برج آزادی؛ نماد معماری ایرانی

خیلی از ما برج آزادی را به خوبی می‌شناسیم؛ حتی اگر از داخل این برج بازدید نکرده باشیم.

بسیاری از مردم که از مناطق مختلف کشور وارد تهران می‌شوند نیز میدان آزادی را به عنوان یک نماد مهم و تاریخی پایتخت می‌شناسند و برای این که یادگاری از این برج داشته باشند در کنار آن عکس می‌گیرند و برخی نیز که زمان بیشتری برای ماندن در تهران دارند سری به قسمت‌های مختلف این برج می‌زنند. شاید خیلی از ما که در تهران زندگی می‌کنیم ندانیم که مساحت میدان آزادی چقدر است یا این که این برج در چه سالی ساخته شده است. این برج یکی از نشانه‌های شهری است که معماری شاخص آن، تلفیقی از معماری پیش از اسلام و پس از اسلام است که در این قالب به یک نماد بسیار زیبا از لحاظ معماری تبدیل شده است.

مهدی معمارزاده کارشناس میراث فرهنگی استان تهران در این باره می‌گوید: برج آزادی با وسعتی حدود 7 هکتار در یکی از بزرگترین میدان‌های شهری در کشور و خاورمیانه واقع شده و الگوی معماری به عنوان نماد ایران در بین تمام کشورهای جهان معروف است و با این نماد ایران را می‌شناسند. پس از انقلاب شکوهمند اسلامی به نام برج آزادی معروف شد و اکنون یادآور مبارزات و قیام‌های مردم ایران علیه رژیم پهلوی است. معمارزاده می‌گوید: کلنگ ساخت برج آزادی در سال 1349 به زمین زده شد و در سال 1353 نیز ساخت برج به پایان رسید. طراح این برج حسین امانت جوان ایرانی و دانشجوی معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که در سال 1345 در مسابقه‌ای به عنوان «نماد شهری در غرب تهران» به عنوان جوان‌ترین عضو شرکت‌کننده برنده و برای ساخت این برج برگزیده شد.

کارشناس میراث فرهنگی استان تهران همچنین می‌گوید: میدان آزادی با مساحت 50هزار مترمربع پس از میدان نقش جهان با مساحت 600/89 مترمربع بزرگترین میدان کشور و با ارتفاع 55 متر و 63 متر طول یکی از نمادهای تهران به شمار می‌رود. معمارزاده اضافه می‌کند: الگوهای معماری به کار رفته از جمله قوس‌ها که از قوس‌های تیزه‌دار اسلامی و قوس‌های مازه‌دار قبل از اسلام است به دوره اشکانی و ساسانی بازمی‌گردد.همچنین الگوهای باغ ایرانی در اطراف این میدان که شکل هندسی دارد حاکی از قنات‌های دوران گذشته است. چنانچه در ضلع غربی برج حوضی وجود دارد که سرچشمه است و حوض‌های کوچک دیگر که ادامه سرچشمه است نیز به خوبی قنات را برای هر بیننده‌ای تداعی می‌کند.

کارشناس میراث فرهنگی استان تهران اضافه می‌کند: از 25 هزار قطعه سنگ استفاده شده در این برج هیچکدام از آنها شبیه به هم نیستند و این مهارت معماران ایرانی را نشان می‌دهد.این برج در قسمت غربی تهران واقع و به صورت بیضی ساخته شده است که بین بنای برج و مسیرهای اطراف میدان نیز باغچه‌های چمن‌کاری شده به صورت شش ضلعی ساخته شده است. معمارزاده می‌افزاید: برج آزادی به عنوان یک الگوی معماری شناخته شده در سال 1353 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و این بنای سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه پله و 286 پله است. همچنین در محوطه زیرین برج چندین سالن نمایش، نگارخانه، موزه و کتابخانه قرار دارد.قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره ساسانی و قوس بالایی که یک قوس شکسته است مربوط به دوران پس از اسلام است.

کارشناس میراث فرهنگی استان تهران همچنین اضافه می‌کند: فضای داخلی برج و نقش‌های داخلی برج تلفیقی از سنت و مدرنیته است و آسانسورهایی که در برج وجود دارند نیز از دیواره‌های برج بالا می‌روند و آسانسور اول دوطبقه را طی کرده و به سقف سیمانی می‌رسد و در ادامه می‌توان از آسانسور دوم استفاده کرد.