۱۳۹۰-۲-۶، ۰۳:۲۳ عصر
شهر، معمارى، انسان معماری این مقاله به شانزده شهرى اختصاص دارد كه در بخش اصلى دهمین نمایشگاه بین المللى معمارى «آرسنال» - واقع در ونیز - ارائه شدند. اساس انتخاب این شهرها به گونه اى است كه از لحاظ تنوع، اندازه و پراكندگى جغرافیایى در سراسر كره زمین، مجموعه اى كامل و گویا، براى ترسیم وضعیت كلى فراهم آورند. لازم به ذكر است جمعیت این شهرها بالغ بر سه و نیم میلیون نفر است. از همه مهم تر، دلیل انتخاب این شهرها كه هركدام در یك دوره مشخص زمانى دستخوش تحولات عمده اى شده اند، این بوده كه بر روى شكل یك شهر، سیاست هاى ساخت، اداره و توسعه هاى آینده آن تأثیراتى مستقیم دارد. این بخش، دیدى كلى را از هر شهر به دست مى دهد و شامل یك گزارش كوتاه از زندگى رایج و حال و هواى هر كدام و یك تجزیه و تحلیل تكمیلى از ویژگى هاى فضایى و اجتماعى آن هاست كه به وسیله هیأت علمى دانشكده اقتصاد دانشگاه لندن تهیه شده است. همه این ها با هم، چشم اندازى مشابه از تحولات جهانى شهرى به دست مى دهند كه با كمى تغییر، در همه شهرهاى دنیا قابل پیگیرى است.
تصور كنید ما مى توانستیم از فضا تمامى كره زمین را در شب مشاهده كنیم. حلقه ها، ناحیه ها و نوارهاى بسیار بزرگ نور، تا حد خوبى نقشه جهانى محدوده هاى شهرى و ردپاى وسیع تر انسان هایى را كه با آن ها مرتبط اند منعكس مى كنند. اگر ما به كانون هاى روشنایى و مراكز مصرف برق به عنوان نماینده هاى شاخص محل سكونت و زندگى انسان ها نگاه كنیم، الگوهاى بزرگ مقیاس توسعه شهرى در برابر دیدگانمان شروع به شكل گیرى مى كنند. از اینجا پى مى بریم كه بیشتر اروپا شبكه توسعه شهرى هاشورخورده و خط خطى شده، و نیز این كه یك نوار فشرده شهرى كه از جنوب انگلیس تا شمال ایتالیا كشیده شده، در حال تثبیت و گسترش در مركز این قاره است. در شمال آمریكا، شاید به جز بیابان هاى آن، گستره وسیعى با یك شبكه تقریباً هندسى پوشیده شده است كه بخش هاى مختلف كانادا و مكزیك را به هم متصل مى كند. این پیوندها و توالى هاى فضایى به هم پیوستگى شدیدى را كه بین شهرها و نواحى مرتبط با آنها شكل گرفته به تصویر مى كشد. با نگاه به جاهاى دیگر كره زمین بجز آمریكاى شمالى و اروپا نواحى فشرده و پویاى شهرى دیگرى را نیز مى توان تشخیص داد.
از آسمان، سرتاسر مجمع الجزایر ژاپن تقریباً مشابه یك زنجیره شهرى به نظر مى آید. این امر نشاندهنده آن است كه از هر نقطه اى در سراسر كشور ژاپن، در مدت زمان كوتاه چند ساعته، از طریق یك شبكه راه آ هن پیشرفته پرسرعت مى توان به پایتخت كشور دسترسى یافت. در توكیو تقریباً هشتاد درصد جمعیت از وسایل حمل ونقل عمومى براى رسیدن به محل كارشان استفاده مى كنند، (در لس آنجلس درست برعكس این است، یعنى هشتاد درصد مردم از خودروى شخصى خود براى این منظور بهره مى گیرند). و این خود الگویى از رشد مؤثر و كارآمد شهرى را، براى شهرى فراهم آورده كه امروزه بزرگ ترین ابرشهر جهان با بیش از ۳۰ میلیون جمعیت به شمار مى رود. بعد از یك دوره ركود اقتصادى، توكیو یكبار دیگر به موقعیت منحصربه فرد خود نزدیك شده است و معماران و برنامه ریزان آن به مسائل فضاى عمومى شهرى، و بطور خاص، رابطه عنصر آب با این ابرشهر درهم فشرده كه با نفوذ دریا صورتى تكه تكه پیدا كرده مشغول اند.
نقشه جهانى به وضوح نشاندهنده شكل گیرى سریع نواحى شهرى گسترده در جنوب آسیا و نواحى ساحلى چین است. انتظار مى رود نزدیك به نیمى از جمعیت شهرى جهان در خلال دو دهه آینده در این نواحى متمركز شوند. بر طبق گزارش هاى سازمان ملل، بمبئى (Mumbai) - كانون پرقدرت و پویاى هند - طورى پیش مى رود كه تا سال ۲۰۵۰ گوى سبقت گسترش شهرى را - به عنوان بزرگ ترین شهر جهان - از توكیو برباید. اما در این زمینه، سرعت سرگیجه آور تغییر و تحولات در هیچ كجا به پاى آنچه در بزرگ ترین منظومه هاى شهرى چین ملموس و مشخص است نمى رسد. شانگهاى هم اكنون یكى از پرشتاب ترین میزان هاى رشد را در میان شهرهاى جهان دارد. همچنین شهر «پكن» (Beijing) با سرعت در حال تغییر و تحول براى آمادگى و تدارك دیدن بازى هاى المپیك ۲۰۰۸ است. شانگهاى، همزمان با چالش هاى اجتماعى نظام دادن به جمعیت شناور روستاییان مهاجر - كه شاید تعدادشان به ۵ میلیون نفر برسد - جمعیتى معادل كل جمعیت «میلان» را - كه به لحاظ وسعت شهرى بزرگتر از آن است - در خود جاى داده و با حدود ۳ هزار ساختمان بیش از ۱۰ طبقه، در حالى كه ده سال پیش در مجموع كمتر از ۳۰۰ ساختمان داشت - با سرعتى نفسگیر در حال گسترش در سطح و ارتفاع است. اما روند سریع شهرنشینى و شهرى شدن جوامع همیشه با روند رشد فزاینده اقتصاد و سرمایه گذارى هاى گسترده در زیرساخت هاى نواحى مجاور اقیانوس آرام، در آسیا، موازى نبوده است.
در آفریقاى مركزى و ساحلى، آنچه ممكن است مشابه خوشه ها و دسته هاى نامشخص نور در شب به نظر برسد، در واقع توده هاى بزرگ شهرى است كه میلیون ها نفر سكنه را در خود پناه داده است؛ در حالى كه شبكه روستایى و برق آن ناكافى و اساسى ترین زیرساخت هاى آن ناكارآمد و ضعیف هستند. فشارهاى جمعیتى و رشد آن پیوسته ادامه پیدا مى كند ـ تا سال ۲۰۱۵ به سكنه شهر لاگوس (Lagos) ۶۷ نفر و به جمعیت شهر «كینشازا» (Kinshasa) ۳۴ نفر در هر ساعت اضافه مى شود و ادامه این روند سرانجام منجر به تمركز بى تناسب و نامتعادل جمعیت جوان دنیا در جنوب مى شود كه مقارن است با بى تعادلى جهانى شاخصه هاى اجتماعى همچون سطح درآمد و سواد. در مصر هر ۲۰ ثانیه كودكى متولد مى شود و بسیارى از مردم به قاهره مهاجرت مى كنند. در این شهر بیش از ۶۰ درصد جمعیت در خانه هاى ساده و معمولى و ساختمان هاى بیش از چهارده طبقه و در شهرى زندگى مى كنند كه فقط یك متر مربع فضاى باز براى هر شهروند وجود دارد. (در حالى كه سرانه این فضا براى هر فرد ساكن لندن، معادل ۵۰ برابر آن مقدار است).
حتى در ژوهانسبورگ، كه موتور اقتصادى و مركز فرهنگى آفریقاى جنوبى به شمار مى رود و شهرى است كه احتمال مى رود جمعیت آن در مدت زمان كمتر از یك دهه دو برابر شود، به جاى این كه به دنبال برنامه اى براى رشد زیرساخت ها باشند، فقط به فكر حفظ سطوح كنونى آماده سازى زمین و تأمین آن هستند. در این شهر كه در دوران پس از تبعیض نژادى به سر مى برد و با جنایات گوناگون، وحشت عمومى، اختلاف طبقاتى و ایدز دست به گریبان است، تلاش هاى زیادى براى بازگرداندن مردم به قسمت متروك پائین شهر صورت گرفته است، در حالى كه ظرف دهه پیشین بسیارى از مشاغل و فعالیت هاى تجارى از آنجا به نواحى مشترك گمنام در حاشیه هاى شهر فرار كرده بودند. به این منظور، در اینجا، در حول و حوش مراكز حمل ونقل كه صفوف مسافركش هاى شهرى هستند برخى پروژه هاى كوچك مقیاس طورى طراحى شده اند تا حوزه هاى عمومى شهر را دوباره انسانى كنند، چنان كه پشت حصارهاى امنیتى جامعه بسته پنهان نشوند. در این زمینه آگاهى روبه رشدى در حال پیدایش است مبتنى بر این كه برنامه ریزى هاى شهرى را، در واقع، یك برنامه كار جهانى به حساب آورند. تأثیرات محیطى شهرها بر طبق میزان افزایش جمعیتشان و مقدار منابع طبیعى كه مصرف مى كنند بسیار گسترده اند، هرجنبه زندگى شهرى دخالت هاى مهم و چشمگیرى در كل سیاره زمین دارد، از میلیاردها انسانى كه خودروهاى شخصى خود را در طول بزرگراه هاى ابرشهرها مى رانند گرفته تا انرژى موردنیاز، گرم كردن و خنك كردن ساختمان ها و یا تأمین منابع غذایى ما كه اغلب هر یك از یك گوشه دیگر جهان تهیه مى شود.
در اقتصادهاى پیشرفته چنین تخمین زده مى شود كه بیش از ۵۰ درصد انرژى در ساختمان ها مصرف مى شود و ۲۵ درصد آن در حمل ونقل؛ بنابراین هرگونه تغییر جزئى در نسبتى كه در شهرها میان این دو گونه مصرف انرژى در شهرها پدید بیاید تأثیر عمده خواهد داشت. در عرصه جهانى تاكنون چنین دیده شده كه میزان پراكندگى و گسترش شهر و ساختمان هاى شهرى مى تواند با مصرف منابع تجدیدناپذیر انرژى مرتبط باشد. نسلى از مدیران و رهبران شهرى در حال برانگیخته شدن هستند تا این چالش ها را رفع كنند. براى نمونه، در اروپا بسیارى از شهرداران شهرهاى بزرگ درحال عملى ساختن برخى تحولات مهم شهرى هستند كه به یارى آن ها شهرشان براى رقابت در عرصه هاى اقتصاد جهانى و تولید مصرف و فرهنگ تواناتر خواهد شد. هم اكنون این شهرها در حال پاسخ دادن به چالش هاى اجتماعى معاصرند، به این ترتیب، در بعضى موارد، جریانى بزرگ مقیاس ساكنان جدید را در خود جا داده و در باقى موارد تمایل به رشد جمعیت را بدون آن كه به روش قهرآمیز با آن به مواجهه برخیزد، به نحوى دیگر مدیریت مى كنند. مدیریت شهرى در سرتاسر جهان با شتاب در حال رشد است، از انجمن ها و ائتلاف ها براى گسترش و پیشرفت سریع و متعادل در ابرشهرهاى ایالات متحده گرفته تا هیأت هاى حاكم در شهرهاى بزرگ چین، كه تحولات اجتماعى آن ممكن است منجر به كاهش تفكیك استقرارها و اسكان هاى شهرى و افزایش بازارهاى كارى فشرده تر و پیوسته تر شود. همگى در این زمینه در تلاش اند. تعدادى از خلاقانه ترین سیاست هاى شهرى در ۲۰ سال گذشته در واقع از آمریكاى لاتین نشأت گرفته است، منطقه اى كه از جهات دیگر در مشكلات عمده اقتصادى و بى تعادلى هاى اجتماعى روبه رشد گرفتار است.
از این مطالعه و بررسى موردى و گزینشى درباره وضع شهرهاى عمده جهان متوجه مى شویم كه دوران كنونى شهرهاى جهان و شهرنشینى معاصر پر از مشكلات گوناگون و چالش هاى مسائل شهرى است، اما در عین حال نوید آن را مى دهد كه توان و زمینه بازنگرى و تفكر مجدد به معانى، عملكردها، استعدادها و محاسن اشكال متفاوت ساخت شهرى و راهبردهاى اداره شهر را براى ما به ارمغان بیاورد. در این موقعیت است كه معماران و متخصصان طراحى مى توانند و باید به ساختن جهانى بپردازند كه به لحاظ زیست محیطى و اجتماعى پایدار باشد. با آن كه هر شهر با مجموعه مسائل و چالش هاى پیچیده خاص خود روبه روست آرا و عقاید مشتركى درباره مسائل شهرى و پیرامون تعدادى از مسائل گسترده و همه گیر آن به صورتى گسترش یابنده مطرح شده كه همه شهرها و مسئولان آن، در هر نقطه جهان و با هر ویژگى، در صورتى كه درصدد مهار قواى اقتصادى و رسیدن به عدالت اجتماعى و یك زیست بوم سالم و صحیح هستند باید به آن توجه داشته باشند. براى ساده سازى مسأله و راحتى فهم آن باید به بحث و تحلیل درباره این مسأله اساسى و اولیه بپردازیم كه چگونه باید توده هاى جمعیت تازه وارد را در وضعیتى با تراكم زیاد و منابع غیرطبیعى جا داد و تسهیلات شهرى را براى آن ها فراهم آورد. اما این بیان روشن و روراست، تداخل پیچیده ابعاد اقتصادى، اجتماعى و محیطى را كه باید مورد بحث و بررسى قرار گیرد مى پوشاند و نیز محدوده مداخلاتى را كه متقابلاً تقویت كننده هستند و نیاز به تدبیر و طرح ریزى و اجراى صحیح دارند، مخفى مى كند. از جمله این مسائل مى توان به این موارد اشاره كرد: تهیه و تدارك سرپناه مناسب، موقر و قابل خرید در نواحى با دسترسى خوب كه اتصال محكمى با ساخت و سازهاى شهرى اطراف خود دارند.
ایجاد فضاهاى عمومى سالم و امن، زیبا و طراحى شده كه موجب همبستگى اجتماعى هرچه بیشتر شود؛ تولید كسب و كار با دستمزد كافى و شرایط كارى بى عیب و نقص كه موجبات خلاقیت كارى را فراهم آورد؛ ایجاد چرخه كارآمد تولید با مهارت و گروه هاى كارى هماهنگ و متحد؛ تأمین امنیت ارزان و سهل الوصول و ایجاد شبكه ترابرى سریع و مطمئن براى تمامى سكنه شهر و پیوند آن با شبكه هاى عمومى به هم پیوسته اشاره كرد. این ها برخى از عوامل شهرنشینى گسترده و جهانى عصر ماست كه نیازمند تجزیه و تحلیل و انجام مداخلات در رده ها و رشته هاى گوناگون است. بنابراین به جاى پیشنهاد یك راهكار تك بعدى كه بخواهد راهگشاى همه مسائل بوده و در همه شرایط كارساز باشد، قصد ما دادن اطلاعات مقایسه اى اجتماعى و فضایى با چشم اندازى گسترده است براى حل چالش ها و ایجاد فعالیت هاى خلاق ریخت شناسى است كه با سرمایه ها و مشكلات منحصربه فرد هر سامانه شهرى و شهروندان آن تناسب داشته باشد. اطلاعاتى كه براى مقاصد دهمین نمایشگاه بین المللى معمارى ترتیب داده شده و همه معماران را به عمل در جهت رسیدن به این مقاصد دعوت مى كند.
فضای سبز بهترین طراحی فضای سبز آمریکا در سال 2003 مطالبی که در زیر می خوانید؛ فعالیتهای موسسات معروف طراحی فضای سبز در آمریکا می باشد که موفق به در یافت جایزه ASLA 2003 گردیده اند. طرح اول متعلق به موسسه ای بنام SWA می باشد که در پی اقدامات خود در زیباسازی محیط کار در یکی از نقاط دور افتاده ایالت تگزاس، موفق به کسب جایزه بهترین معماری فضای سبز در سال 2003 شده است. طراحی شرکت سهامی وست لیک (West lake) در محوطه سازی و فضای سبز برگرفته از مزارع ایالت تگزاس می باشد. این شرکت با وسعت 650000 فوت مربع زیربنا و پارکینگی با ظرفیت 2700 خودرو، به همراه جنگل، چمنزار و دریاچه های کوچک در نزدیکی سولانا، بین دالاس و فورت ورث قرار دارد. این منطقه دارای مزارع فعال و دو دریاچه، چمنزاری با گلهای وحشی و زمینی با تپه زارهای کوچک می باشد. اینجا اولین سرزمینی بود که در پیشرفت سریع بزرگراه 114 در شهر وست لیک تحت تاثیر قرار گرفت و مزارع آن تحت فشار گسترش شهری آسیب دیدند. طی توافقات وهمکاریهای نزدیکی که بین موسسه طراحی SWA و نماینده خریداران پدید آمد؛ این موسسه تاکید کرد که محوطه سازی این ناحیه باید از مدل خانه های روستایی تبعیت کند وشامل ساختمان، جاده و پارکینگ در دل طبیعت بکر و فضای بومی باشد. خودروها باید در پارکینگهای پنج طبقه نگهداری شوند تا از این راه درختان حفظ گردند و انعطاف لازم برای بوجود آوردن سبزه و چمنزار در خاک بدست آید. برای جداسازی پارکینگ خودروها از ساختمان اداری، طراحان آندو را دور از هم قرار دادند وبا یک راهرو سرپوشیده (بعنوان سایه بان) آنها را به هم متصل نمودند. گذر از این راهرو همانند سفری از درون گلها، چمنزارها و درختان این ایالت است. بدلیل تقاضای خریدار، چمنها و گیاهان بومی موجود در این محوطه، تداعی کننده مرغزارهای شمال تگزاس می باشد. فضای عمومی خارجی متشکل از قلوه سنگ، آبهای چشمه مانند و شمه ای از گیاهان سرزمینهای خشک همچون کاکتوس است. کاربرد ماسه سنگ تگزاس، فولاد وشیشه در ساخت محوطه و ساختمان، صحنه ای را بوجود آورده است که در هم آوایی کامل با رنگ و بافت ظریف منطقه است. خیابانها باریک و بدون جدول ساخته شده اند تا یادآور جاده های ایالت باشند و آب را به فضای سبز اطراف خود بازگردانند. چراغهای کنار خیابان بجای پایه بر روی درختان نصب شده اند و از بکار بردن اشیای فلزی تا حد امکان کاسته شده است. هر یک از اجزاء این طراحی به حفاظت از درختان و گیاهان موجود در این ناحیه تا سر حد امکان کمک می کنند و در بازسازی آب بند، تشکیل مجدد دریاچه ها، لایروبی و بازگرداندن ساکنین اطراف به این محل نقش بسزایی را بازی می کنند. در کنار تمام اینها، حدود 1000 اصله درخت نیز برای نسل آینده جنگل کاشته شده است.
تصور كنید ما مى توانستیم از فضا تمامى كره زمین را در شب مشاهده كنیم. حلقه ها، ناحیه ها و نوارهاى بسیار بزرگ نور، تا حد خوبى نقشه جهانى محدوده هاى شهرى و ردپاى وسیع تر انسان هایى را كه با آن ها مرتبط اند منعكس مى كنند. اگر ما به كانون هاى روشنایى و مراكز مصرف برق به عنوان نماینده هاى شاخص محل سكونت و زندگى انسان ها نگاه كنیم، الگوهاى بزرگ مقیاس توسعه شهرى در برابر دیدگانمان شروع به شكل گیرى مى كنند. از اینجا پى مى بریم كه بیشتر اروپا شبكه توسعه شهرى هاشورخورده و خط خطى شده، و نیز این كه یك نوار فشرده شهرى كه از جنوب انگلیس تا شمال ایتالیا كشیده شده، در حال تثبیت و گسترش در مركز این قاره است. در شمال آمریكا، شاید به جز بیابان هاى آن، گستره وسیعى با یك شبكه تقریباً هندسى پوشیده شده است كه بخش هاى مختلف كانادا و مكزیك را به هم متصل مى كند. این پیوندها و توالى هاى فضایى به هم پیوستگى شدیدى را كه بین شهرها و نواحى مرتبط با آنها شكل گرفته به تصویر مى كشد. با نگاه به جاهاى دیگر كره زمین بجز آمریكاى شمالى و اروپا نواحى فشرده و پویاى شهرى دیگرى را نیز مى توان تشخیص داد.
از آسمان، سرتاسر مجمع الجزایر ژاپن تقریباً مشابه یك زنجیره شهرى به نظر مى آید. این امر نشاندهنده آن است كه از هر نقطه اى در سراسر كشور ژاپن، در مدت زمان كوتاه چند ساعته، از طریق یك شبكه راه آ هن پیشرفته پرسرعت مى توان به پایتخت كشور دسترسى یافت. در توكیو تقریباً هشتاد درصد جمعیت از وسایل حمل ونقل عمومى براى رسیدن به محل كارشان استفاده مى كنند، (در لس آنجلس درست برعكس این است، یعنى هشتاد درصد مردم از خودروى شخصى خود براى این منظور بهره مى گیرند). و این خود الگویى از رشد مؤثر و كارآمد شهرى را، براى شهرى فراهم آورده كه امروزه بزرگ ترین ابرشهر جهان با بیش از ۳۰ میلیون جمعیت به شمار مى رود. بعد از یك دوره ركود اقتصادى، توكیو یكبار دیگر به موقعیت منحصربه فرد خود نزدیك شده است و معماران و برنامه ریزان آن به مسائل فضاى عمومى شهرى، و بطور خاص، رابطه عنصر آب با این ابرشهر درهم فشرده كه با نفوذ دریا صورتى تكه تكه پیدا كرده مشغول اند.
نقشه جهانى به وضوح نشاندهنده شكل گیرى سریع نواحى شهرى گسترده در جنوب آسیا و نواحى ساحلى چین است. انتظار مى رود نزدیك به نیمى از جمعیت شهرى جهان در خلال دو دهه آینده در این نواحى متمركز شوند. بر طبق گزارش هاى سازمان ملل، بمبئى (Mumbai) - كانون پرقدرت و پویاى هند - طورى پیش مى رود كه تا سال ۲۰۵۰ گوى سبقت گسترش شهرى را - به عنوان بزرگ ترین شهر جهان - از توكیو برباید. اما در این زمینه، سرعت سرگیجه آور تغییر و تحولات در هیچ كجا به پاى آنچه در بزرگ ترین منظومه هاى شهرى چین ملموس و مشخص است نمى رسد. شانگهاى هم اكنون یكى از پرشتاب ترین میزان هاى رشد را در میان شهرهاى جهان دارد. همچنین شهر «پكن» (Beijing) با سرعت در حال تغییر و تحول براى آمادگى و تدارك دیدن بازى هاى المپیك ۲۰۰۸ است. شانگهاى، همزمان با چالش هاى اجتماعى نظام دادن به جمعیت شناور روستاییان مهاجر - كه شاید تعدادشان به ۵ میلیون نفر برسد - جمعیتى معادل كل جمعیت «میلان» را - كه به لحاظ وسعت شهرى بزرگتر از آن است - در خود جاى داده و با حدود ۳ هزار ساختمان بیش از ۱۰ طبقه، در حالى كه ده سال پیش در مجموع كمتر از ۳۰۰ ساختمان داشت - با سرعتى نفسگیر در حال گسترش در سطح و ارتفاع است. اما روند سریع شهرنشینى و شهرى شدن جوامع همیشه با روند رشد فزاینده اقتصاد و سرمایه گذارى هاى گسترده در زیرساخت هاى نواحى مجاور اقیانوس آرام، در آسیا، موازى نبوده است.
در آفریقاى مركزى و ساحلى، آنچه ممكن است مشابه خوشه ها و دسته هاى نامشخص نور در شب به نظر برسد، در واقع توده هاى بزرگ شهرى است كه میلیون ها نفر سكنه را در خود پناه داده است؛ در حالى كه شبكه روستایى و برق آن ناكافى و اساسى ترین زیرساخت هاى آن ناكارآمد و ضعیف هستند. فشارهاى جمعیتى و رشد آن پیوسته ادامه پیدا مى كند ـ تا سال ۲۰۱۵ به سكنه شهر لاگوس (Lagos) ۶۷ نفر و به جمعیت شهر «كینشازا» (Kinshasa) ۳۴ نفر در هر ساعت اضافه مى شود و ادامه این روند سرانجام منجر به تمركز بى تناسب و نامتعادل جمعیت جوان دنیا در جنوب مى شود كه مقارن است با بى تعادلى جهانى شاخصه هاى اجتماعى همچون سطح درآمد و سواد. در مصر هر ۲۰ ثانیه كودكى متولد مى شود و بسیارى از مردم به قاهره مهاجرت مى كنند. در این شهر بیش از ۶۰ درصد جمعیت در خانه هاى ساده و معمولى و ساختمان هاى بیش از چهارده طبقه و در شهرى زندگى مى كنند كه فقط یك متر مربع فضاى باز براى هر شهروند وجود دارد. (در حالى كه سرانه این فضا براى هر فرد ساكن لندن، معادل ۵۰ برابر آن مقدار است).
حتى در ژوهانسبورگ، كه موتور اقتصادى و مركز فرهنگى آفریقاى جنوبى به شمار مى رود و شهرى است كه احتمال مى رود جمعیت آن در مدت زمان كمتر از یك دهه دو برابر شود، به جاى این كه به دنبال برنامه اى براى رشد زیرساخت ها باشند، فقط به فكر حفظ سطوح كنونى آماده سازى زمین و تأمین آن هستند. در این شهر كه در دوران پس از تبعیض نژادى به سر مى برد و با جنایات گوناگون، وحشت عمومى، اختلاف طبقاتى و ایدز دست به گریبان است، تلاش هاى زیادى براى بازگرداندن مردم به قسمت متروك پائین شهر صورت گرفته است، در حالى كه ظرف دهه پیشین بسیارى از مشاغل و فعالیت هاى تجارى از آنجا به نواحى مشترك گمنام در حاشیه هاى شهر فرار كرده بودند. به این منظور، در اینجا، در حول و حوش مراكز حمل ونقل كه صفوف مسافركش هاى شهرى هستند برخى پروژه هاى كوچك مقیاس طورى طراحى شده اند تا حوزه هاى عمومى شهر را دوباره انسانى كنند، چنان كه پشت حصارهاى امنیتى جامعه بسته پنهان نشوند. در این زمینه آگاهى روبه رشدى در حال پیدایش است مبتنى بر این كه برنامه ریزى هاى شهرى را، در واقع، یك برنامه كار جهانى به حساب آورند. تأثیرات محیطى شهرها بر طبق میزان افزایش جمعیتشان و مقدار منابع طبیعى كه مصرف مى كنند بسیار گسترده اند، هرجنبه زندگى شهرى دخالت هاى مهم و چشمگیرى در كل سیاره زمین دارد، از میلیاردها انسانى كه خودروهاى شخصى خود را در طول بزرگراه هاى ابرشهرها مى رانند گرفته تا انرژى موردنیاز، گرم كردن و خنك كردن ساختمان ها و یا تأمین منابع غذایى ما كه اغلب هر یك از یك گوشه دیگر جهان تهیه مى شود.
در اقتصادهاى پیشرفته چنین تخمین زده مى شود كه بیش از ۵۰ درصد انرژى در ساختمان ها مصرف مى شود و ۲۵ درصد آن در حمل ونقل؛ بنابراین هرگونه تغییر جزئى در نسبتى كه در شهرها میان این دو گونه مصرف انرژى در شهرها پدید بیاید تأثیر عمده خواهد داشت. در عرصه جهانى تاكنون چنین دیده شده كه میزان پراكندگى و گسترش شهر و ساختمان هاى شهرى مى تواند با مصرف منابع تجدیدناپذیر انرژى مرتبط باشد. نسلى از مدیران و رهبران شهرى در حال برانگیخته شدن هستند تا این چالش ها را رفع كنند. براى نمونه، در اروپا بسیارى از شهرداران شهرهاى بزرگ درحال عملى ساختن برخى تحولات مهم شهرى هستند كه به یارى آن ها شهرشان براى رقابت در عرصه هاى اقتصاد جهانى و تولید مصرف و فرهنگ تواناتر خواهد شد. هم اكنون این شهرها در حال پاسخ دادن به چالش هاى اجتماعى معاصرند، به این ترتیب، در بعضى موارد، جریانى بزرگ مقیاس ساكنان جدید را در خود جا داده و در باقى موارد تمایل به رشد جمعیت را بدون آن كه به روش قهرآمیز با آن به مواجهه برخیزد، به نحوى دیگر مدیریت مى كنند. مدیریت شهرى در سرتاسر جهان با شتاب در حال رشد است، از انجمن ها و ائتلاف ها براى گسترش و پیشرفت سریع و متعادل در ابرشهرهاى ایالات متحده گرفته تا هیأت هاى حاكم در شهرهاى بزرگ چین، كه تحولات اجتماعى آن ممكن است منجر به كاهش تفكیك استقرارها و اسكان هاى شهرى و افزایش بازارهاى كارى فشرده تر و پیوسته تر شود. همگى در این زمینه در تلاش اند. تعدادى از خلاقانه ترین سیاست هاى شهرى در ۲۰ سال گذشته در واقع از آمریكاى لاتین نشأت گرفته است، منطقه اى كه از جهات دیگر در مشكلات عمده اقتصادى و بى تعادلى هاى اجتماعى روبه رشد گرفتار است.
از این مطالعه و بررسى موردى و گزینشى درباره وضع شهرهاى عمده جهان متوجه مى شویم كه دوران كنونى شهرهاى جهان و شهرنشینى معاصر پر از مشكلات گوناگون و چالش هاى مسائل شهرى است، اما در عین حال نوید آن را مى دهد كه توان و زمینه بازنگرى و تفكر مجدد به معانى، عملكردها، استعدادها و محاسن اشكال متفاوت ساخت شهرى و راهبردهاى اداره شهر را براى ما به ارمغان بیاورد. در این موقعیت است كه معماران و متخصصان طراحى مى توانند و باید به ساختن جهانى بپردازند كه به لحاظ زیست محیطى و اجتماعى پایدار باشد. با آن كه هر شهر با مجموعه مسائل و چالش هاى پیچیده خاص خود روبه روست آرا و عقاید مشتركى درباره مسائل شهرى و پیرامون تعدادى از مسائل گسترده و همه گیر آن به صورتى گسترش یابنده مطرح شده كه همه شهرها و مسئولان آن، در هر نقطه جهان و با هر ویژگى، در صورتى كه درصدد مهار قواى اقتصادى و رسیدن به عدالت اجتماعى و یك زیست بوم سالم و صحیح هستند باید به آن توجه داشته باشند. براى ساده سازى مسأله و راحتى فهم آن باید به بحث و تحلیل درباره این مسأله اساسى و اولیه بپردازیم كه چگونه باید توده هاى جمعیت تازه وارد را در وضعیتى با تراكم زیاد و منابع غیرطبیعى جا داد و تسهیلات شهرى را براى آن ها فراهم آورد. اما این بیان روشن و روراست، تداخل پیچیده ابعاد اقتصادى، اجتماعى و محیطى را كه باید مورد بحث و بررسى قرار گیرد مى پوشاند و نیز محدوده مداخلاتى را كه متقابلاً تقویت كننده هستند و نیاز به تدبیر و طرح ریزى و اجراى صحیح دارند، مخفى مى كند. از جمله این مسائل مى توان به این موارد اشاره كرد: تهیه و تدارك سرپناه مناسب، موقر و قابل خرید در نواحى با دسترسى خوب كه اتصال محكمى با ساخت و سازهاى شهرى اطراف خود دارند.
ایجاد فضاهاى عمومى سالم و امن، زیبا و طراحى شده كه موجب همبستگى اجتماعى هرچه بیشتر شود؛ تولید كسب و كار با دستمزد كافى و شرایط كارى بى عیب و نقص كه موجبات خلاقیت كارى را فراهم آورد؛ ایجاد چرخه كارآمد تولید با مهارت و گروه هاى كارى هماهنگ و متحد؛ تأمین امنیت ارزان و سهل الوصول و ایجاد شبكه ترابرى سریع و مطمئن براى تمامى سكنه شهر و پیوند آن با شبكه هاى عمومى به هم پیوسته اشاره كرد. این ها برخى از عوامل شهرنشینى گسترده و جهانى عصر ماست كه نیازمند تجزیه و تحلیل و انجام مداخلات در رده ها و رشته هاى گوناگون است. بنابراین به جاى پیشنهاد یك راهكار تك بعدى كه بخواهد راهگشاى همه مسائل بوده و در همه شرایط كارساز باشد، قصد ما دادن اطلاعات مقایسه اى اجتماعى و فضایى با چشم اندازى گسترده است براى حل چالش ها و ایجاد فعالیت هاى خلاق ریخت شناسى است كه با سرمایه ها و مشكلات منحصربه فرد هر سامانه شهرى و شهروندان آن تناسب داشته باشد. اطلاعاتى كه براى مقاصد دهمین نمایشگاه بین المللى معمارى ترتیب داده شده و همه معماران را به عمل در جهت رسیدن به این مقاصد دعوت مى كند.
فضای سبز بهترین طراحی فضای سبز آمریکا در سال 2003 مطالبی که در زیر می خوانید؛ فعالیتهای موسسات معروف طراحی فضای سبز در آمریکا می باشد که موفق به در یافت جایزه ASLA 2003 گردیده اند. طرح اول متعلق به موسسه ای بنام SWA می باشد که در پی اقدامات خود در زیباسازی محیط کار در یکی از نقاط دور افتاده ایالت تگزاس، موفق به کسب جایزه بهترین معماری فضای سبز در سال 2003 شده است. طراحی شرکت سهامی وست لیک (West lake) در محوطه سازی و فضای سبز برگرفته از مزارع ایالت تگزاس می باشد. این شرکت با وسعت 650000 فوت مربع زیربنا و پارکینگی با ظرفیت 2700 خودرو، به همراه جنگل، چمنزار و دریاچه های کوچک در نزدیکی سولانا، بین دالاس و فورت ورث قرار دارد. این منطقه دارای مزارع فعال و دو دریاچه، چمنزاری با گلهای وحشی و زمینی با تپه زارهای کوچک می باشد. اینجا اولین سرزمینی بود که در پیشرفت سریع بزرگراه 114 در شهر وست لیک تحت تاثیر قرار گرفت و مزارع آن تحت فشار گسترش شهری آسیب دیدند. طی توافقات وهمکاریهای نزدیکی که بین موسسه طراحی SWA و نماینده خریداران پدید آمد؛ این موسسه تاکید کرد که محوطه سازی این ناحیه باید از مدل خانه های روستایی تبعیت کند وشامل ساختمان، جاده و پارکینگ در دل طبیعت بکر و فضای بومی باشد. خودروها باید در پارکینگهای پنج طبقه نگهداری شوند تا از این راه درختان حفظ گردند و انعطاف لازم برای بوجود آوردن سبزه و چمنزار در خاک بدست آید. برای جداسازی پارکینگ خودروها از ساختمان اداری، طراحان آندو را دور از هم قرار دادند وبا یک راهرو سرپوشیده (بعنوان سایه بان) آنها را به هم متصل نمودند. گذر از این راهرو همانند سفری از درون گلها، چمنزارها و درختان این ایالت است. بدلیل تقاضای خریدار، چمنها و گیاهان بومی موجود در این محوطه، تداعی کننده مرغزارهای شمال تگزاس می باشد. فضای عمومی خارجی متشکل از قلوه سنگ، آبهای چشمه مانند و شمه ای از گیاهان سرزمینهای خشک همچون کاکتوس است. کاربرد ماسه سنگ تگزاس، فولاد وشیشه در ساخت محوطه و ساختمان، صحنه ای را بوجود آورده است که در هم آوایی کامل با رنگ و بافت ظریف منطقه است. خیابانها باریک و بدون جدول ساخته شده اند تا یادآور جاده های ایالت باشند و آب را به فضای سبز اطراف خود بازگردانند. چراغهای کنار خیابان بجای پایه بر روی درختان نصب شده اند و از بکار بردن اشیای فلزی تا حد امکان کاسته شده است. هر یک از اجزاء این طراحی به حفاظت از درختان و گیاهان موجود در این ناحیه تا سر حد امکان کمک می کنند و در بازسازی آب بند، تشکیل مجدد دریاچه ها، لایروبی و بازگرداندن ساکنین اطراف به این محل نقش بسزایی را بازی می کنند. در کنار تمام اینها، حدود 1000 اصله درخت نیز برای نسل آینده جنگل کاشته شده است.
منم شهرسازی که می سازمت ، چو ایران جدم کوروش
