ميل گنبد قابوس (گنبد كاووس)، گلستان بناى آجرى ميل گنبد قابوس از نقطه نظر عظمت معمارى، ويژگى‌هاى هنرى و تکنيکى در زمرهٔ بزرگ‌ترين مفاخر معمارى قرن چهارم هجرى قمرى به شمار مى‌رود. ساختمان اين ميل که آرامگاه شمس‌المعالى قابوس بن وشمگير زيارى است، در بالاى تپه‌اى در ميان پارک بزرگ شهر گنبد کاووس واقع شده است. اين بنا از زيباترين و باشکوه‌ترين بناهاى اوايل دوره اسلامى است که عليرغم استفاده بسيار کم از عناصر تزئينى، داراى ساختارهاى متناسب، موزون، مستحکم و زيباست که نوعى احساس شکوه و زيبايى را به بيننده القا مى‌کند. ساختمان ميل در اصل متشکل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطى است که روى‌هم رفته ۵۵ متر ارتفاع دارند. ساقهٔ اين ميل بر روى پايه‌اى مدور قرار دارد و تنها نزديک به ۲ متر آن بيرون از زمين است و براساس مطالعات به عمل آمده بخش بزرگى از آن در دل زمين فرو رفته است. خود ساق با نماى دايره‌اى پره‌دار، بر روى اين شالوده قرار گرفته است و ۳۷ متر ارتفاع دارد. در بدنهٔ ساقهٔ بنا ۱۰ پره مثلثى شکل با فواصل معين و با تناسب و زيبايى کامل قرار گرفته است، به طورى که علاوه بر ايجاد زيبايى، از حجم ساده و بى‌قوارهٔ ساقه کاسته و نيز موجب استحکام بنا شده است. تنها تزئين اين ساقه در بالاى در ورودى مشتمل بر دو رشته کتيبهٔ کوفى آجرى است که يکى در ارتفاع ۸ مترى از سطح زمين و ديگرى زير پا کار گنبد تعبيه شده است. عرض اين کتيبه‌ها ۸۰ سانتى‌متر و هر دو مشتمل بر يک عبارت تاريخى است که سال (۳۹۷ هـ.ق و ۳۷۵ هـ.ش) را نشان مى‌دهد. اين کتيبه عارى از هرگونه پيرايه و تزئينات است و همچون خود گنبد، تنها به استحکام و ماندگارى آن توجه شده است. خطوط و حروف کتيبه با آجر سادهٔ قرمز رنگ که روى آن ساييده شده، بدون هيچ گونه روکشى در درون قاب‌هاى آجرى جاى گرفته است. خطوط کوفى سادهٔ اين کتيبه، داراى برجستگى است و در عين حال، نوعى تراش ظريف و زيبايى متناسبى دارد که از هر جهت با هيأت ساختمان آرامگاه تناسب دارد. گذشته از سادگى کتيبه، در هنگام نصب خطوط و قابسازى آن، اين نکته مراعات شده که از هر جهت ماندگارى آن بر روى بدنه تضمين شود. براى اين منظور، هر کدام از حروف آجرى و آجرهاى قاب کتيبه ريشه‌هاى بلندى دارد که درون ديوار گنبد فرو رفته است. به همين خاطر و به علت پختگى آجر قرمز و استحکام آن هنوز پس از هزار سال، کتيبهٔ تقريباً سالمى برجاى مانده است. تکرار يک متن در دو جاى بنا نيز به ماندگارى محتواى کتيبه کمک بزرگى کرده است. بدنهٔ بنا سراسر از آجر پخته قرمز رنگ ساخته شده است. آجرهاى سخت اين بنا که در نهايت پختگى و استحکام هستند، به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلايى در آمده‌اند که خود بر زيبائى بنا افزوده است. شکل آجرهائى که در بنا به کار رفته، معمولى و يکسان است، به جز آجرهائى که در بدنه گنبد مخروطى مورد استفاده واقع شده است. آجرها خوب پخته شده و خوب به ملاط چسبيده و سخت توپر و يکپارچه است. گنبد مخروطى بنا به ارتفاع ۱۸ متر بر روى ساقهٔ بنا شده است. اين گنبد برخلاف اکثر برج‌ها و گنبدهاى آرامگاهى يک پوش است و بدون هيچ واسطه‌اى بر روى بدنهٔ برج قرار گرفته و شيب تند و سطح صاف و صيقلى آن به ماندگارى گنبد کمک فراوان کرده است. درون بناى گنبد قابوس، ساده و تنها با اندود گچ پوشش يافته که با گذشت زمان به سياهى گراييده است. بر بالاى سر در ورودى بنا دو رشته مقرنس زيباى ساده کار شده که جزو اولين نمونه مقرنس‌هاى هنر اسلامى ايران به شمار مى‌رود. همچنان که از متن کتيبه بر مى‌آيد اين بنا در سال ۳۹۷ هـ.ق توسط شمس‌المعالى قابوس بن وشمگير آل‌زيار جهت آرامگاه شخصى بنا شده است. نامبرده که در آن روزگار فرمانرواى گرگان بود، مردى دانشمند، هنرمند، سلحشور، دوستدار و مشوق علم و هنر بود. وى در سال ۴۰۲ هـ.ق يعنى ۵ سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات يافت. اين بنا در فهرست بناهاى تاريخى ايران به ثبت رسيده است. منبع
450px-Gonbad-e_Qabus.JPG (اندازه: 44.14 KB / تعداد دفعات دریافت: 19)
New folder.rar (اندازه: 535.02 KB / تعداد دفعات دریافت: 41)
