شبكه هاي ارتباطي

شبكه‌هاي ارتباطي درون شهري سيستمهاي متفاوتي را دارا مي باشند كه از آن ميان ميتوان به چهار سيستم اصلي شعاعي ، شطرنجي ، حلقوي و ارگانيك اشاره كرد :

سيستم شعاعي

در اين نوع سيستم ، خيابانها از يك هسته مركزي منشعب ميشوند و توسعه آن با ادامه دادن خيابانها و يا شعاعهاي فرعي ديگري كه اضافه ميشوند به صورت محدود امكان‌پذير است. پيوند اجزاي شبكه با يكديگر از طريق هسته مركزي صورت مي گيرد و فرم شهر به صورت ستاره‌اي است. اين سيستم از لحاظ ترافيكي معايبي بسيار دارد. به عنوان مثال وسايل نقليه براي دسترسي از يك خيابان به خيابان ديگر، نخست بايد به مركز مراجعه نمايند و سپس به خيابان مورد نظر دسترسي پيدا كنند. شبكه ارتباطي شهر مقدس مشهد از اين نوع است (كتاب سبز، جلد3).
سيستم شطرنجي

سيستمي است غيرمركزي كه در آن تعداد زيادي گره يا نقطه تقاطع وجود دارد. كليه نقاط توسط شبكه پوشش داده شده و توسعه شبكه به هر سمت و به طور نامحدود (بصورت نظري) ، امكانپذير است. در مناطق مركزي و يا تجاري ، مسيرهاي متعددي براي تردد وجود دارد و از خيابانهاي مورب براي كوتاه كردن راههاي دور و سفرهاي طولاني استفاده ميشود. هر چند كه خيابانهاي مورب باعث به وجود آمدن تقاطعهاي متراكم و نامتعادل خواهند شد (كتاب سبز، جلد 3).
اين سيستم از محاسن و معايبي برخوردار است. محاسن اين سيستم عبارتند از :

ارتباط مستقيم با قسمتهاي دورتر شهر.

استفاده بهينه از زمين (فاقد پرت زمين).

ايجاد آب نماها، پاركها، باغها و يا مجسمه‌هاي يادبود در محل تقاطع خيابانهاي مورب كه به زيبايي شهر مي افزايد.

به دليل كمي موانع ، عملي‌ترين سيستم محسوب ميشود.

عيب اصلي اين سيستم وجود تقاطعهاي خطرناكي است كه در محل اتصال خيابانهاي مورب و شطرنجي پديد مي آيد. علاوه بر اين ، تعداد تقاطعها نيز در خيابانهاي شطرنجي زياد است (هايراسكار، 1989)

در شبكه ارتباطي شهرهاي ايلام، گنبدكاووس، شهركرد، فريمان، سلماس، بافت جديد دزفول و محلاتي از تهران (تهران نو، نارمك و تهران پارس) و برخي ديگر از شهرها اين سيستم ديده ميشود (فريد، 1368)


سيستم حلقوي (رينگ سيستم)

در شهرهايي كه شبكه ارتباطي آنها شعاعي است، سعي ميشود براي غيرمركزي كردن شبكه، در قسمتهايي از معابر، شعاعها را به صورت خيابانهاي عريض و حلقه‌اي شكل به هم مرتبط سازند. در اين سيستم ، حلقه‌ها توسط شعاعهايي قابليت عملكرد پيدا مي‌كنند و تعداد حلقه‌ها ميتواند مشخص كننده ميزان توسعه شهر باشد (كتاب سبز، جلد 3).

مزاياي اين سيستم عبارتند از :

نقش راههاي حلقوي، نقشي واسطه‌اي بين جاده‌هاي مورب و جاده هاي محلي شهري است.

راههاي حلقوي ، ترافيك را در بزرگراههاي مختلف پخش ميكنند، بنابراين از نظر ترافيكي بسيار مناسب اند.

معايب اين سيستم موارد زير را شامل ميشود :

قطعات كوچك زمين به صورت ذوذنقه‌اي شكل مي‌گيرند، از اين رو بهره برداري نامنظم از زمين، موجب به هدر رفتن مقدار زيادي از اراضي شهري مي‌گردد و از لحاظ احداث واحدهاي مسكوني مقرون به صرفه نيست (هايراسكار، 1989).

شبكه ارتباطي شهر همدان نمونه بارزي از اين سيستم است و شهرهاي تبريز و خرمشهر نيز داراي سيستم نيمه شعاعي مي باشند (فريد، 1368).
سيستم ارگانيك

سيستم ارگانيك (آشفته) سيستمي است كه در طرح و تنظيم آن انديشه انسانها به كار گرفته نشده است، بلكه تكوين شهر به طور اتفاقي انجام يافته و راهها، خيابانها و كوچه‌هاي تنگ آن با پيچ و خمهايي در يكديگر تنيده اند (فريد، 1368).

اطلاق نام « ارگانيك » به اين علت است كه اين طرح به يك تصوير ميكروسكوپي، نظير آن چيزي كه ساختمان سلولي بافتهاي حيوان يا گياه را نمايش ميدهد، تشبيه ميشود. در سيستم ارگانيك خيابانها داراي انحناست و گاه عرض آنها متفاوت و در فواصل مختلف فضاهاي باز نامنظم و به شكل ناپيوسته ديده ميشود (هايراسكار، 1989). بافت شهرهاي شوشتر، رشت و لار و بافت قديم برخي از شهرهاي ايران داراي سيستم ارگانيك است (فريد، 1368).