ارزانفود شهر زیرزمینی اشکانی در همدان

به گزارش ایرنا یافته های باستان شناسی بیانگر این واقعیت است كه این مجموعه به صورت دست كند در بستری از سنگ های لاشه موسوم به شسیت ایجاد شده و بسیار گسترده بوده است.

این مجموعه شامل اتاق ها، سالن ها و راهروهای ارتباطی متعددی است كه فضاهای موجود را به هم مرتبط می‌كند.

ورودی فعلی مجموعه در راس تپه و به صورت چاهكی به عمق تقریبی سه متر قرار دارد و ابعاد ورودی آن حدود 70 در70 سانتیمتر است.

ورودی یكی از دریچه‌ها یا هواكش‌های مجموعه است كه در سقف راهرویی تعبیه شده و توسط حفارگران بازگشایی شده و این ورودی به یكی از اتاق‌های اصلی مجموعه منتهی می‌شود.

فضاها و اتاق های این مجموعه دارای ابعاد متغیر و احتمالا كاربری های متفاوتی هستند در بدنه بیشتر آنها سكوهای سنگی وجود دارد كه شباهت زیادی به آخور احشام دارد.

در بالا و مجاورت سكوها و بدنه بیشتر فضاهای مجموعه حلقه با قلاب های تراشیده شده از سنگ بستر به شكل زیبا به چشم می خورد و این قلاب ها نیز كاربردی هستند و نظر قاطعی در خصوص عملكرد آنها وجود ندارد.

كاوش های باستان شناسی در پنج كارگاه در نقاط مختلف تپه انجام شده و هر كارگاه متشكل از تعدادی اتاق است كه همگی به هم ارتباط دارند و در بعضی قسمت ها تك اتاق هایی دیده می شود كه دارای یك ورودی و به صورت مستقل هستند.

به گزارش ایرنا، سرپرست هیات باستان شناسی ارزانفود همدان با اعلام اینكه فضاهای بزرگتر ورودی های متعدد دارند كه به احتمال زیاد به كاربری های آنها ارتباط دارد افزود: ارتفاع تقریبی فضاها متغیر است و به طور میانگین به اندازه قد یك انسان (حدود 180 سانتیمتر) است.

'علی خاكسار' ادامه داد: در بدنه این اتاق‌ها حفره‌های پیه سوز مانند متعددی دیده ‌می‌شود و فضاهای بازدید شده از 25 اتاق تشكیل شده و راهروها و سالن‌های متعددی در آن به چشم می‌خورد.

وی گفت: در كاوش های انجام شده به منظور بازگشایی ورودی ها آثار معماری منظمی شناسایی شد كه حاكی از وجود یك دوره استقراری قوی در سطح تپه بود كه خوشبختانه در كاوش های اخیر بخش هایی از این معماری به صورت سنگچین اجرا شده به دست آمد.

مدیر كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان نیز گفت: ارزانفود یكی از مجموعه آثار دست‌كند زیرزمینی در ایران است كه در سال 1389 به‌طور اتفاقی كشف و همان زمان برنامه‌ی پاك‌سازی و شناسایی در آن انجام شد.

'اسدالله بیات' افزود: این مجموعه شامل تعداد زیادی اتاق و فضای دست‌كند در عمق سه تا پنج متری زمین است و در دامنه‌ی ارتفاعات الوند و حدود 30 كیلومتری شهر همدان قرار دارد.

وی بیان كرد: در بررسی و كاوش های انجام شده این مجموعه در دوره تاریخی اشكانی شكل گرفته و در دوره های بعد بویژه دوره های مختلف اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.

وی گفت: كشف 80 اتاق حاصل كاوش های هیات باستان شناسی مستقر در روستای دست كند ارزانفود است.در فصل سوم كاوش های باستان شناسی ارزانفود اطلاعات متعددی از استقرار دوره های تاریخی در این مجموعه به دست آمده است.

وی همچنین معماری غنی مجموعه دست كند ارزانفود را به دوره ایلخانی نسبت داد و یادآور شد: این مجموعه شامل فضاهایی ساخته شده با سنگ های قلوه ای رودخانه ای و ملاگل است.

بیات در ادامه گفت: در جای جای سرزمین پهناور ایران آثار زیرزمینی با كاربری های به نسبت مشابهی وجود دارد كه در گذر زمان به واسطه موقعیت و شرایط خاص این فضاها مورد استفاده مجدد واقع شده و در كالبد و كاربری آنها تغییرات محسوسی به وجود آمده است.

وی افزود: نمونه مشابه را در شهر سامن حدود 15 كیلومتری ملایر – روستای انوج، حدود 45 كیلومتری جنوب غرب ملایر، مجموعه زیرزمینی روستای كمری در 50 كیلومتری شمال ملایر- را می توان نام برد.

مدیر كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان همچنین گفت: از عمده كاربری های عام كه می توان برای این مجموعه ها متصور بود استفاده به صورت پناهگاه است.

بیات اظهار داشت: بررسی ها در مجموعه زیرزمینی ارزان نفود و نمونه های مشابه آن مثل سامن و انوج حاكی از آن است كه اینها در ابتدا با اهداف و اغراض دیگری ایجاد شده اند چراكه بیشتر زاغه ها و پناهگاه ها در زیر منازل مسكونی و قلعه ها ایجاد شده و به صورت واحدهای منفرد، مجزا و اختصاصی كاربرد داشتند.

وی اضافه كرد: در آثار زیر زمینی ارزانفود این امر واضح است كه آثار به عنوان یك مجموعه طراحی و ساخته شده و كاربری خاصی غیر از پناهگاه داشته است.

وی گفت: مجموعه دارای بخش های مختلف با كاربری های خاص متناسب با عملكردهای موردنیاز است و گستردگی و پیچیدگی این مجموعه اظهار نظر قطعی در خصوص قدمت، كاربری بخش ها، نخستین سازندگان مجموعه و دوره های متوالی استقرار و استفاده از آن را مشكل كرده و این امر نیازمند تداوم اقدامات پژوهشی است.

گفتنی است روستای ارزانفود در ۱۷كیلومتری جنوب غربی بخش مركزی همدان واقع است. این روستا بدلیل قرارگرفتن دردامنه كوه های سمت جنوب غربی كوهستان الوند از مناظر بسیار زیبایی برخورداراست كه از سمت غرب به كوه های كلاه قاضی وساوج بلاغ(به زبان محلی سرخ بلاغ) و از سمت شرق به روستای تركمان و كوه قره داغ و از سمت جنوب به روستای تكمه داش ختم می شود.


منبع: ایرنا