دیوار نویسی

ديوارهاي شهر همواره مکاني مناسب براي ثبت گفته‌ها و ناگفته‌هايي است که گاه در قالب جمله‌هاي کوتاه و گاهي نيز در چهارچوب اشکال ساده و سريع، با ذهن جامعه گلاويز مي‌شوند؛ به‌ويژه آن زمان که در شهر، جنبشي پا مي‌گيرد که انکاري است بر نبايدها.
نه‌تنها در ايران، که در همه‌ جاي جهان گرافيتي مظهر اعتراض است، اعتراضي که اغلب اجتماعي است و در برهه‌‌هايي توان سياسي شدن مي‌يابد. به همين دليل است که خلق آن در بيشتر موارد ممنوع بوده ولي با اين حال پس از خلق، برجسته‌ترين‌ و هنرمندانه‌ترين‌ نمونه‌هاي آن حفظ و تبديل به نمادي از آزادگي يک ملت شده‌؛ به‌گونه‌اي که امروز شش طرح «رابرت بنکسي»، هنرمند انگليسي‌تبار، روي ديوار بيت‌اللحم شهرت جهاني يافته و در کنار آثاري از هنرمندان ديگر اين رشته، اين ديوار را که نمادي از تبعيض و ظلم است، تبديل به يک گالري کرده است.

يکي از گرافيتي‌هاي ايراني، تصويري نقش‌گرفته روي يکي از ديوارهاي شهرک اکباتان است. اين گرافيتي با استفاده از برجستگي ميله‌هايي که روي ديوار بتني وجود داشته، اين نرده‌ها را به ميله‌هاي قفسي تبديل کرده است که موجوداتي يک‌چشم شبيه به انسان در پس آن‌ها اسيرند.

تفاوت گرافيتي و نقاشي ديواري

آن‌چه گرافيتي را از نقاشي ديواري تميز مي‌دهد، چند ويژگي کلي است. نخست اين‌که گرافيتي اغلب در حرکتي خودجوش توسط يک فرد يا گروه که الزامي بر هنرمند بودن آن‌ها نيست، روي سطحي مناسب يا نامناسب نقش مي‌بندد؛ ولي نقاشي ديواري عموما به سفارش مراجع حکومتي يا نهادهاي مردمي بر ديواري خاص و توسط يک يا چند هنرمند اجرا مي‌شود. دوم اين‌که گرافيتي در زماني نسبتا کوتاه که از چند ساعت تجاوز نمي‌کند، و معمولا در خفا، اجرا مي‌شود؛ در حالي‌که براي يک نقاشي ديواري در سطح شهر، گاه هفته‌ها وقت صرف مي‌شود و تجهيزات متنوعي براي سهولت و ايمني در اجراي آن به‌کار مي‌رود.

ديگر تفاوت نقاشي ديواري و گرافيتي، هدف از خلق آن‌هاست. زماني ديه‌گو ريورا در مکزيک، ديوارهايي را نقاشي مي‌کرد و پيام اعتراض‌آميز خود را در اين نقاشي‌ها مي‌گنجاند؛ ولي امروز به‌ويژه در ايران، نقاشي‌هاي ديواري بيشتر جنبه فانتزي يا دکوراتيو يافته‌‌اند و اغلب نيز شيوه «ادامه فضا» در ميان شيوه‌هاي مختلف نقاشي ديواري دنبال مي‌شود. ولي گرافيتي حتي آن زمان که از تايپوگرافي و گرافيک فاصله گرفته و به نقاشي نزديک مي‌شود، حاوي پيامي عموما انتقادآميز است و تاثيري بي‌واسطه بر ذهن مخاطبي مي‌گذارد که در يک گذرگاه با آن مواجه شده و از کنارش گذشته است.