دنیای اقتصاد: نتایج تفصیلی سرشماری نفوس‌و‌مسكن سال90 از یك قابلیت نهفته در بازار مسكن حكایت می‌كند كه اگر به كار گرفته شود نامعادله‌ای كه در دو دهه اخیر بین عرضه واحدمسكونی و تقاضای موثر مسكن برقرار بوده به حالت تعادل خواهد رسید.

مركز آمار ایران ماه گذشته بعد از آنكه در جریان اعلام گزارش سرشماری، از حیاط خلوت 1.6میلیون واحدی در بازار مسكن خبر داد، مسوولان وزارت راه‌وشهرسازی نسبت به خالی بودن این تعداد واحدمسكونی ابراز تردید كردند و از مقامات مركز آمار خواستند جزئیات موجودی كل مسكن كشور را به همراه لیست حاوی آدرس خانه‌های خالی در اختیار این وزارتخانه قرار دهند.مركز آمار ایران حالا گزارش مكملی در این ارتباط تهیه كرده كه علاوه براینكه بر وجود این تعداد خانه‌ خالی مهر تایید می‌زند، نشان می‌دهد: رقم 20 میلیون آپارتمانی كه در نتیجه سرشماری تحت عنوان «ظرفیت مسكونی كشور» اعلام شده بود بدون در نظر گرفتن خانه‌های خالی محاسبه شده است، طوریكه با احتساب آپارتمان‌هایی كه مالكانش جلوی استفاده موثر آنها را در بازار گرفته‌اند، تعداد كل واحدهای مسكونی قابل مصرف كشور به 21 میلیون و 618 هزار واحد می‌رسد كه به این ترتیب كفایت عرضه در بازار مسكن حتمی خواهد بود.

این در حالی است كه مقامات وزارت راه‌وشهرسازی پیش‌تر تصور می‌كردند در مقابل 21 میلیون و 185 هزار خانوار در كشور، 19 میلیون و 954 هزار واحدمسكونی وجود دارد و شاخص تراكم خانوار در واحدمسكونی را 1.06(هر 106 خانوار در 100 خانه زندگی می‌كنند) برآورد كرده بودند؛ اما مركز آمار در این باره می‌گوید: در صورتی كه خانه‌های خالی به لیست واحدهای مسكونی در حال استفاده اضافه شود، 430 هزار خانه مازاد بر تعداد خانوارها خواهد بود و در این صورت 2 درصد كل واحدها به اجبار خالی می‌شود كه این نرخ، استاندارد و برای نقل‌وانتقال در بازار مسكن نیز لازم است.

در گزارش تكمیلی مركز آمار همچنین مشخص شده است: نیمی از واحدهای مسكونی خالی از سكنه در 5 استان بزرگ كشور ذخیره شده است و در مابقی استان‌ها تعداد خانه‌های خالی در حد نرخ طبیعی است.با این گزارش كار دولت در حوزه مسكن سخت می‌شود. وزارت راه‌وشهرسازی از یك‌سو باید برای استفاده از ظرفیت محبوس بازار مسكن و ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، خانه‌های خالی را روانه بازار كند و از سوی دیگر در صورت موفقیت در این راه و خلاصی از چالش خانه‌خالی درگیر چالش جدیدتری موسوم به آینده مسكن‌مهر می‌شود.

در سرشماری سال90، ملاك محاسبه تعداد واحدهای مسكونی، خانه‌هایی بوده است كه خانوار در آن وجود داشته و در مراجعه مامور سرشماری اقامتگاه مردم بوده است؛ بنابراین 2 میلیون واحد مسكونی‌مهر در حال ساخت در كشور عملا در آمارهای سرشماری نفوس‌ومسكن محاسبه نشده و جزو موجودی 21.6 میلیونی واحدهای مسكونی نیست.در این صورت چنانچه دولت موفق شود از طریق لایحه تحول مالیاتی، به خانه‌های خالی مالیات ببندد، عرضه مسكن به سطحی خواهد رسید كه شاید بتوان پیش‌بینی كرد قیمت مسكن ساعتی در كشور كاهش پیدا كند!

شك به آمار بی‌فایده است

فریبا سادات بنی‌هاشمی مدیركل دفتر جمعیت، نیروی كار و سرشماری مركز آمار ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره جزئیات موجودی مسكن و اینكه آیا شك و تردید به نتایجی كه «سرشماری» از تعداد خانه‌های خالی گزارش داده، جایز است؟ اعلام كرد: مركز آمار ایران در سرشماری سال85 برای اولین بار به سفارش وزارت مسكن وقت، شاخص خانه‌خالی را به لیست سوالات ماموران سرشماری و اقلام آماری اضافه كرد. همان سال هم مسوولان وزارت مسكن به نتیجه سرشماری اعتراض كردند و تعداد 600 هزار خانه‌خالی را خیلی كمتر از عدد مورد انتظارشان می‌دانستند.

این مسوول مركز آمار افزود: «سرشماری سازوكار خاص خودش را دارد. یكی دو سال قبل از شروع سرشماری اطلاعات مقدماتی از تعداد جمعیت و نقشه هوایی تمام املاك كشور تهیه می‌شود و در اختیار مامور آمارگیری قرار می‌گیرد. ما حتی قبل از مراجعه مامور، اطلاعات تقریبی نسبت به جمعیت و واحدهای خالی از سكنه داریم. بعد از سرشماری نیز نتایج اولیه از چندین رده نظارتی شامل مامور بازرسی، بازبین، كارشناس بازبین زیرنظر كارشناس اجرایی عبور می‌كند؛ بنابراین اگر كسی به نتایج شك دارد باید دلایل محكم‌تری بیاورد. از نظر تكنیك آماری، استناد به قبض آب و برق برای تشخیص خالی بودن واحدمسكونی، درست نیست.»

مدیركل دفتر جمعیت و سرشماری مركز آمار همچنین درباره ملاك ماموران سرشماری از تشخیص خانه‌خالی گفت: ما واحدهایی را خانه‌خالی می‌دانیم كه اولا حداقل قابلیت برای سكونت را داشته‌ باشند به این معنی كه سفت‌كاری آنها تمام شده است؛ اما نازك‌كاری ممكن است در حد تكمیل نباشد و دوما خانواری در آن ساكن نشده باشد.

وی در پاسخ به اینكه آیا در این سرشماری مشخص شده كه از این 1.6میلیون خانه خالی، چه تعداد خانه در نوبت فروش گذاشته شده یا اینكه چه تعداد خانه عمدی خالی بوده است؟ تاكید كرد: در سرشماری درباره علت خالی بودن خانه‌ها، پرسش و تحقیقی انجام نشده و ماموران، اطلاعات تفصیلی نپرسیدند؛ اما اگر دولت در این باره اطلاعات بخواهد می‌تواند در قالب طرح جداگانه سفارش بدهد تا تهیه كنیم.