میدان نقش جهان اصفهان

تاریخچه
پیش از آن‌که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در این میدان باغی گسترده وجود داشته‌است بنام «نقش جهان». در کتاب تاریخ عالم آرای عباسی، ذکری از میدان نقش جهان آمده‌است. به هر حال پیش از احداث میدان به شکل فعلی، حداقل بخشی از باغ نقش جهان به نام میدان معروف بوده‌است. منابع گوناگون دیگر، بنای به شکل فعلی را در دوره سلطنت شاه عباس اول و به سال ۱۰۱۱ قمری دانسته‌اند.
احتمال دارد که بنای این میدان از روی نقشهٔ میدان حسن پادشاه در تبریز برداشت شده باشد. ولی به هرحال در سال ۱۰۰۴ قمری، جایگاهی به نام میدان نقش جهان در بخشی از باغ وجود داشته‌است.





ابنیه پیرامونی
و در پیرامون میدان، مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده‌است.





اطراف میدان را چهار بازار بزرگ احاطه کرده‌اند. عایدات چهار بازار اطراف میدان، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شده‌است.
غیر از ابنیه‌ای که اکنون موجودند، بنا‌های دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفته‌اند. عمارت ساعت (که به کلی تخریب و بنای مسجد شیخ لطف الله بجای آن ساخته شد)، سرستونهای مرمرین که احتمالا از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند(یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد)، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی (غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امامقلی خان) و میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان (که امروزه به کلی از میان رفته‌است) از آنجمله‌اند.

کارکرد
این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده‌است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایشهای گوناگون بوده‌است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می‌کند. این میدان همچنین محل برگزاری جمعه بازارهای عظیم بوده‌است.
یکی از اولین مراسم رسمی که در این میدان برگزار شده‌است، بازگشت پیروزمندانه امامقلی خان از فتح جزیره هرمز به پایتخت (اصفهان) بوده‌است.





بخش بزرگی از اروپا بازدید نموده‌است، آنرا زیباترین میدان دنیا می‌دانسته‌است.
معمارچیره دست اصفهانی علی‌اکبر اصفهانی ساخت مسجد امام و عالی‌قاپو رابر عهده داشته‌است. بر در مسجد امام نوشته شده‌است:
فکر تاریخ کرد راغب و گفت شد در کعبه در صفاهان باز
که با محاسبهٔ حروف ابجد مصراع دوم این شعر تاریخ اتمام ساخت این مسجد (۱۰۴۶) به دست می‌آید.





این میدان که در بخش شمالی شهر اصفهان ساخته شده و در دوره قاجار، مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی مهری حکام محلی علی الخصوص شاهزاده ظل السلطان و شاهزاده صارم الدوله قرار گرفت و تا مرز تخریب نیز پیش رفت. در دوره رضا شاه میدان و ابنیه اطراف آن به شکل کنونی مرمت گردیدند. از سال ۱۳۶۸ به بعد تردد خودروها در بخش جنوبی ممنوع گردید و تردد در این بخش به صورت پیاده یا با درشکه صورت می‌پذیرد.





پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان محل برگزاری نماز جمعه و اجتماعات سیاسی نیز می‌باشد. دور تا دور میدان را بازار صنوف صنایع دستی اشغال کرده و به لحاظ توریستی بودن از رونق خوبی برخوردارند.