته است
بر اساس اعلام سازمان ملل، نرخ باروری در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان کاهش بسیار خوبی داشته است و دلیل این امر افزایش دسترسی مردم به ابزار پیشگیری از بارداری و همچنین افزایش آگاهی زنان از سنین مناسب برای بارداری اعلام شده است.
در این زمینه نرخ باروری در بخش‌های روستایی کاهش بسیار خوبی داشته است و زنان روستایی که زمانی به طور میانگین هشت فرزند به دنیا می‌آوردند اکنون شمار فرزندان خود را به دو کاهش داده‌اند.
نرخ باروری در میان زنان ایرانی برای اولین بار در سال 2003 به زیر 2.1 تولد در هر زن رسید و در سال 2010 به رقم 1.8 تولد کاهش یافت، اما انتظار می‌رود این نرخ در سال 2030 اندکی افزایش یافته و به 1.9 برسد. آمارها نشان می‌دهد که نرخ باروری زنان ایرانی در میان کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کمترین میزان است.
در همین حال باید بدانیم که نرخ تولد در ایران هم‌اکنون کم بوده و در حال کمتر شدن هم هست. این نرخ در سال 1981 به اوج خود یعنی 45.4 تولد در هر هزار نفر رسید و در سال 2010 این نرخ به 18.5 تولد در هر هزار نفر کاهش یافت. انتظار می‌رود نرخ تولید در ایران در سال 2030 دوباره کاهش داشته و به 12.3 برسد.
با افزایش جمعیت و همچنین پیرتر شدن جمعیت ایران، شمار مرگ و میرها نیز روند صعودی به خود خواهد گرفت، اما در مجموع نرخ مرگ و میر روند نزولی دارد و این روند تا سال 2018 ادامه خواهد داشت. پس از سال 2018 نرخ مرگ و میر در ایران به دلیل پیرتر شدن مردم اندکی افزایش خواهد داشت. در سال 2010 بیماری‌های مرتبط با دستگاه گردش خون مهمترین علت مرگ و میر در ایران بوده است.
تنوع جمعیتی
این گزارش همچنین با اشاره به پدیده‌ای که به‌عنوان فرار مغزها در ایران از آن یاد می‌شود، به تحلیل صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نیز در این زمینه اشاره کرده است.
جمعیت و شهروندان/ سهم 2.6 درصدی خارجیان از جمعیت ایران
در سال 2010 خارجیان تنها 2.4 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده بودند و انتظار می‌رود که تا سال 2030 این سهم با اندکی افزایش به 2.6 درصد یا دو میلیون و 300 هزار نفر برسد. سهم زیادی از جمعیت خارجی ایران را پناهندگان تشکیل می‌دهند و به گفته بانک جهانی این سهم در سال 2010 برابر با 45.4 درصد بود که اغلب آنها از کشورهای همسایه همچون افغانستان و عراق هستند. در واقع ایران یکی از کشورهای جهان است که پذیرای بیشترین میزان پناهندگان هستند.
بیشتر پناهندگان در ایران را مردان با سهم 61.2 درصدی در سال 2010 تشکیل داده‌اند و سه چهارم این پناهندگان از افغانستان به ایران آمده‌اند و این سهم تا سال 2030 تغییری نخواهد کرد.
ایران پذیرای اقوام مختلفی همچون ترک، کرد، فارس، عرب، ارمنی، آشوری، لر، ترکمن و بلوچ است و در سال 2010 چیزی حدود 35.7 درصد از جمعیت ایران به زبان فارسی تکلم می‌کردند و انتظار می‌رود این سهم تا سال 2030 تغییر نداشته باشد.
شهرها/ نرخ شهرسازی در ایران یکی از سریع‌ترین‌ها در جهان
شهرسازی در ایران از رشد سریعی برخوردار بوده و نرخ شهرسازی در ایران یکی از سریع‌ترین‌ها در جهان است. در سال 1980 کمتر از نیمی از جمعیت ایران در مناطق شهری زندگی می‌کردند اما امروز ایران کشوری با جمعیت غالبا شهرنشین است به طوریکه در سال 2010 69.5 درصد از جمعیت ایران در مناطق شهرنشین سکونت داشته‌اند و پیش‌بینی می‌شود که این سهم تا سال 2030 به 77.9 درصد افزایش پیدا کند.
یکی از دلایل مهم هجوم مردم به شهرها جنگ عراق علیه ایران بوده است و در جریان این جنگ شمار زیادی از مردم ایران به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در مناطق روستایی به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند.
در سال 2010 ایران هشت شهر با جمعیت بالای یک میلیون نفر داشت و تا سال 2030 این میزان به 9 شهر افزایش پیدا خواهد کرد. تاکنون تهران با جمعیت هفت میلیون و 400 هزار نفری (در سال 2010) پرجمعیت‌ترین شهر ایران است و با مشهد، نزدیکترین شهر پرجمعیت فاصله زیادی دارد. انتظار می‌رود تا سال 2030 جمعیت تهران به هشت میلیون نفر افزایش پیدا کند و در آن سال تهران سکونتگاه یک دهم جمعیت شهری ایران خواهد بود.
ترجمه و تنظیم از سیاوش عدالت