۱۳۹۱-۲-۲۸، ۱۱:۱۴ عصر
بافت های فرسوده ، قوت ها و فرصت ها
وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت های ناکارآمد و مساله دار در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری است
وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت های ناکارآمد و مساله دار در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری است در ابعاد متنوع کالبدی و عملکردی، محیط زیستی، اجتماعی و.... یکی از تازه ترین دستاوردها در عرصه نظریات شهرسازی تحت عنوان "گردشگری شهری پایدار" در رابطه با مقوله نوسازی و احیا» بافت های فرسوده معرفی شده است.
بافت فرسوده به بافت هایی گفته می شود که در داخل محدوده شهر و یا روستا و یا حاشیه آن شکل گرفته اند و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آنها و نبود شرایط زیستی و ایمنی و نیز نابه سامانی های کالبدی اجتماعی و اقتصادی فرسوده شده اند و از نظر برخورداری از ایمنی استحکام و خدمات شهری دچار کمبود هستند.
حال آنکه چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت های فرسوده و مشکلات منتسب به آن از جمله مسایلی است که نحوه و نوع نگرش به آن نیز بایستی از همان چندلایگی و چند جانبه نگری برخوردار باشد که در اینجا به این شکل پردازش شده است:
گام اول:
تعریف یک نظام مواجهه کلان نگر بافت های فرسوده به عنوان یک پدیده از ماهیت چندگانه و پیچیده ای برخوردار است. ویژگی های کمی، کیفی، کالبدی و عملکردی، توانمندی اقتصادی - اجتماعی - فرهنگی بهره برداران، موقعیت جغرافیایی، نبود قوانین جامع و کارآمد، نبود یک نظام مشخص تخصیص یارانه، وجود متولیان متعدد از جمله عواملی است که پیچیدگی این موضوع را دو چندان کرده است.
مهمترین عواملی که در تعریف این نظام باید مدنظر قرار گیرند شامل موارد زیر است:تهیه برنامه مدیریت پیش از انجام هر گونه مداخله، تهیه یک برنامه جامع در قالب طرح موضوعی، معرفی راهکارها و شیوه های مختلف مداخله با توجه به تنوع بافت، معرفی راهکارها و شیوه های مختلف مشارکت مالکان، ساکنان و بهره برداران، ارایه راهکارها و شیوه های مختلف جلب مشارکت خصوصی، ارایه مکانیزم مشارکت و همکاری میان متولیان، ارایه یک نظام تعریف، جذب و تخصیص یارانه.
گام دوم:
تغییر نگرش نسبت به بافت های فرسوده، با توجه به اینکه از جمله مهمترین خصوصیات بافت های فرسوده استمرار جریان زندگی و بعضا برخورداری از قابلیت های بالقوه در زمینه های مختلف است. از مهمترین آثار مثبت بهره برداری از این قابلیت می توان تقویت تمایل به سکونت ساکنین اصلی، افزایش مشارکت ساکنان در انجام طرح، افزایش مشارکت بخش خصوصی، صرفه جویی های اقتصادی ناشی از توسعه درون زا را برشمرد.
گام سوم:
توجه به تحولات و رویکردهای نوین در طرح توسعه، یعنی پرداختن به موضوعاتی نظیر همسویی نظریات شهرسازی با اصول توسعه پایدار، اهمیت یافتن ملاحظات اجتماعی - فرهنگی، محیطی و...، افزایش میزان انعطاف پذیری راه حل ها و اهمیت یافتن نقش مشارکت مردمی در تحقق طرح ها باید در فرآیند تهیه طرح های نوسازی بافت های فرسوده مورد توجه قرار گیرد.
گردشگری شهریShopping- از سوی دیگر، مقوله اهمیت رو به افزایش پدیده «گردشگری شهری» در دنیا، قابلیت های برجسته بالقوه موجود در برخی از بافت های فرسوده و همچنین عزم و اراده ملی که در جهت نوسازی و احیا» این بافت ها در کشور ما وجود دارد، زمینه بهره گیری از این موضوع را به بهترین نحو فراهم کرده است.گردشگری شهری به عنوان گونه ای نوین از انواع گردشگری، امروزه موضوع مهمی در توسعه و دگرگونی شهرها در جهان محسوب می شود.
بسترسازی توسعه پایدار این گونه از گردشگری، پیامدهای ارزشمندی چون توسعه اقتصادی و بازسازی و نوسازی بافت های تاریخی و گاه فرسوده را به دنبال دارد و تحقق این امر مستلزم بازنگری و تغییر رویه در پاره ای از موضوعات مطرح شده در بستر قوانین و نظام های شهرسازی است.
آنچه در اینجا اهمیت ویژه دارد، ابتدا تعریف و شناخت پدیده گردشگری شهری و نقش آن در شهرهای ایران خصوصا در بافت های مرکزی و عموما فرسوده شهرها و نهایتا توجه به شناسایی قابلیت ها و ظرفیت های بافت های فرسوده و تامین پایداری آنها با داشتن انتظارات مناسب است. بنا بر آنچه گفته شد، تنوع، چندلایه گی و گستردگی بافت های فرسوده، اتخاذ یک دیدگاه مدیریتی کلان نگر را ایجاب می کند تا نسبت به چگونگی مواجهه با انواع مختلف این بافت ها در سطوح مختلف مداخله پاسخگو باشد.افزون بر آن، به دلیل وجود قابلیت های برجسته بالقوه در برخی از بافت های فرسوده و همچنین عزم و اراده ملی که در جهت نوسازی و احیا» این بافت ها در کشور ما وجود دارد، ضرورت توجه و برخورداری از آنها را آشکارتر می شود.
از این رو با توجه به اهمیت فزاینده پدیده گردشگری شهری پایدار در دنیا، میتوان از این پدیده به عنوان یک عامل و محرک توسعه و دروازه ورود نوعی از مداخله در بافت نام و بهره برد.
بافت فرسوده به بافت هایی گفته می شود که در داخل محدوده شهر و یا روستا و یا حاشیه آن شکل گرفته اند و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آنها و نبود شرایط زیستی و ایمنی و نیز نابه سامانی های کالبدی اجتماعی و اقتصادی فرسوده شده اند و از نظر برخورداری از ایمنی استحکام و خدمات شهری دچار کمبود هستند.
حال آنکه چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت های فرسوده و مشکلات منتسب به آن از جمله مسایلی است که نحوه و نوع نگرش به آن نیز بایستی از همان چندلایگی و چند جانبه نگری برخوردار باشد که در اینجا به این شکل پردازش شده است:
گام اول:
تعریف یک نظام مواجهه کلان نگر بافت های فرسوده به عنوان یک پدیده از ماهیت چندگانه و پیچیده ای برخوردار است. ویژگی های کمی، کیفی، کالبدی و عملکردی، توانمندی اقتصادی - اجتماعی - فرهنگی بهره برداران، موقعیت جغرافیایی، نبود قوانین جامع و کارآمد، نبود یک نظام مشخص تخصیص یارانه، وجود متولیان متعدد از جمله عواملی است که پیچیدگی این موضوع را دو چندان کرده است.
مهمترین عواملی که در تعریف این نظام باید مدنظر قرار گیرند شامل موارد زیر است:تهیه برنامه مدیریت پیش از انجام هر گونه مداخله، تهیه یک برنامه جامع در قالب طرح موضوعی، معرفی راهکارها و شیوه های مختلف مداخله با توجه به تنوع بافت، معرفی راهکارها و شیوه های مختلف مشارکت مالکان، ساکنان و بهره برداران، ارایه راهکارها و شیوه های مختلف جلب مشارکت خصوصی، ارایه مکانیزم مشارکت و همکاری میان متولیان، ارایه یک نظام تعریف، جذب و تخصیص یارانه.
گام دوم:
تغییر نگرش نسبت به بافت های فرسوده، با توجه به اینکه از جمله مهمترین خصوصیات بافت های فرسوده استمرار جریان زندگی و بعضا برخورداری از قابلیت های بالقوه در زمینه های مختلف است. از مهمترین آثار مثبت بهره برداری از این قابلیت می توان تقویت تمایل به سکونت ساکنین اصلی، افزایش مشارکت ساکنان در انجام طرح، افزایش مشارکت بخش خصوصی، صرفه جویی های اقتصادی ناشی از توسعه درون زا را برشمرد.
گام سوم:
توجه به تحولات و رویکردهای نوین در طرح توسعه، یعنی پرداختن به موضوعاتی نظیر همسویی نظریات شهرسازی با اصول توسعه پایدار، اهمیت یافتن ملاحظات اجتماعی - فرهنگی، محیطی و...، افزایش میزان انعطاف پذیری راه حل ها و اهمیت یافتن نقش مشارکت مردمی در تحقق طرح ها باید در فرآیند تهیه طرح های نوسازی بافت های فرسوده مورد توجه قرار گیرد.
گردشگری شهریShopping- از سوی دیگر، مقوله اهمیت رو به افزایش پدیده «گردشگری شهری» در دنیا، قابلیت های برجسته بالقوه موجود در برخی از بافت های فرسوده و همچنین عزم و اراده ملی که در جهت نوسازی و احیا» این بافت ها در کشور ما وجود دارد، زمینه بهره گیری از این موضوع را به بهترین نحو فراهم کرده است.گردشگری شهری به عنوان گونه ای نوین از انواع گردشگری، امروزه موضوع مهمی در توسعه و دگرگونی شهرها در جهان محسوب می شود.
بسترسازی توسعه پایدار این گونه از گردشگری، پیامدهای ارزشمندی چون توسعه اقتصادی و بازسازی و نوسازی بافت های تاریخی و گاه فرسوده را به دنبال دارد و تحقق این امر مستلزم بازنگری و تغییر رویه در پاره ای از موضوعات مطرح شده در بستر قوانین و نظام های شهرسازی است.
آنچه در اینجا اهمیت ویژه دارد، ابتدا تعریف و شناخت پدیده گردشگری شهری و نقش آن در شهرهای ایران خصوصا در بافت های مرکزی و عموما فرسوده شهرها و نهایتا توجه به شناسایی قابلیت ها و ظرفیت های بافت های فرسوده و تامین پایداری آنها با داشتن انتظارات مناسب است. بنا بر آنچه گفته شد، تنوع، چندلایه گی و گستردگی بافت های فرسوده، اتخاذ یک دیدگاه مدیریتی کلان نگر را ایجاب می کند تا نسبت به چگونگی مواجهه با انواع مختلف این بافت ها در سطوح مختلف مداخله پاسخگو باشد.افزون بر آن، به دلیل وجود قابلیت های برجسته بالقوه در برخی از بافت های فرسوده و همچنین عزم و اراده ملی که در جهت نوسازی و احیا» این بافت ها در کشور ما وجود دارد، ضرورت توجه و برخورداری از آنها را آشکارتر می شود.
از این رو با توجه به اهمیت فزاینده پدیده گردشگری شهری پایدار در دنیا، میتوان از این پدیده به عنوان یک عامل و محرک توسعه و دروازه ورود نوعی از مداخله در بافت نام و بهره برد.
