مانوئل کستلز

مانوئل كاستلز ، جامعه شناس اسپانيايي ، به خاطر نظرياتش در مورد جامعه شبکه ای (Network Society) و ارتباطات به يكي از مراجع معتبر علوم اجتماعي و همچنين شهرسازي تبديل شده است . او به عنوان پايه گذار « جامعه شناسي شهري جديد » شناخته مي شود . طبق آمار موجود ، بين سالهاي 2000 تا 2006 نوشته هاي كاستلز مآخذ بيشترين مقالات علم ارتباطات در جهان بوده است و همچنين در حوزه علوم اجتماعي ، وي از اين حيث در رده چهارم قرار گرفت .
كاستلز در سال 1942 در آلباسته Albacete) ) واقع در اسپانيا به دنيا آمد . در نوجواني در زمان حاكميت فرانكو در اسپانيا ، در نتيجه فعاليتهاي سياسي مجبور شد به فرانسه بگريزد . در فرانسه در سن 20 سالگي مدرك كارشناسي خود را دريافت كرد . سپس مدرك دكتري خود را در رشته جامعه شناسي از دانشگاه پاريس - سوربن (University of Paris) اخذ نمود و از سال 1967 تا 1979 در همان دانشگاه به تدريس پرداخت . وي در سال 1979 به عنوان پروفسور در زمینه های علوم اجتماعي و برنامه ريزي شهري و منطقه اي در دانشگاه كاليفرنيا در بركلي ((University of California, Berkeley منصوب شد . در سال 2001 كاستلز در دانشگاه اوبرتا دو كاتالونيا در بارسلونا (Universitat Oberta de Catalunya (UOC)), (Barcelona) به صورت همزمان با دانشگاه کالیفرنیا ، به كار پرداخت . در سال 2003 وي بركلي را ترك كرد و شروع به تدريس در دانشگاه كاليفرنياي جنوبي (University of Southern California(USC)) نمود که این همکاری تا کنون ادامه دارد . كاستلز تا به حال در 300 مركز علمي و دانشگاهي در 46 كشور جهان سخنراني علمي داشته است .


-در دهه 1990 ميلادي تئوري مانوئل كاستلز كه باعث مطرح شدن وي در جامعه شناسي شهري دنيا شد ، پيرامون مفاهيم مربوط به « شبكه » (Net) و « انسان » (Self) و تاثيرات شبكه هايي مثل اينترنت بر انسان و زندگي شهري به شكل نهايي خود رسيد . از ديد كاستلز شبكه ساختاري است كه به سرعت در حال تغيير دادن شكل كلي سازمان اجتماعي جوامع انساني می باشد . از سوي ديگر انسان به دنبال بازيابي هويت خود در ميان دنياي پرهياهو و سريع امروزي است . مردم با استفاده از فعاليتهاي اجتماعي در پي معنا بخشيدن به زندگي خود هستند و درك و تحليل اين تمايل از اهميت خاصي برخوردار است . بنابراين روابط بين دولت ، حركتهاي اجتماعي ( هكرها ، فعاليتهاي گروهي ) و روابط اقتصادي شكل دهنده زيرساختهاي اجتماع ، مي بايستي به درستي مورد بررسي قرار گيرند .
اولين بار عبارت « جامعه شبكه اي » توسط يان وان ديك (Jan Van Dijk) هلندي در سال 1991 مورد استفاده قرار گرفت . قبل از آن در سال 1978 ، جيمز مارتين (James Martin) از عبارت « جامعه سيم كشي شده »(Wired Society) استفاده كرده بود و منظورش جامعه اي بود كه اجزایش تماماً توسط شبكه هاي ارتباط راه دور به هم متصل باشند . كاستلز نيز در سال 1996 مفهوم « جامعه شبكه اي » را به كار برد . طبق ايده هاي كاستلز جامعه شبكه اي ، جامعه اي است كه عمده ترين عناصر آن با تكيه بر شبكه هاي الكترونيكي شكل گرفته اند . به عبارت ديگر ، شبكه ها اساس شكل گيري جوامع مدرن هستند . امروزه گاهي عبارت « جامعه اطلاعاتي » نيز به كار گرفته مي شود كه مورد تائيد كاستلز نيست ، چرا كه شبكه تنها از فن آوري تشكيل نشده است ، بلكه اقتصاد ، مذهب ، فرهنگ ، سياست ، فعاليتهاي اجتماعي ، و ... نيز در ساختار شبكه ها موثرند . كاستلز با بسياري از تئوري پردازان كه به دنبال بسط ايده شهرهاي جهاني هستند مخالف است و ريشه كسب قدرت جهاني را در حضور هميشگي و در دسترس بودن در شبكه ها مي داند .
عقايد نهايي كاستلز در كتاب سه گانه « عصر اطلاعات : اقتصاد ، جامعه ، و فرهنگ » ، بين سالهاي 1996 تا 1998 منتشر شد . در واقع ، اين تئوري نتيجه بررسي هاي وي از دهه هفتادي ميلادي به اين سو بوده است. دو ایده ، محور نظرات وي بودند : ايده اول كه در دهه 1970 توسط وي پايه گذاري شد ، ايده « جامعه شناسي شهري ماركسيستي »بود كه در آن بر اهميت فعاليتهاي اجتماعي در جوامع شهري تاكيد مي شد . كاستلز با مطرح كردن عبارت « مصرف جمعي » (Collective Consumption) ، بسياري از فعاليتهاي اجتماعي ( مانند مصرف سوخت و استفاده از مسکن ) را كه در بعضي جوامع معناي سياسي پيدا كرده بودند دوباره به زندگي اجتماعي و شهري برگرداند و همچنين استفاده از فن آوري جديد را كه در كشورهاي بلوك شرق به ابزار سياسي تبديل شده بود در خدمت توسعه جوامع شهري قرار داد . محور دوم عبارت بود از مفهوم « فضاي جريانها » (Space of Flows) كه در آن ، شبكه مركز جريان فعاليتهاي مختلف جامعه است و كليه فرآيندهاي جامعه حول اين مركز انجام مي شود .
كاستلز نويسنده 22 كتاب بوده است و در تاليف 21 كتاب ديگر شركت داشته است . وي همچنين بيش از 100 مقاله در مجلات علمي منتشر كرده است . مهترين آثار وي و يا كتابهايي كه در انتشارشان مشاركت داشته است به ترتيب زيرند :
- The Urban Question. A Marxist Approach -1977
- City, Class and Power-1978
- The Economic Crisis and American Society-1980
- The City and the Grassroots: A Cross-cultural Theory of Urban Social Movements-1983
- The Informational City: Information Technology, Economic Restructuring, and the Urban Regional Process -1989
-1996 The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture
- The Power of Identity, The Information Age: Economy, Society and Culture-1997
- End of Millennium, The Information Age: Economy, Society and Culture -1998
- The Internet Galaxy. Reflections on the Internet, Business and Society-2001
- The Information Society and the Welfare State: The Finnish Model -2002
- The Network Society: A Cross-Cultural Perspective-2004
- The Network Society: From Knowledge to Policy-2006
- Mobile Communication and Society: A Global Perspective -2006