۱۳۹۲-۶-۲۳، ۱۲:۰۴ عصر
لوییس مامفورد و شهر به مثابه محل تمدن
لوییس مامفورد (Lewis Mumford) (1961) شهرشناس آمریکایی نگرشی متفاوتی نسبت به ورث درباره زندگی شهری داشت. طرز فکر مامفورد بر نقش تعاملی و اجتماعی شهرها بر رفتار تاکید داشت. او به تمایز مورد نظر ورث مبنی بر اینکه شهرها روابط غیرشخصی را در خود پرورش می دهند، نپرداخت. در عوض باور داشت روابط مهم درجه اولی در شهرها برقرار هستند که به نوآوری های اجتماعی می انجامند. از نظر مامفورد، زندگی شهری، خلاقانه و تماشایی بوده و شهر محل تمدنی ست که در طول قرن ها نوآوری هایی بی شماری را خلق کرده است. او در جایی می گوید ” شهر، تئاتری از کنش های اجتماعی است.” تمامی کارکردهای شهری به دلیل اینکه باید در صحنه زندگی خیابان شهر صورت گیرند، به گستردگی تشدید می شوند.
نگرش مامفورد مبنی براینکه تعاملات اجتماعی شدید، شاهرگ حیات زندگی شهری است، تمامی نسل های شهرسازان را تحت تاثیر خود قرار داد. برای نمونه جین جاکوبز و ویلیام اچ.وایت (William H. Whyte)، قویا به بحث درمورد تدارک شهرهای دارای گذرگاه های خاص دوچرخه سواران و عابران پیاده و نیز نقش مهم فرهنگ خیابان پرداختند (۱۹۸۸؛ به مدخل های شهرسازی نوین؛ عابران پیاده و خودرو نگاه کنید). شهرشناس فرانسوی، رولان بارت(Roland Barth)، به زندگی متراکم در مراکز شهر به عنوان نوعی تحریک شهوانی می نگریست که در آن، گوناگونی مستولی بود و مردم می توانستند یکدیگر را با رعایت فاصله ای امن بنگرند (گوتدینر، ۲۰۰۱). این نگرش، توهمات و هیجان ها را بر می انگیخت. طراحانی چون آلن جاکوبز (Allan Jacobs) و دونالد اپلیارد (Donald Appleyard)، با اصرار به طراحان برای تاکید بر زندگی خیابان در شهر، این پندارها را در کارهای خود طنین انداز کردند (۲۰۰۳). مفاهیم موجود در آثار آنان به دست شهرسازان جدید گسترش یافت (به صفحه ۹۶ نگاه کنید.). از نظر مافمورد و وایت، مکان های عمومی شهر، صحنه هایی هستند که ساکنان می توانند در آن ها به سود فرهنگ شهری به کنش و تعامل بپردازند.
ادعای مامفورد و ورث از یک جهت پذیرفته است. در شهر که هردوی آن ها به مثابه فضایی محدود به آن می نگرند (برای ملاحظه نقد مربوطه، به مدخل ناحیه کلان شهری چندمرکزی نگاه کنید)، روابط اجتماعی همواره در میان گروه ها و انجمن های اجتماعی سازمان دهی می شود. در این مکان، خانواده ها، محله ها و نیز انجمن های داوطلبانه و حرفه ای وجود دارد. بسیاری از این انجمن های گروهی، زمانی که در ساختارهای فیزیکی سازماندهی می شوند، مکان هایی ثابت مانند خانه ها، دیوانسالاری های دولتی و ساختمان های تجاری ایجاد می کنند. بر اساس نظر مامفورد:
“معنای بنیادین فیزیکی وجود یک شهر، وجود مکان های ثابت، سرپناه های پایدار، تسهیلات دایم برای مجالسات، مبادلات و انبارسازیست؛ معنای اصلی اجتماع نیز، تقسیم کار اجتماعی است که منحصرا به کار زندگی اقتصادی نمی آید، بلکه در روندهای فرهنگی نیز نقشی دارد… بنابراین شهر فوق به معنای تمام خود، یک شبکه جغرافیایی، یک سازمان اقتصادی، یک روند تشکیلاتی، تئاتری از کنش های اجتماعی و یک نماد زیبایی شناختی از یگانگی جمعی است.” (۲۰۰۳: ۹۴)
ما در اینجا شاهد نوعی تفکر قدیمی هستیم که نویسندگان کنونی آن را به سمت نوستالژی سوق داده اند. مامفورد شهر را با تمدن یکسان فرض می کند، تمدنی که پیشتر بسیار نافذ بود اما حالا در ایالات متحده مورد مشاهده قرار گرفته و تاریخ گذاری شده است. پیشتر تصوری مهم از شهر وجود داشت و آن پندار مامفورد بود که پنداری جهانی به شمار می رفت. درآن زمان تنها جایگزین های دیگر، زندگی روستایی یا حاشیه های ناقص شهر بودند، اما در شرایط کنونی، پندار مامفورد کهنه شده است. وانگهی، شکوفایی فرهنگ کلان شهری او، بر پایه شواهد محدود تاریخ باستان به عبارتی، تنها تاریخ تمدن های باستانی استوار بود. اما تمامی ادعاها بر سر یگانگی شهر در این عبارات با در نظر گرفتن اینکه نواحی حاشیه شهر نیز در جامعه معاصر نقشی با همان اهمیت ایفا می کنند، باطل می شود. (به مداخل حاشیه و حاشیه نشینی؛ ناحیه کلان شهری چندمرکزی نگاه کنید.) نیز اکنون بسیاری از این انواع تعاملات اجتماعی تماشایی در اینترنت، چت روم و جامعه نوین تلفن همراه صورت می گیرند، هرچند صحنه مجازی نمایش می تواند بی هیچ ابزاری جانشین تعاملات خیابان یا بسیاری از مراکز “چند مرکزی” و نواحی کاملا شهری شده شود. (گوتدینر و هاچیزون، ۲۰۰۰؛ گوتدینر، ۲۰۰۱)
برغم تمام این اظهارات، درکمال تعجب، نظریه مامفورد درباره شهر به مثابه “محل تمدن” اخیرا توسط جامعه اروپای واحد جانی تازه گرفته. یک دهه است که این امر رقابتی سالیانه برای برگزاری مراسمی موسوم به شهر فرهنگ یا پایتخت فرهنگی به راه انداخته، پدیده ای که بر مرکزیت شهرهای اروپایی با توجه به میراث مشترک ملی آن ها تاکید می کند. از سوی دیگر، پندارهای کنونی درباره احیای شهرها تاکیدی فزاینده بر خلاقیت مردمی قرار می دهد که در نواحی متراکم شهری زندگی می کنند. این پندار نه تنها نخستین بار توسط ریچارد فلوریدا (Richard Florida) در ایالات متحده مطرح شد، بلکه رفته رفته دراروپا نیز به امری مردمی تبدیل می شود. این موضوع که آیا توسعه شهری در وهله نخست به خلاقیت مردم بستگی دارد یا نه، نظریه ایست که هنوز به اثبات نرسیده، هرچند هیچ کس نمی تواند منکر این امر شود که هنرمندان، طراحان، نوآوران رایانه ای و دیگر مردم خلاق مانند کسانی که در بخش مالی و تجارت مشغول هستند، در اقتصاد ملی نقشی حساس دارند. همین مردم معمولا در شهرها حضور دارند، گواینکه حاشیه های رشدیافته شهرها در ایالات متحده، مانند سیلیکون والی (Silicon Valley) یا ناحیه مرکزی شده پیرامون سیاتل(Seattle) نیز سهم عادلانه خود را در این روند ایفا می کنند.
لوییس مامفورد (Lewis Mumford) (1961) شهرشناس آمریکایی نگرشی متفاوتی نسبت به ورث درباره زندگی شهری داشت. طرز فکر مامفورد بر نقش تعاملی و اجتماعی شهرها بر رفتار تاکید داشت. او به تمایز مورد نظر ورث مبنی بر اینکه شهرها روابط غیرشخصی را در خود پرورش می دهند، نپرداخت. در عوض باور داشت روابط مهم درجه اولی در شهرها برقرار هستند که به نوآوری های اجتماعی می انجامند. از نظر مامفورد، زندگی شهری، خلاقانه و تماشایی بوده و شهر محل تمدنی ست که در طول قرن ها نوآوری هایی بی شماری را خلق کرده است. او در جایی می گوید ” شهر، تئاتری از کنش های اجتماعی است.” تمامی کارکردهای شهری به دلیل اینکه باید در صحنه زندگی خیابان شهر صورت گیرند، به گستردگی تشدید می شوند.
نگرش مامفورد مبنی براینکه تعاملات اجتماعی شدید، شاهرگ حیات زندگی شهری است، تمامی نسل های شهرسازان را تحت تاثیر خود قرار داد. برای نمونه جین جاکوبز و ویلیام اچ.وایت (William H. Whyte)، قویا به بحث درمورد تدارک شهرهای دارای گذرگاه های خاص دوچرخه سواران و عابران پیاده و نیز نقش مهم فرهنگ خیابان پرداختند (۱۹۸۸؛ به مدخل های شهرسازی نوین؛ عابران پیاده و خودرو نگاه کنید). شهرشناس فرانسوی، رولان بارت(Roland Barth)، به زندگی متراکم در مراکز شهر به عنوان نوعی تحریک شهوانی می نگریست که در آن، گوناگونی مستولی بود و مردم می توانستند یکدیگر را با رعایت فاصله ای امن بنگرند (گوتدینر، ۲۰۰۱). این نگرش، توهمات و هیجان ها را بر می انگیخت. طراحانی چون آلن جاکوبز (Allan Jacobs) و دونالد اپلیارد (Donald Appleyard)، با اصرار به طراحان برای تاکید بر زندگی خیابان در شهر، این پندارها را در کارهای خود طنین انداز کردند (۲۰۰۳). مفاهیم موجود در آثار آنان به دست شهرسازان جدید گسترش یافت (به صفحه ۹۶ نگاه کنید.). از نظر مافمورد و وایت، مکان های عمومی شهر، صحنه هایی هستند که ساکنان می توانند در آن ها به سود فرهنگ شهری به کنش و تعامل بپردازند.
ادعای مامفورد و ورث از یک جهت پذیرفته است. در شهر که هردوی آن ها به مثابه فضایی محدود به آن می نگرند (برای ملاحظه نقد مربوطه، به مدخل ناحیه کلان شهری چندمرکزی نگاه کنید)، روابط اجتماعی همواره در میان گروه ها و انجمن های اجتماعی سازمان دهی می شود. در این مکان، خانواده ها، محله ها و نیز انجمن های داوطلبانه و حرفه ای وجود دارد. بسیاری از این انجمن های گروهی، زمانی که در ساختارهای فیزیکی سازماندهی می شوند، مکان هایی ثابت مانند خانه ها، دیوانسالاری های دولتی و ساختمان های تجاری ایجاد می کنند. بر اساس نظر مامفورد:
“معنای بنیادین فیزیکی وجود یک شهر، وجود مکان های ثابت، سرپناه های پایدار، تسهیلات دایم برای مجالسات، مبادلات و انبارسازیست؛ معنای اصلی اجتماع نیز، تقسیم کار اجتماعی است که منحصرا به کار زندگی اقتصادی نمی آید، بلکه در روندهای فرهنگی نیز نقشی دارد… بنابراین شهر فوق به معنای تمام خود، یک شبکه جغرافیایی، یک سازمان اقتصادی، یک روند تشکیلاتی، تئاتری از کنش های اجتماعی و یک نماد زیبایی شناختی از یگانگی جمعی است.” (۲۰۰۳: ۹۴)
ما در اینجا شاهد نوعی تفکر قدیمی هستیم که نویسندگان کنونی آن را به سمت نوستالژی سوق داده اند. مامفورد شهر را با تمدن یکسان فرض می کند، تمدنی که پیشتر بسیار نافذ بود اما حالا در ایالات متحده مورد مشاهده قرار گرفته و تاریخ گذاری شده است. پیشتر تصوری مهم از شهر وجود داشت و آن پندار مامفورد بود که پنداری جهانی به شمار می رفت. درآن زمان تنها جایگزین های دیگر، زندگی روستایی یا حاشیه های ناقص شهر بودند، اما در شرایط کنونی، پندار مامفورد کهنه شده است. وانگهی، شکوفایی فرهنگ کلان شهری او، بر پایه شواهد محدود تاریخ باستان به عبارتی، تنها تاریخ تمدن های باستانی استوار بود. اما تمامی ادعاها بر سر یگانگی شهر در این عبارات با در نظر گرفتن اینکه نواحی حاشیه شهر نیز در جامعه معاصر نقشی با همان اهمیت ایفا می کنند، باطل می شود. (به مداخل حاشیه و حاشیه نشینی؛ ناحیه کلان شهری چندمرکزی نگاه کنید.) نیز اکنون بسیاری از این انواع تعاملات اجتماعی تماشایی در اینترنت، چت روم و جامعه نوین تلفن همراه صورت می گیرند، هرچند صحنه مجازی نمایش می تواند بی هیچ ابزاری جانشین تعاملات خیابان یا بسیاری از مراکز “چند مرکزی” و نواحی کاملا شهری شده شود. (گوتدینر و هاچیزون، ۲۰۰۰؛ گوتدینر، ۲۰۰۱)
برغم تمام این اظهارات، درکمال تعجب، نظریه مامفورد درباره شهر به مثابه “محل تمدن” اخیرا توسط جامعه اروپای واحد جانی تازه گرفته. یک دهه است که این امر رقابتی سالیانه برای برگزاری مراسمی موسوم به شهر فرهنگ یا پایتخت فرهنگی به راه انداخته، پدیده ای که بر مرکزیت شهرهای اروپایی با توجه به میراث مشترک ملی آن ها تاکید می کند. از سوی دیگر، پندارهای کنونی درباره احیای شهرها تاکیدی فزاینده بر خلاقیت مردمی قرار می دهد که در نواحی متراکم شهری زندگی می کنند. این پندار نه تنها نخستین بار توسط ریچارد فلوریدا (Richard Florida) در ایالات متحده مطرح شد، بلکه رفته رفته دراروپا نیز به امری مردمی تبدیل می شود. این موضوع که آیا توسعه شهری در وهله نخست به خلاقیت مردم بستگی دارد یا نه، نظریه ایست که هنوز به اثبات نرسیده، هرچند هیچ کس نمی تواند منکر این امر شود که هنرمندان، طراحان، نوآوران رایانه ای و دیگر مردم خلاق مانند کسانی که در بخش مالی و تجارت مشغول هستند، در اقتصاد ملی نقشی حساس دارند. همین مردم معمولا در شهرها حضور دارند، گواینکه حاشیه های رشدیافته شهرها در ایالات متحده، مانند سیلیکون والی (Silicon Valley) یا ناحیه مرکزی شده پیرامون سیاتل(Seattle) نیز سهم عادلانه خود را در این روند ایفا می کنند.
If you don't like where you are,change it! you're not a tree
Jim Rohon
Jim Rohon
