+- ایران شهرساز (https://www.iranshahrsaz.com)
+-- انجمن: چیدمان جدید ایران شهرساز (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1592)
+--- انجمن: دانلودهای شهرسازی و معماری(عضویت طلایی) (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1728)
+---- انجمن: مقالات فارسی (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1730)
+----- انجمن: سایر مقالات (https://www.iranshahrsaz.com/forumdisplay.php?fid=1617)
+----- موضوع: TRIZ چيست ؟ (/showthread.php?tid=15839)
TRIZ چيست ؟ - Manuchehr_ku - ۱۳۹۱-۱۱-۲۴
TRIZ يک الگوريتم براي حل مشکلات فني و تکنولوژيکي و حتي غير فني در زمينه هاي مختلف کسب و کار ، مديريت کيفيت ، مديريت خدمات ، مديريت اداري و آموزشي و ... است .
TRIZ برابر انگليسي آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است كه به معناي نظريه حل ابداعانه مساله مي‌باشد . اين دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته مي‌شود و متداول شدن اين نام به اين علت است كه بنيانگذار آن ، دانشمند خلاقيت‌شناس روسي گنريچ سائولويچ آلتشولر (G.S. Altshuller) مي‌باشد .
دانش TRIZ با نامها و عنوانهاي توصيف‌گر مختلفي همانند نوآوري نظام‌يافته ، خلاقيت اختراعي ، فناوري خلاقيت و نوآوري ، روش‌شناسي اختراع ، الگوريتم اختراع ، روش‌شناسي حل مساله‌هاي ابداعي ، روش‌شناسي حل ابتكاري و ابداعانه مساله ، مهندسي خلاقيت و نوآوري ، روش‌شناسي خلاقيت ، خلاقيت‌شناسي اختراع ، خلاقيت‌شناسي فناوري و مواردي از اين قبيل ناميده مي‌شود .
دانش TRIZ مي‌تواند در دامنه‌اي از يك طيف مفهومي و گستره‌اي از تعاريف قرار گيرد كه يك انتهاي آن نوعي جهان‌بيني خلاق يا رويكردي جامع به علوم و فناوري و انتهاي ديگر آن انواعي از ابزارهاي حل خلاق مساله و فنون خلاقيت و نوآوري را شامل گردد .
آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوري خلاقيت و نوآوري مي‌داند ؛ با نتيجه‌گيري از ديدگاه آلتشولر مي توان TRIZ را نوعي علم خلاقيت‌شناسي (Creatology) دانست .
يكي از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سيمون ساورانسكي اين دانش را چنين تعريف كرده است :
TRIZ ، يك دانش انسانگراي مبتني بر روش‌شناسي نظام‌يافته براي حل ابداعانه مساله است .
همچنين برخي صاحبنظران TRIZ را اين چنين تعريف مي‌كنند :
TRIZ عبارت است از نوعي رويكرد الگوريتمي براي حل ابداعانه مسائل فني و فناورانه .
تاريخچه دانش TRIZ به چه زماني باز مي‌گردد ؟
آلتشولر كه به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسيه متولد گرديد ؛ وي كه از همان دوران نوجواني نسبت به ابداعات و اختراعات كنجكاوي و علاقه خاصي داشت و اولين اختراع خود را در سن چهارده سالگي انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به كار شد .
كار او كمك به مخترعين براي ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حين كار ، گاهي به حل مسائل فني آنان كمك مي‌كرد . در اين دوران بود كه او دريافت حل مسائل فني كه منجر به اختراع و نوآوري مي‌شود به اصول و روشهايي فراتر از تكنيكهاي خلاقيت شناخته‌شده تا آن هنگام نياز دارد . آلتشولر در طي مطالعات خود به اين نتيجه مهم رسيد كه يك نظريه اختراع بايستي داراي چند ويژگي اصلي از جمله موارد زير باشد :
•شامل يك فرايند گام‌به‌گام و نظام‌يافته باشد .
•بتواند از ميان گستره‌اي از راه‌حلها ، مستقيما به بهترين راه‌حل (راه‌حل ايده‌آل يا كمال) منجر گردد .
•داراي ويژگي تكرارپذيري باشد .
•بتواند ساختاري براي دانش ابداع ارائه نمايد .
آلتشولر بيش از بيست‌هزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسي قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مساله‌هاي ابداعي (يعني مساله‌هايي كه راه‌حل آنها مشخص نيست و بايستي آن را با روشهاي خلاق و ابداعي چگونه حل شده اند .) كشف نمود.
از بين اين تعداد آلتشولر چهار‌هزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتي راه‌حلهاي خلاق و ابداعي اصلي را مورد مطالعه عميقتر قرار داد . براساس نتايج حاصل از اين نوع مطالعات خلاقيت‌شناسي تحليلي ، آلتشولر به كشفيات بسيار مهمي دست يافت و اصول ، مفاهيم و روش هاي TRIZ را به عنوان يك علم نوين و بسيار باارزش به جهان ارائه نمود .
البته اين خلاقيت و نوآوري فوق‌العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسيار از كشفيات و اختراعات كوچك و بزرگ تاريخ در ابتدا درك نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بي‌مهري‌هاي تاسف‌برانگيز (آنچه كه در خلاقيت‌شناسي تحت عنوان اينرسي خلاقيت و نوآوري ناميده مي‌شود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسياري از دانشمندان و مخترعين سختيها و مرارتهاي بسيار زيادي را متحمل گرديد كه مطالعه آن حاكي از اراده والا و تلاش و پشتكار شگفت‌انگيز آنان است .
چنانكه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان يك دانش تخصصي تحقيقات وسيعي به عمل مي‌آيد و اصول و مفاهيم آن توسط بسياري از دانشمندان ، پژوهشگران ، مديران ، مهندسان و كارشناسان رشته‌هاي مختلف علمي در جهت حل مسائل و ايجاد نوآوري¬ها به كار گرفته مي‌شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تكامل است .
بزرگترين خلاقيت و نوآوري آلتشولر به عنوان يك دانشمند علوم و مهندسي ، يك دانشمند خلاقيت‌شناس و نيز به عنوان يك مخترع ، خلاقيت و نوآوري او درباره خود موضوع خلاقيت و نوآوري بود .
TRIZ چيست ؟
واژه TRIZ برگرفته شده از حروف اول كلمات در عبارت روسي زير مي‌باشد :
Teoriya Resheniya Izobrototelskikh Zadatch
كه برابر انگليسي آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است كه به معناي نظريه حل ابداعانه مساله مي‌باشد . اين دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته مي‌شود و متداول شدن اين نام به اين علت است كه بنيانگذار آن ، دانشمند خلاقيت‌شناس روسي گنريچ سائولويچ آلتشولر (G.S. Altshuller) مي‌باشد .
دانش TRIZ با نامها و عنوانهاي توصيف‌گر مختلفي همانند نوآوري نظام‌يافته ، خلاقيت اختراعي ، فناوري خلاقيت و نوآوري ، روش‌شناسي اختراع ، الگوريتم اختراع ، روش‌شناسي حل مساله‌هاي ابداعي ، روش‌شناسي حل ابتكاري و ابداعانه مساله ، مهندسي خلاقيت و نوآوري ، روش‌شناسي خلاقيت ، خلاقيت‌شناسي اختراع ، خلاقيت‌شناسي فناوري و مواردي از اين قبيل ناميده مي‌شود .
دانش TRIZ مي‌تواند در دامنه‌اي از يك طيف مفهومي و گستره‌اي از تعاريف قرار گيرد كه يك انتهاي آن نوعي جهان‌بيني خلاق يا رويكردي جامع به علوم و فناوري و انتهاي ديگر آن انواعي از ابزارهاي حل خلاق مساله و فنون خلاقيت و نوآوري را شامل گردد .
آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوري خلاقيت و نوآوري مي‌داند ؛ با نتيجه‌گيري از ديدگاه آلتشولر مي توان TRIZ را نوعي علم خلاقيت‌شناسي (Creatology) دانست .
يكي از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سيمون ساورانسكي اين دانش را چنين تعريف كرده است :
TRIZ ، يك دانش انسانگراي مبتني بر روش‌شناسي نظام‌يافته براي حل ابداعانه مساله است .
همچنين برخي صاحبنظران TRIZ را اين چنين تعريف مي‌كنند :
TRIZ عبارت است از نوعي رويكرد الگوريتمي براي حل ابداعانه مسائل فني و فناورانه .
تاريخچه دانش TRIZ به چه زماني باز مي‌گردد ؟
آلتشولر كه به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسيه متولد گرديد ؛ وي كه از همان دوران نوجواني نسبت به ابداعات و اختراعات كنجكاوي و علاقه خاصي داشت و اولين اختراع خود را در سن چهارده سالگي انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به كار شد .
كار او كمك به مخترعين براي ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حين كار ، گاهي به حل مسائل فني آنان كمك مي‌كرد . در اين دوران بود كه او دريافت حل مسائل فني كه منجر به اختراع و نوآوري مي‌شود به اصول و روشهايي فراتر از تكنيكهاي خلاقيت شناخته‌شده تا آن هنگام نياز دارد . آلتشولر در طي مطالعات خود به اين نتيجه مهم رسيد كه يك نظريه اختراع بايستي داراي چند ويژگي اصلي از جمله موارد زير باشد :
• شامل يك فرايند گام‌به‌گام و نظام‌يافته باشد .
• بتواند از ميان گستره‌اي از راه‌حلها ، مستقيما به بهترين راه‌حل (راه‌حل ايده‌آل يا كمال) منجر گردد .
• داراي ويژگي تكرارپذيري باشد .
• بتواند ساختاري براي دانش ابداع ارائه نمايد .
آلتشولر بيش از بيست‌هزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسي قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مساله‌هاي ابداعي (يعني مساله‌هايي كه راه‌حل آنها مشخص نيست و بايستي آن را با روشهاي خلاق و ابداعي چگونه حل شده اند .) كشف نمود.
از بين اين تعداد آلتشولر چهار‌هزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتي راه‌حلهاي خلاق و ابداعي اصلي را مورد مطالعه عميقتر قرار داد . براساس نتايج حاصل از اين نوع مطالعات خلاقيت‌شناسي تحليلي ، آلتشولر به كشفيات بسيار مهمي دست يافت و اصول ، مفاهيم و روش هاي TRIZ را به عنوان يك علم نوين و بسيار باارزش به جهان ارائه نمود .
البته اين خلاقيت و نوآوري فوق‌العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسيار از كشفيات و اختراعات كوچك و بزرگ تاريخ در ابتدا درك نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بي‌مهري‌هاي تاسف‌برانگيز (آنچه كه در خلاقيت‌شناسي تحت عنوان اينرسي خلاقيت و نوآوري ناميده مي‌شود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسياري از دانشمندان و مخترعين سختيها و مرارتهاي بسيار زيادي را متحمل گرديد كه مطالعه آن حاكي از اراده والا و تلاش و پشتكار شگفت‌انگيز آنان است .
چنانكه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان يك دانش تخصصي تحقيقات وسيعي به عمل مي‌آيد و اصول و مفاهيم آن توسط بسياري از دانشمندان ، پژوهشگران ، مديران ، مهندسان و كارشناسان رشته‌هاي مختلف علمي در جهت حل مسائل و ايجاد نوآوري¬ها به كار گرفته مي‌شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تكامل است .
بزرگترين خلاقيت و نوآوري آلتشولر به عنوان يك دانشمند علوم و مهندسي ، يك دانشمند خلاقيت‌شناس و نيز به عنوان يك مخترع ، خلاقيت و نوآوري او درباره خود موضوع خلاقيت و نوآوري بود .
اجزاي اصلي دانش TRIZ كدامند ؟
مهمترين آنها :
× قانون افزايش سطح ايده‌آل بودن (قانون كمال) : به اين معني كه نظامهاي فني همواره به سمت افزايش درجه ايده‌آل بودن يا كمال خود پيش مي‌روند . ايده‌آلي يا سطح ايده‌آل بودن عبارت است از نسبت مجموع كليه جنبه‌هاي مثبت و مفيد سيستم به مجموع كليه جنبه‌هاي منفي و مضر سيستم
× سيستم چهار مرحله‌اي حل مساله :
• شناخت مساله .
• فرمول‌بندي مساله .
• جستجوي مسائل قبلا حل شده . (استفاده از سي‌ونه پارامتر مهندسي)
• استفاده از الگوهاي راه‌حلهاي كشف شده . ( بكارگيري چهل اصل اختراع)
× سطوح پنجگانه حل مساله و نوآوري :
• راه‌حلهاي مشخص .
• بهبودهاي كوچك .
• بهبودهاي بزرگ .
• مفاهيم جديد .
• كشف‌هاي بنيادي .
× تحليل ماده-ميدان (تحليل (Vepol :
با استفاده از اين تحليل مسائل به طور كلي به دو دسته تقسيم مي‌شوند :
• مسائل آشنا (مانوس) ، تحت عنوان مسائل استاندارد .
• مسائل ناآشنا (نامانوس) ، تحت عنوان مسائل غير استاندارد .
× قوانين هشتگانه تحول و تكامل نظامهاي فني (قوانين پيشرفت فناوري)
هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد :
مسائل استاندارد شناخته شده با تحليل Vepol مي‌توانند با استفاده از اين هفتادوشش راه‌حل ابداعانه استاندارد ، حل شوند .
• ماتريس تناقض‌ها :
در نظريه TRIZ از مساله ابداعي تحت عنوان تناقض تعبير مي‌شود كه معناي آن دو موقعيت متضاد يا دو كيفيت متعارض است ؛ يعني افزايش سطح كيفيت يكي موجب كاهش سطح كيفيت ديگري مي‌شود و حل ابداعانه مساله ، كشف راه حل اين تناقض مي‌باشد .
× چهل اصل براي اختراع و نوآوري
× مجموعه اي از تاثيرات علمي اساسي
شامل تاثيرات فيزيكي ، شيميايي ، هندسي و زيست‌شناختي
× روش ARIZ الگوريتم حل ابداعانه مساله :
ARIZ يك دستورالعمل نظام‌يافته براي شناسايي راه‌حل مسائل غيراستاندارد با استفاده از قابليتهاي فنون و روشهاي خلاقيت مي‌باشد .
از فوايد و كاربردهاي TRIZ بيشتر بدانيم !
با استفاده از دانش TRIZ مي‌توان به نتايج و دستاوردهاي متعددي يافت كه در ذيل به شماري از آنها اشاره مي‌نماييم :
• دستيابي به نوعي نگرش جامع علمي به ابداعات و اختراعات
• شكل‌گيري جنبه‌هاي بسيار مهمي از علم خلاقيت‌شناسي
• دستيابي به نوعي جهان‌بيني خلاق
• كشف انواعي از راه‌حلها براي مسائل ابداعي يعني مسائلي كه با روشهاي معمولي و متداول ، راه‌حل آنها به دست نمي‌آيد
• دستيابي به بهترين و موثرترين راه‌حلها براي انواع مسائل علمي ، فني ، انساني و اجتماعي
• پيش‌بيني روند ابداعات و اختراعات در آينده . (خلاقيت‌شناسي آينده‌شناختي)
• ارائه آموزشهاي نوين مبتني برخلاقيت TRIZ در مدارس و دانشگاه‌ها .
• تسهيل و تسريع روند رشد و توسعه علوم و فناوري