۱۳۸۹-۱۲-۱۰، ۰۶:۲۳ عصر
نگاه اجمالی
در دوران صفویه به علت توجه مخصوص سلاطین این سلسله به هنر وضعیت و تشویق آنها تحولات زیادی در معماری ایرانی ایجاد گردید. فن معماری در این دوره فوقالعاده ترقی کرده و ابنیههای زیادی از قبیل مساجد و مقابر ائمه و پلها و کاخها ساخته شد که امروزه نیز پابرجا هستند. قسمت اعظم شاهکارهای معماری دوران صفویه در اصفهان است و این شهر در آن دوره بسیار زیبا و دیدنی بوده است بطوری که سیاحان غربی در سفرنامههایشان از زیبایی اصفهان زیاد تعریف کردهاند. از جمله معماریهای مهم عصر صفوی در اینجا بررسی میشود.
عالی قاپو
این عمارت در سمت مشرق میدان شاه واقع شده و آن را عالی قاپو یعنی در بلند یا در مقدس مینامند و در زمان شاه عباس کبیر ساخته شده است. عمارت عالی قاپو از سنگ سماق ساخته شده و آستانهاش نیز از سنگ سماق سبز است که در دوران صفویه این آستانه مقدس بوده است و مردم پا روی آن نمی گذاشتند. شاه عباس بیشتر ایام خود را در این قصر میگذرانید و در این جا به کارهای مملکتی رسیدگی میکرد.
در این عمارت شاه عباس از سفرا و نمایندگان پذیرایی میکرد و به تماشای مسابقه چوگان بازی و تیر اندازی میپرداخت. هر طبقه عمارت دارای تالار و چند اطاق کوچک و دهلیزهای مختلف میباشد و درهای زیادی در این ساختمان ، بکار رفته است. دیوار اطاقها از بالا تا پائین تذهیب شده و با رنگهای عالی تزیین یافته است.
چهل ستون
عمارت چهل ستون در عصر شاه عباس دوم ساخته شد. تزئینات این بنا تا سال 1300 باقی بوده و بعدا قسمتی از آن خراب شده است. یکی از نقاشان فرانسوی که در زمان محمد شاه قاجار از این عمارت باز دید به عمل آورد نوشته است که بنا را بدون عیب خرابی دیده است عموم درها از خاتم و منقّش به نقوش زیبا بوده و ستونها که فعلا عاری از تزیین است همه از آینههای ریز پوشیده بوده و نقاشیها و مینیاتورهایی بر آن نقش شده بوده است. ایوان جلو دارای بیست ستون و در عقب ایوان جایگاه سلطنت بوده است.
پل اللّهوردیخان
این پل را سابقا پل جلفا مینامیده اند و حالا به سی و سه پل معروف است طول پل 295 و عرض آن 13.75 متر است و توسط اللّهوردیخان سپهسالار شاه عباس ساخته شده است.
پل خواجو
این پل در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است. تاریخ ساختمان دقیق آن معلوم نیست فقط طبق کتیبهای که دارد معلوم میشود که در سال 1290 تعمیر گردیده است. این پل با سنگ و آجر ساخته شده و بیست و چهار چشمه دارد.
چهار باغ
شاه عباس کبیر در سال 1006 که یازدهمین سال سلطنتش بود طرح احداث چهار باغ را ریخت و بدین وسیله کاخ شاهی را با باغهای خارج شهر متصل کرد. پل اللّهوردیخان آن را به دو قسمت میکرده است. از قصر جهان نما تا پل اللّوردیخان چهار باغ پایین و از پل مزکور تا قصر هزار جریب چهار باغ بالا نام داشته است. این محل برای گردش و تفریح مردم و بعضی روزها مختص بانوان بوده است.
در طول خیابان چهار ردیف درخت چنار و جویبارها و باغچههای گلکاری شده وجود داشته است و مردم اجازه داشتند در باغهای اطراف چهار باغ که متعلق به شاه وارد شوند و از میوههای آن استفاده کنند.
میدان شاه
این میدان در وسط شهر اصفهان واقع شده است و از جمله دلگشاترین و زیباترین میدانهای جهان است. اطراف میدان دارای طاق نماهای بزرگی است که تجّار امتعه و مال التجارههای کختاف را برای فروش در آنجا عرضه میداشتد. نهر آب بزرگی از مقابل این طاق نماها میگذشت و صفای خاصی به میدان میداد. در این میدان مسابقههای چوگان بازی ، اسب سواری و تیراندازی انجام میگرفت و گاه جنگ خروسها و بعضی حیوانات دیگر را به نمایش میگذاشتند. میدان شاه در زمان شاه عباس کبیر ساخته شده است.
مسجد شاه
دستور ساختمان این مسجد در سال 1021 هجری بوسیله شاه عباس کبیر داده شد. سر در مسجد که جزو تزیینات میدان شاه بود زودتر ساخته شد و بعدا شروع به پی ریزی مسجد کردند. سر در مسجد دو کتیبه دارد. کتیبه اول به خط علی رضا عباسی و کتیبه دوم به خط محمد رضا میباشد. تصور میرود که کار مسجد در سال 1040 هجری یعنی دو سال بعد از مرگ شاه عباس به پایان رسیده باشد. در زمان سلطنت محمد شاه قاجار زلزله مسجد را تکان داد و شکافهای عریضی پیدا شد ولی تعمیرات جزیی در این دوره به عمل آمد.
مدرسه چهار باغ
این مدرسه در سمت چپ خیابان چهار باغ واقع شده است. سر در مدرسه دارای طاق مقرنس کاری و کاشی کاری زیبا میباشد. بعد از سر در دالانی است که به صحن مدرسه متصل میشود. کاشی کاری مدرسه بسیار نفیس و ظریف است.
در دوران صفویه به علت توجه مخصوص سلاطین این سلسله به هنر وضعیت و تشویق آنها تحولات زیادی در معماری ایرانی ایجاد گردید. فن معماری در این دوره فوقالعاده ترقی کرده و ابنیههای زیادی از قبیل مساجد و مقابر ائمه و پلها و کاخها ساخته شد که امروزه نیز پابرجا هستند. قسمت اعظم شاهکارهای معماری دوران صفویه در اصفهان است و این شهر در آن دوره بسیار زیبا و دیدنی بوده است بطوری که سیاحان غربی در سفرنامههایشان از زیبایی اصفهان زیاد تعریف کردهاند. از جمله معماریهای مهم عصر صفوی در اینجا بررسی میشود.
عالی قاپو
این عمارت در سمت مشرق میدان شاه واقع شده و آن را عالی قاپو یعنی در بلند یا در مقدس مینامند و در زمان شاه عباس کبیر ساخته شده است. عمارت عالی قاپو از سنگ سماق ساخته شده و آستانهاش نیز از سنگ سماق سبز است که در دوران صفویه این آستانه مقدس بوده است و مردم پا روی آن نمی گذاشتند. شاه عباس بیشتر ایام خود را در این قصر میگذرانید و در این جا به کارهای مملکتی رسیدگی میکرد.
در این عمارت شاه عباس از سفرا و نمایندگان پذیرایی میکرد و به تماشای مسابقه چوگان بازی و تیر اندازی میپرداخت. هر طبقه عمارت دارای تالار و چند اطاق کوچک و دهلیزهای مختلف میباشد و درهای زیادی در این ساختمان ، بکار رفته است. دیوار اطاقها از بالا تا پائین تذهیب شده و با رنگهای عالی تزیین یافته است.
چهل ستون
عمارت چهل ستون در عصر شاه عباس دوم ساخته شد. تزئینات این بنا تا سال 1300 باقی بوده و بعدا قسمتی از آن خراب شده است. یکی از نقاشان فرانسوی که در زمان محمد شاه قاجار از این عمارت باز دید به عمل آورد نوشته است که بنا را بدون عیب خرابی دیده است عموم درها از خاتم و منقّش به نقوش زیبا بوده و ستونها که فعلا عاری از تزیین است همه از آینههای ریز پوشیده بوده و نقاشیها و مینیاتورهایی بر آن نقش شده بوده است. ایوان جلو دارای بیست ستون و در عقب ایوان جایگاه سلطنت بوده است.
پل اللّهوردیخان
این پل را سابقا پل جلفا مینامیده اند و حالا به سی و سه پل معروف است طول پل 295 و عرض آن 13.75 متر است و توسط اللّهوردیخان سپهسالار شاه عباس ساخته شده است.
پل خواجو
این پل در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است. تاریخ ساختمان دقیق آن معلوم نیست فقط طبق کتیبهای که دارد معلوم میشود که در سال 1290 تعمیر گردیده است. این پل با سنگ و آجر ساخته شده و بیست و چهار چشمه دارد.
چهار باغ
شاه عباس کبیر در سال 1006 که یازدهمین سال سلطنتش بود طرح احداث چهار باغ را ریخت و بدین وسیله کاخ شاهی را با باغهای خارج شهر متصل کرد. پل اللّهوردیخان آن را به دو قسمت میکرده است. از قصر جهان نما تا پل اللّوردیخان چهار باغ پایین و از پل مزکور تا قصر هزار جریب چهار باغ بالا نام داشته است. این محل برای گردش و تفریح مردم و بعضی روزها مختص بانوان بوده است.
در طول خیابان چهار ردیف درخت چنار و جویبارها و باغچههای گلکاری شده وجود داشته است و مردم اجازه داشتند در باغهای اطراف چهار باغ که متعلق به شاه وارد شوند و از میوههای آن استفاده کنند.
میدان شاه
این میدان در وسط شهر اصفهان واقع شده است و از جمله دلگشاترین و زیباترین میدانهای جهان است. اطراف میدان دارای طاق نماهای بزرگی است که تجّار امتعه و مال التجارههای کختاف را برای فروش در آنجا عرضه میداشتد. نهر آب بزرگی از مقابل این طاق نماها میگذشت و صفای خاصی به میدان میداد. در این میدان مسابقههای چوگان بازی ، اسب سواری و تیراندازی انجام میگرفت و گاه جنگ خروسها و بعضی حیوانات دیگر را به نمایش میگذاشتند. میدان شاه در زمان شاه عباس کبیر ساخته شده است.
مسجد شاه
دستور ساختمان این مسجد در سال 1021 هجری بوسیله شاه عباس کبیر داده شد. سر در مسجد که جزو تزیینات میدان شاه بود زودتر ساخته شد و بعدا شروع به پی ریزی مسجد کردند. سر در مسجد دو کتیبه دارد. کتیبه اول به خط علی رضا عباسی و کتیبه دوم به خط محمد رضا میباشد. تصور میرود که کار مسجد در سال 1040 هجری یعنی دو سال بعد از مرگ شاه عباس به پایان رسیده باشد. در زمان سلطنت محمد شاه قاجار زلزله مسجد را تکان داد و شکافهای عریضی پیدا شد ولی تعمیرات جزیی در این دوره به عمل آمد.
مدرسه چهار باغ
این مدرسه در سمت چپ خیابان چهار باغ واقع شده است. سر در مدرسه دارای طاق مقرنس کاری و کاشی کاری زیبا میباشد. بعد از سر در دالانی است که به صحن مدرسه متصل میشود. کاشی کاری مدرسه بسیار نفیس و ظریف است.
