۱۳۹۱-۲-۲۸، ۱۱:۱۱ عصر
بنیان های آرمانشهر
چشم‌انداز تهران در افق1404، ضمن طرح راهبردی - ساختاری شهر تهران در آذرماه سال 1386 ترسیم و ابلاغ شده است كه...
چشم‌انداز تهران در افق1404، ضمن طرح راهبردی - ساختاری شهر تهران در آذرماه سال 1386 ترسیم و ابلاغ شده است كه تهران را در دورنمای مورد انتظار، شهری با اصالت و هویت ایرانی- اسلامی، دانش‌پایه و هوشمند، امن و مقاوم و روان با رفاه عمومی معرفی می‌كند.
بی‌تردید تحقق این آرمان زیبا و البته دست‌یافتنی الزامات گوناگونی را ایجاب می‌كند كه مشاركت نهادهای متعدد خواه از جنبه سخت‌افزار و خواه از منظر اندیشه‌گرایی از آن جمله‌اند. در این میان شاید نقش آموزش‌وپرورش بارزتر از دیگر سازمان‌ها و نهادها باشد، چرا كه تقویت عنصر آگاهی و شناخت عمومی تأثیر بسزایی در دستیابی شهرداری به اهداف طرح جامع و سند چشم‌انداز دارد.
الف- مهم‌ترین محورهای چشم‌انداز شهر تهران از دیدگاه آموزشی
1- نخستین ویژگی شهر تهران در سند چشم‌انداز، ساماندهی شهری با اصالت و هویت ایرانی- اسلامی است. از این منظر، می‌توان گفت نقش آموزش‌وپرورش نقشی پایدار، ممتاز و اثرگذار خواهد بود. در حقیقت، بازه زمانی 18ساله تا افق چشم‌انداز دوره مناسبی است تا كودكان و نوجوانان امروز و شهروندان آینده، در چارچوب و فضای مناسبی از آموزش‌های منطبق با فرهنگ ملی و ارزش‌های اسلامی قرار گیرند و مهارت‌های زندگی اجتماعی برای ایفای نقش در یك كلانشهر و از آن مهم‌تر در عرصه ملی را بیاموزند.
درواقع، با توجه به محورهای اساسی فصل اول برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران، مواردی چون حفظ و ارتقای آگاهی‌ها، اعتماد، سرمایه و همبستگی اجتماعی، تعمیق ارزش‌ها، باورها و اعتلای معرفت دینی و توسعه فرهنگ قرآنی مفاهیمی هستند كه به‌طور عمده در درون مدارس شكل گرفته و قوام می‌یابند. درست به همین دلیل است كه موضوع هویت و اصالت به عنوان وجه مشترك اهداف آموزش‌وپرورش، شهرداری و شهروندان عمل خواهد كرد.
این وجه مشترك اهداف بدون تردید خاستگاه مناسبی برای تعامل نزدیك و سازنده هر دو نهاد در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی و آموزشی بوده و عرصه‌های گسترده‌ای را برای برنامه‌ریزی و اقدام می‌گشاید.
2- در افق چشم‌انداز، تهران شهری دانش‌پایه، هوشمند و جهانی ترسیم شده است؛ آرمانی كه تنها در سایه مدیریت مدیرانی مدبر و آموزش‌دیده حاصل خواهد شد. این مهم تنها از طریق تمركز بر اندیشه‌های راهبردی و به‌طور مشخص سرمایه‌گذاری در تربیت جوانان و نوجوانانی محقق خواهد شد كه تا 20سال آینده هدایت شهر را عهده‌دار خواهند شد. به بیانی بهتر، دانش محوری، هوشمندی و جهانی‌بودن شهر تهران با الزاماتی همراه است كه برخورداری از سرمایه‌های انسانی مطلوب از آن جمله است؛ سرمایه‌ای كه در درون نظام آموزش‌وپرورش شكل می‌گیرد، رشد می‌یابد و به بالندگی می‌رسد تا بتواند شهر خود را در فضای پررقابت جهان امروز، پابه‌پای كلانشهرهای جهان مدیریت كرده و پیش ببرد.
در این ارتباط، هرچند تمامی فصول لایحه برنامه به‌نوعی بر این جهت‌گیری صحه گذارده‌اند، لیكن، فصول دوم، پنجم، هشتم، چهاردهم و پانزدهم تمركز بیشتری در این حوزه دارند.
به بیان بهتر، بسط مؤلفه‌های مدیریت شهری، استقرار شهر الكترونیك، برخورداری از سامانه‌های هوشمند حركت در شهر و در نهایت نوسازی و ارتقای ظرفیت‌های شهرداری در گروی اقدامی دوگانه است؛ ارتقای فرهنگ عمومی در جریان فعالیت‌های پیش‌بینی‌شده در برنامه و فرهنگ‌سازی بنیادین از بطن كانون‌های آموزش‌وپرورش. بدیهی است كه در هر دو عرصه، نقشی كلیدی از آموزش‌وپرورش شهر تهران متصور است.
3- سرسبزی، زیبایی و شادابی نیز در افق چشم‌انداز تهران، تصویری مطلوب از این شهر ترسیم می‌كند. در عین‌حال، قرار است این كلانشهر در سال1404 در برابر انواع آسیب‌های (اجتماعی، فرهنگی و طبیعی) و نیز در برابر مخاطرات مقاوم بوده و از ضریب ایمنی بالایی برخوردار باشد. تهران در افق چشم‌انداز، شهری پایدار با ساختاری مناسب برای سكونت، فعالیت و فراغت خواسته شده است؛ شهری كه روان با رفاه عمومی است؛ حقوق شهروندی در آن به‌طور عادلانه تأمین می‌شود و سرانجام به یكی از سه شهر مهم منطقه آسیای جنوب غربی تبدیل خواهد شد.
در بررسی لایحه برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران نیز ردپای این آرمان‌ها را می‌توان در فصول توسعه اجتماعی و فرهنگی، معماری و شهرسازی، محیط‌زیست، مدیریت مخاطرات، اقتصاد شهری و سایر فصول مرتبط جست‌وجو كرد. اما تردیدی نیست كه ملاحظات فرهنگی و اجتماعی در توسعه شهر تهران محور تمامی این راهبردهاست و موضوعاتی مانند توانمند‌سازی محله‌محور، توانمند‌سازی اقشار خاص، جلب مشاركت و همكاری سازمان‌های دولتی و غیردولتی، مهار، كنترل و كاهش آسیب‌های اجتماعی، ساماندهی و افزایش مشاركت و نقش مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد و شورایاری‌ها در تهیه برنامه‌های محلی و توسعه پایدار، ارتقای فرهنگ شهروندی و نهادسازی فرهنگی و توسعه فرهنگ‌زیستی و ساماندهی كالبدی شهر علاوه براینكه ماهیت سخت‌افزاری دارد، بر مؤلفه نرم‌افزاری نیز استوار شده است.
در اینجا سوای نقش آموزش‌وپرورش در جهت‌دهی اندیشه‌ها، باورها و عادات فرزندان‌مان به سمت این اهداف بلند‌مدت، نقش‌های كاركردی دانش‌آموزان در پیشبرد اهداف چشم‌انداز نقشی منحصربه‌فرد و پرقوت است. نمونه بارز این امر، تجربه‌های موفق مشترك آموزش‌وپرورش با شهرداری، با نیروی انتظامی و با وزارت بهداشت در اجرای طرح‌های ارزشمند شهردار مدرسه، همیار پلیس و بهداشت‌یار مدارس است. به بیان بهتر، شهرداری تهران می‌تواند از طریق مدارس، و البته به‌صورتی نظام‌مند و هماهنگ با آموزش‌وپرورش، ازهم‌اكنون زمینه‌های اجرای طرح جامع شهر تهران را در سطح جامعه فراهم كند.
ب- زمینه‌های تعامل شهرداری تهران و آموزش‌وپرورش
1- تفاهم راهبردی شهرداری تهران و آموزش‌وپرورش درخصوص نشر مفاهیم طرح جامع و انتظارات طرفین
2- تدوین و تنظیم كتابچه‌های طرح جامع و برگزاری همایش‌های توجیهی برای مدیران
3- تدوین نشریه‌های مناسب به زبان ساده برای تبیین طرح جامع در سطح مدارس و جامعه
4- تبیین موضوعات اساسی قابل طرح در نظام آموزش‌وپرورش و واحدهای آموزشی (ازجمله برنامه‌ریزی نیروی انسانی در این راستا)
5- تعیین اقدامات اساسی، تدوین راهبردها و تنظیم برنامه عمل میان‌مدت.
منابع و مآخذ:
1) طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران؛ شهرداری تهران 1387
2) لایحه برنامه پنج‌ساله شهر تهران؛ شهرداری تهران 1387
3) آموزش عاملان تغییر؛ احمدرضا سنجری(1379)
بی‌تردید تحقق این آرمان زیبا و البته دست‌یافتنی الزامات گوناگونی را ایجاب می‌كند كه مشاركت نهادهای متعدد خواه از جنبه سخت‌افزار و خواه از منظر اندیشه‌گرایی از آن جمله‌اند. در این میان شاید نقش آموزش‌وپرورش بارزتر از دیگر سازمان‌ها و نهادها باشد، چرا كه تقویت عنصر آگاهی و شناخت عمومی تأثیر بسزایی در دستیابی شهرداری به اهداف طرح جامع و سند چشم‌انداز دارد.
الف- مهم‌ترین محورهای چشم‌انداز شهر تهران از دیدگاه آموزشی
1- نخستین ویژگی شهر تهران در سند چشم‌انداز، ساماندهی شهری با اصالت و هویت ایرانی- اسلامی است. از این منظر، می‌توان گفت نقش آموزش‌وپرورش نقشی پایدار، ممتاز و اثرگذار خواهد بود. در حقیقت، بازه زمانی 18ساله تا افق چشم‌انداز دوره مناسبی است تا كودكان و نوجوانان امروز و شهروندان آینده، در چارچوب و فضای مناسبی از آموزش‌های منطبق با فرهنگ ملی و ارزش‌های اسلامی قرار گیرند و مهارت‌های زندگی اجتماعی برای ایفای نقش در یك كلانشهر و از آن مهم‌تر در عرصه ملی را بیاموزند.
درواقع، با توجه به محورهای اساسی فصل اول برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران، مواردی چون حفظ و ارتقای آگاهی‌ها، اعتماد، سرمایه و همبستگی اجتماعی، تعمیق ارزش‌ها، باورها و اعتلای معرفت دینی و توسعه فرهنگ قرآنی مفاهیمی هستند كه به‌طور عمده در درون مدارس شكل گرفته و قوام می‌یابند. درست به همین دلیل است كه موضوع هویت و اصالت به عنوان وجه مشترك اهداف آموزش‌وپرورش، شهرداری و شهروندان عمل خواهد كرد.
این وجه مشترك اهداف بدون تردید خاستگاه مناسبی برای تعامل نزدیك و سازنده هر دو نهاد در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی و آموزشی بوده و عرصه‌های گسترده‌ای را برای برنامه‌ریزی و اقدام می‌گشاید.
2- در افق چشم‌انداز، تهران شهری دانش‌پایه، هوشمند و جهانی ترسیم شده است؛ آرمانی كه تنها در سایه مدیریت مدیرانی مدبر و آموزش‌دیده حاصل خواهد شد. این مهم تنها از طریق تمركز بر اندیشه‌های راهبردی و به‌طور مشخص سرمایه‌گذاری در تربیت جوانان و نوجوانانی محقق خواهد شد كه تا 20سال آینده هدایت شهر را عهده‌دار خواهند شد. به بیانی بهتر، دانش محوری، هوشمندی و جهانی‌بودن شهر تهران با الزاماتی همراه است كه برخورداری از سرمایه‌های انسانی مطلوب از آن جمله است؛ سرمایه‌ای كه در درون نظام آموزش‌وپرورش شكل می‌گیرد، رشد می‌یابد و به بالندگی می‌رسد تا بتواند شهر خود را در فضای پررقابت جهان امروز، پابه‌پای كلانشهرهای جهان مدیریت كرده و پیش ببرد.
در این ارتباط، هرچند تمامی فصول لایحه برنامه به‌نوعی بر این جهت‌گیری صحه گذارده‌اند، لیكن، فصول دوم، پنجم، هشتم، چهاردهم و پانزدهم تمركز بیشتری در این حوزه دارند.
به بیان بهتر، بسط مؤلفه‌های مدیریت شهری، استقرار شهر الكترونیك، برخورداری از سامانه‌های هوشمند حركت در شهر و در نهایت نوسازی و ارتقای ظرفیت‌های شهرداری در گروی اقدامی دوگانه است؛ ارتقای فرهنگ عمومی در جریان فعالیت‌های پیش‌بینی‌شده در برنامه و فرهنگ‌سازی بنیادین از بطن كانون‌های آموزش‌وپرورش. بدیهی است كه در هر دو عرصه، نقشی كلیدی از آموزش‌وپرورش شهر تهران متصور است.
3- سرسبزی، زیبایی و شادابی نیز در افق چشم‌انداز تهران، تصویری مطلوب از این شهر ترسیم می‌كند. در عین‌حال، قرار است این كلانشهر در سال1404 در برابر انواع آسیب‌های (اجتماعی، فرهنگی و طبیعی) و نیز در برابر مخاطرات مقاوم بوده و از ضریب ایمنی بالایی برخوردار باشد. تهران در افق چشم‌انداز، شهری پایدار با ساختاری مناسب برای سكونت، فعالیت و فراغت خواسته شده است؛ شهری كه روان با رفاه عمومی است؛ حقوق شهروندی در آن به‌طور عادلانه تأمین می‌شود و سرانجام به یكی از سه شهر مهم منطقه آسیای جنوب غربی تبدیل خواهد شد.
در بررسی لایحه برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران نیز ردپای این آرمان‌ها را می‌توان در فصول توسعه اجتماعی و فرهنگی، معماری و شهرسازی، محیط‌زیست، مدیریت مخاطرات، اقتصاد شهری و سایر فصول مرتبط جست‌وجو كرد. اما تردیدی نیست كه ملاحظات فرهنگی و اجتماعی در توسعه شهر تهران محور تمامی این راهبردهاست و موضوعاتی مانند توانمند‌سازی محله‌محور، توانمند‌سازی اقشار خاص، جلب مشاركت و همكاری سازمان‌های دولتی و غیردولتی، مهار، كنترل و كاهش آسیب‌های اجتماعی، ساماندهی و افزایش مشاركت و نقش مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد و شورایاری‌ها در تهیه برنامه‌های محلی و توسعه پایدار، ارتقای فرهنگ شهروندی و نهادسازی فرهنگی و توسعه فرهنگ‌زیستی و ساماندهی كالبدی شهر علاوه براینكه ماهیت سخت‌افزاری دارد، بر مؤلفه نرم‌افزاری نیز استوار شده است.
در اینجا سوای نقش آموزش‌وپرورش در جهت‌دهی اندیشه‌ها، باورها و عادات فرزندان‌مان به سمت این اهداف بلند‌مدت، نقش‌های كاركردی دانش‌آموزان در پیشبرد اهداف چشم‌انداز نقشی منحصربه‌فرد و پرقوت است. نمونه بارز این امر، تجربه‌های موفق مشترك آموزش‌وپرورش با شهرداری، با نیروی انتظامی و با وزارت بهداشت در اجرای طرح‌های ارزشمند شهردار مدرسه، همیار پلیس و بهداشت‌یار مدارس است. به بیان بهتر، شهرداری تهران می‌تواند از طریق مدارس، و البته به‌صورتی نظام‌مند و هماهنگ با آموزش‌وپرورش، ازهم‌اكنون زمینه‌های اجرای طرح جامع شهر تهران را در سطح جامعه فراهم كند.
ب- زمینه‌های تعامل شهرداری تهران و آموزش‌وپرورش
1- تفاهم راهبردی شهرداری تهران و آموزش‌وپرورش درخصوص نشر مفاهیم طرح جامع و انتظارات طرفین
2- تدوین و تنظیم كتابچه‌های طرح جامع و برگزاری همایش‌های توجیهی برای مدیران
3- تدوین نشریه‌های مناسب به زبان ساده برای تبیین طرح جامع در سطح مدارس و جامعه
4- تبیین موضوعات اساسی قابل طرح در نظام آموزش‌وپرورش و واحدهای آموزشی (ازجمله برنامه‌ریزی نیروی انسانی در این راستا)
5- تعیین اقدامات اساسی، تدوین راهبردها و تنظیم برنامه عمل میان‌مدت.
منابع و مآخذ:
1) طرح جامع راهبردی- ساختاری شهر تهران؛ شهرداری تهران 1387
2) لایحه برنامه پنج‌ساله شهر تهران؛ شهرداری تهران 1387
3) آموزش عاملان تغییر؛ احمدرضا سنجری(1379)
