۱۳۹۱-۱-۲۲، ۰۵:۰۹ عصر
سدهایی كه به روی محیط زیست می‌شكنند
لازم نیست به گذشته‌های دور بازگردیم، در همین چند روزی كه از آغاز سال جدید می‌گذرد 3 سد در شهرهای راین، شهر بابك و مهریز یزد شكسته شدند تا به جای آبادانی، تخریب و ویرانی را روانه باغ‌ها و خانه های مسكونی منطقه كنند و بار دیگر ثابت كنند، موج سدسازی راه افتاده در كشور، می‌تواند یك تهدید مهم علیه محیط زیست قلمداد شود.
![[تصویر: 7537_634696522971730625_l.jpg]](http://memarinews.com/Image/News/2012/4/7537_634696522971730625_l.jpg)
لازم نیست به گذشته‌های دور بازگردیم، در همین چند روزی كه از آغاز سال جدید می‌گذرد 3 سد در شهرهای راین، شهر بابك و مهریز یزد شكسته شدند تا به جای آبادانی، تخریب و ویرانی را روانه باغ‌ها و خانه های مسكونی منطقه كنند و بار دیگر ثابت كنند، موج سدسازی راه افتاده در كشور، می‌تواند یك تهدید مهم علیه محیط زیست قلمداد شود.
حتما برایتان جالب است بدانید كه سد راین حتی به مراسم افتتاح هم نرسید و چهار روز پس از شکست این سد ، «سد مدوارات» شهر بابك هم با ظرفیت پنج هزار متر مکعب سوراخ شد و سه میلیارد ریال خسارت به بار آورد تا خسارت وارده از سوی این سد كرمانی به 20 میلیارد ریالی افزایش پیدا كند. البته شانس با راینی‌ها یار بود كه سدشان در شامگاه سیزد به‌در تخریب شد و اگر فقط چند ساعت زودتر این حادثه به‌وقوع می‌پیوست، می‌توانست آخرین روز تعطیلات نوروزی اهالی این روستا را به یكی از تلخ ترین سیزده به‌درهای تاریخ روستا تبدیل كند.
گتوند، سدی كه آب شرب مردم را گرفت
سدگتوند اواخر سال گذشته با وجود كوه‌های نمكی و چاه های فعال نفت در میان اعتراض دو ساله رسانه‌ها، كارشناسان وافكار عمومی افتتاح شد. سه روز پس از افتتاح، آب از پتوی رسی آن رد شد و نمک‌های ناحیه زیرین دیوار حائل، در آب حل شد و دیوار حائل 120 سانتی‌متر نشست کرد.
نشست را البته «كریم شیبانی» مجری پروژه سد گتوند تكذیب كرد، درست مثل تكذیب وجود كوه‌های نمكی و چاه‌های فعال نفت در پشت سد. البته در نهایت مسئولان وزارت نیرو در زمان افتتاح آن، وجود این كوه‌های نمكی را پذیرفتند و اعلام كردند كه با راهكاری های اجرا شده جلوی هرگونه حادثه‌ای را می‌گیرند!
از سوی دیگر با وجود تكذیب نشست، «عطارزاده» معاون وزیر نیرو در آبفا، این مسئله را به طور تلویحی پذیرفت و در کنفرانس خبری در استان خوزستان گفت که با آبگیری سد گتوند، امکان هر اتفاقی وجود دارد و ما در آماده باش به سر می بریم و به مقامات آبفای خوزستان اعلام کرده‌ایم که در هنگام آبگیری سدگتوند- در صورت نیاز- آب اهواز را از سد کرخه و آب روستاهای پایین اهواز را از آب حیات شوشتر تامین کنند. هرچند معاون وزیر درباره اینكه احتمالا چه اتفاقاتی به‌وقوع می پیوندد، توضیحی نمی‌دهد اما به نظر می رسد كه اتفاق ها باید چیزی غیرقابل پیش‌بینی باشد! چون تاكنون صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند.
همچنین 60 میلیارد تن نمك كابوس بزرگی برای كشاورزان منطقه ساخته تا در نهایت هم اهالی روستاهای ظلم‌آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از توابع عقیلی، به‌خاطر شور شدن چاه آب آشامیدنی منطقه خود، علیه سد گتوند اقامه دعوی كنند. رئیس شورای روستای دهلران از توابع عقیلی، می‌گوید:« آب این چاه تا ماه‌های آغازین سال 90 بسیار شیرین و زلال بود اما الان غیر قابل شرب شده است. تا این لحظه کسی پاسخگو نیست و ما مجبور شده‌ایم علیه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران شکایت کنیم تا مسئولین استان و کشوری به داد ما برسند. »
به‌رغم سكوت مسئولان وزارت نیرو، آب شرب این روستا‌ها آنقدر شور شد كه تاكنون 15 خانوار روستایی از این منطقه مهاجرت كردند. منجزی هم می‌گوید:« ما در شکایتی که علیه آب و نیرو تقدیم دادگاه کردیم، ادعای پول نقد نداریم، بلکه می‌خواهیم چاه آب آشامیدنی ما را به وضع سابق درآورند تا آب زلال و شیرین آن دوباره برقرار شود و ما مجبور به مهاجرت از روستای آبا و اجدادی خود نشویم.»
اما «محمدجواد محمدی زاده» رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست آب پاكی را روی دست اهالی این چهار روستا می‌ریزد و احتمال می‌دهد كه آب شرب در این منطقه به خاطر افتتاح سد دیگر قابل استفاده نباشد. به گفته او، به احتمال قوی آب این منطقه در آینده تنها برای كشاورزی قابل استفاده است. اما پرویز کردوانی، عضو هیات علمی‌دانشگاه تهران آخرین روزنه امید را هم می‌بندد و می‌گوید:«به احتمال قوی آب این منطقه به دلیل شوری بسیار زیاد در آینده نزدیك برای كشاورزی هم قابل استفاده نیست.»
همه این اتفاق‌ها پیامد ساخت سدی است که تاکنون حدود دو هزار میلیارد تومان برایش هزینه شده و تا تکمیل نهایی اش این رقم باید به دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد. به گفته كارشناسان، این رقم بیش از ۲۲ برابر بودجه سالانه بزرگ ترین نهاد متولی منابع طبیعی ایران، یعنی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است! اما هنوز هم كسی نمی‌داند كه آن اتفاقاتی كه ممكن است بیفتد و وزارت نیرو برای مقابله با آنها آماده شده، چیست؟!
بتن سد كارون 35 برابر برج میلاد است!
بی توجهی به پیامدهای غیرقابل جبران سدسازی دركشور سابقه طولانی دارد و مسئولان به راحتی از كنار آن گذشته اند. به طور مثال زمانی كه دو سیلاب تمام تاسیسات سد4 كارون را برد، استاندار چهارمحال و بختیاری در نهایت با تمجید از سدسازی در كشور و بدون اشاره به تخریب بلندترین سدساخته در كشور از استفاده از دو میلیون و 200 هزارمتر مكعب بتن در این سد سخن به میان آورد.
محمد درویش، كارشناس منابع طبیعی می‌گوید:« کاش استاندار این را هم اضافه می‌کرد که یکی از دلایل این رکورد شکنی بتنی! وقوع سیل و تخریب کل تاسیسات بوده است؛ رخدادی که 200 میلیارد تومان ( حدود 40 برابر بودجه سالانه بزرگترین نهاد متولی تحقیقات منابع طبیعی در کشور!) خسارت برجای نهاده است.»
او در ادامه می‌گوید:« بد نیست بدانیم حجم کل بتن‌ریزی در بلندترین سازه کشور، یعنی برج میلاد، فقط 63 هزار متر مکعب بوده! یعنی در سد کارون چهار، 35 برابر بیشتر از برج میلاد از بتن استفاده شده است!»
همچنین به تازگی از سمت خانه ملت هم حرف‌هایی در انتقاد از سدسازی شنیده می‌شود.«عیسی جعفری»، نماینده مجلس در اظهارنظری کم‌سابقه، سدسازی را زیر سوال برده است. هرچند جعفری برخلاف وعده‌ای كه داده بود با خبرنگار ما گفت‌وگو نكرد، اما سدسازی را به عنوان یکی از عوامل تهدیدکننده بوم سازگان طبیعی کشور، زیر سوال برده‌است.
همچنین «علی اکبر اولیا» نماینده مردم یزد می‌گوید:«ساخت سدهای بدون مطالعه و عدم تکمیل شبکه‌های آبرسانی بسیاری از سدها، آنها را تبدیل به حوض‌های بزرگ پرآبی کرده که فقط اکوسیستم کشور را به خطر انداخته است.»
«علی سلاجقه» رئیس بركنار شده سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری كشور هم آمارهای وحشتناكی می‌دهد. البته همین آماردهی‌ها مدتی پیش باعث بیكاری او شد! با این حال، به گفته او فرسایش خاك، هرسال یك سد به بزرگی «سد امیركبیر» را به بایگانی می‌فرستد. یعنی چرخه مرگ طبیعت كه از سد سازی شروع می‌شود در نهایت به سدهای چندین هزار میلیاردی هم می‌رسد.
او در روزهای آخری كه هنوز به «مینی‌سی‌تی» رفت وآمد می‌كرد از مسئولان وزارت نیرو خواست تا به جای اصرار بر ساخت سدهای بزرگ و ادامه سیاست‌های کنونی سدسازی، در اندیشه استحصال آب از مناطق کارستی (آهکی) زاگرس برآیند که می‌تواند حدود چهار برابر کل آبی را در اختیار نهد که هم اکنون توسط تمام ۵۹۰ سد ساخته شده در کشور فراهم می‌شود. پیامدهایی كه او را نگران كرده بود، درباره سدهایی بود كه ساخته می‌شوند وشكستی و نشت ندارند.
اما امروز باید به همه هزینه‌هایی كه تاكنون سدها به كشور تحمیل كرده‌اند، هزینه‌های جدیدی را هم اضافه كرد. هزینه‌های جدید را سدهایی می‌تراشند كه بدون رعایت نكات فنی و ایمنی ساخته می‌شوند و عمر آنها حتی به افتتاح هم نمی‌رسد!
حتما برایتان جالب است بدانید كه سد راین حتی به مراسم افتتاح هم نرسید و چهار روز پس از شکست این سد ، «سد مدوارات» شهر بابك هم با ظرفیت پنج هزار متر مکعب سوراخ شد و سه میلیارد ریال خسارت به بار آورد تا خسارت وارده از سوی این سد كرمانی به 20 میلیارد ریالی افزایش پیدا كند. البته شانس با راینی‌ها یار بود كه سدشان در شامگاه سیزد به‌در تخریب شد و اگر فقط چند ساعت زودتر این حادثه به‌وقوع می‌پیوست، می‌توانست آخرین روز تعطیلات نوروزی اهالی این روستا را به یكی از تلخ ترین سیزده به‌درهای تاریخ روستا تبدیل كند.
گتوند، سدی كه آب شرب مردم را گرفت
سدگتوند اواخر سال گذشته با وجود كوه‌های نمكی و چاه های فعال نفت در میان اعتراض دو ساله رسانه‌ها، كارشناسان وافكار عمومی افتتاح شد. سه روز پس از افتتاح، آب از پتوی رسی آن رد شد و نمک‌های ناحیه زیرین دیوار حائل، در آب حل شد و دیوار حائل 120 سانتی‌متر نشست کرد.
نشست را البته «كریم شیبانی» مجری پروژه سد گتوند تكذیب كرد، درست مثل تكذیب وجود كوه‌های نمكی و چاه‌های فعال نفت در پشت سد. البته در نهایت مسئولان وزارت نیرو در زمان افتتاح آن، وجود این كوه‌های نمكی را پذیرفتند و اعلام كردند كه با راهكاری های اجرا شده جلوی هرگونه حادثه‌ای را می‌گیرند!
از سوی دیگر با وجود تكذیب نشست، «عطارزاده» معاون وزیر نیرو در آبفا، این مسئله را به طور تلویحی پذیرفت و در کنفرانس خبری در استان خوزستان گفت که با آبگیری سد گتوند، امکان هر اتفاقی وجود دارد و ما در آماده باش به سر می بریم و به مقامات آبفای خوزستان اعلام کرده‌ایم که در هنگام آبگیری سدگتوند- در صورت نیاز- آب اهواز را از سد کرخه و آب روستاهای پایین اهواز را از آب حیات شوشتر تامین کنند. هرچند معاون وزیر درباره اینكه احتمالا چه اتفاقاتی به‌وقوع می پیوندد، توضیحی نمی‌دهد اما به نظر می رسد كه اتفاق ها باید چیزی غیرقابل پیش‌بینی باشد! چون تاكنون صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند.
همچنین 60 میلیارد تن نمك كابوس بزرگی برای كشاورزان منطقه ساخته تا در نهایت هم اهالی روستاهای ظلم‌آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از توابع عقیلی، به‌خاطر شور شدن چاه آب آشامیدنی منطقه خود، علیه سد گتوند اقامه دعوی كنند. رئیس شورای روستای دهلران از توابع عقیلی، می‌گوید:« آب این چاه تا ماه‌های آغازین سال 90 بسیار شیرین و زلال بود اما الان غیر قابل شرب شده است. تا این لحظه کسی پاسخگو نیست و ما مجبور شده‌ایم علیه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران شکایت کنیم تا مسئولین استان و کشوری به داد ما برسند. »
به‌رغم سكوت مسئولان وزارت نیرو، آب شرب این روستا‌ها آنقدر شور شد كه تاكنون 15 خانوار روستایی از این منطقه مهاجرت كردند. منجزی هم می‌گوید:« ما در شکایتی که علیه آب و نیرو تقدیم دادگاه کردیم، ادعای پول نقد نداریم، بلکه می‌خواهیم چاه آب آشامیدنی ما را به وضع سابق درآورند تا آب زلال و شیرین آن دوباره برقرار شود و ما مجبور به مهاجرت از روستای آبا و اجدادی خود نشویم.»
اما «محمدجواد محمدی زاده» رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست آب پاكی را روی دست اهالی این چهار روستا می‌ریزد و احتمال می‌دهد كه آب شرب در این منطقه به خاطر افتتاح سد دیگر قابل استفاده نباشد. به گفته او، به احتمال قوی آب این منطقه در آینده تنها برای كشاورزی قابل استفاده است. اما پرویز کردوانی، عضو هیات علمی‌دانشگاه تهران آخرین روزنه امید را هم می‌بندد و می‌گوید:«به احتمال قوی آب این منطقه به دلیل شوری بسیار زیاد در آینده نزدیك برای كشاورزی هم قابل استفاده نیست.»
همه این اتفاق‌ها پیامد ساخت سدی است که تاکنون حدود دو هزار میلیارد تومان برایش هزینه شده و تا تکمیل نهایی اش این رقم باید به دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد. به گفته كارشناسان، این رقم بیش از ۲۲ برابر بودجه سالانه بزرگ ترین نهاد متولی منابع طبیعی ایران، یعنی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است! اما هنوز هم كسی نمی‌داند كه آن اتفاقاتی كه ممكن است بیفتد و وزارت نیرو برای مقابله با آنها آماده شده، چیست؟!
بتن سد كارون 35 برابر برج میلاد است!
بی توجهی به پیامدهای غیرقابل جبران سدسازی دركشور سابقه طولانی دارد و مسئولان به راحتی از كنار آن گذشته اند. به طور مثال زمانی كه دو سیلاب تمام تاسیسات سد4 كارون را برد، استاندار چهارمحال و بختیاری در نهایت با تمجید از سدسازی در كشور و بدون اشاره به تخریب بلندترین سدساخته در كشور از استفاده از دو میلیون و 200 هزارمتر مكعب بتن در این سد سخن به میان آورد.
محمد درویش، كارشناس منابع طبیعی می‌گوید:« کاش استاندار این را هم اضافه می‌کرد که یکی از دلایل این رکورد شکنی بتنی! وقوع سیل و تخریب کل تاسیسات بوده است؛ رخدادی که 200 میلیارد تومان ( حدود 40 برابر بودجه سالانه بزرگترین نهاد متولی تحقیقات منابع طبیعی در کشور!) خسارت برجای نهاده است.»
او در ادامه می‌گوید:« بد نیست بدانیم حجم کل بتن‌ریزی در بلندترین سازه کشور، یعنی برج میلاد، فقط 63 هزار متر مکعب بوده! یعنی در سد کارون چهار، 35 برابر بیشتر از برج میلاد از بتن استفاده شده است!»
همچنین به تازگی از سمت خانه ملت هم حرف‌هایی در انتقاد از سدسازی شنیده می‌شود.«عیسی جعفری»، نماینده مجلس در اظهارنظری کم‌سابقه، سدسازی را زیر سوال برده است. هرچند جعفری برخلاف وعده‌ای كه داده بود با خبرنگار ما گفت‌وگو نكرد، اما سدسازی را به عنوان یکی از عوامل تهدیدکننده بوم سازگان طبیعی کشور، زیر سوال برده‌است.
همچنین «علی اکبر اولیا» نماینده مردم یزد می‌گوید:«ساخت سدهای بدون مطالعه و عدم تکمیل شبکه‌های آبرسانی بسیاری از سدها، آنها را تبدیل به حوض‌های بزرگ پرآبی کرده که فقط اکوسیستم کشور را به خطر انداخته است.»
«علی سلاجقه» رئیس بركنار شده سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری كشور هم آمارهای وحشتناكی می‌دهد. البته همین آماردهی‌ها مدتی پیش باعث بیكاری او شد! با این حال، به گفته او فرسایش خاك، هرسال یك سد به بزرگی «سد امیركبیر» را به بایگانی می‌فرستد. یعنی چرخه مرگ طبیعت كه از سد سازی شروع می‌شود در نهایت به سدهای چندین هزار میلیاردی هم می‌رسد.
او در روزهای آخری كه هنوز به «مینی‌سی‌تی» رفت وآمد می‌كرد از مسئولان وزارت نیرو خواست تا به جای اصرار بر ساخت سدهای بزرگ و ادامه سیاست‌های کنونی سدسازی، در اندیشه استحصال آب از مناطق کارستی (آهکی) زاگرس برآیند که می‌تواند حدود چهار برابر کل آبی را در اختیار نهد که هم اکنون توسط تمام ۵۹۰ سد ساخته شده در کشور فراهم می‌شود. پیامدهایی كه او را نگران كرده بود، درباره سدهایی بود كه ساخته می‌شوند وشكستی و نشت ندارند.
اما امروز باید به همه هزینه‌هایی كه تاكنون سدها به كشور تحمیل كرده‌اند، هزینه‌های جدیدی را هم اضافه كرد. هزینه‌های جدید را سدهایی می‌تراشند كه بدون رعایت نكات فنی و ایمنی ساخته می‌شوند و عمر آنها حتی به افتتاح هم نمی‌رسد!
منبع: منبع: تهران امروز
