به ایران بیاندیشیم كه چندین هزاره است كه به همت فرزندان برومند و غیرتمند خویش در جهان سر بلند زیسته است و در آغاز تاریخ خود پرچم داد و راستی و آزادی را برافراشته است .
چنانكه داریوش شاه میفرماید : ( به خواست اهورامزدا من چنینم كه راستی را دوست دارم و از دروغ رو گردانم . دوست ندارم كه ناتوانی از حق كشی در رنج باشد و همچنین دوست ندارم كه به حقوق توانا به سبب كاهای ناتوان آسیب برسد . آنچه را كه درست است من آنرا دوست دارم ، من دوست و برده دروغ نیستم ، من خشم خود را فرو مینشانم و سخت بر هوس خود فرمانروا هستم . این كشور یا رس كه اهورامزدا آنرا به من ارزانی فرموده زیبا ، دارای مردان و اسبان خوب است . بخواست اهورامزدا و من ، این كشور از دیگران نمیترسد ، و سرزمینهای بسیاری تحت فرمان من هستند . ) و چنین پادشاه فرزانهای دستور به ساخت تخت جمشید میدهد ، و پس از بررسی لوحهای دیوانی تخت جمشید نتیجه میگیریم كه داریوش شاه واقعا با مردم ناتوان همراه بوده و در شاهنشاهی او حتی كودكان نیز از پوشش خدمات همگانی بر حوردار بودهاند .
« پیدایش سیهزار لوح گل نوشته »
در اواخر سال 1312 ه . ق در گوشه شرقی صفه ، روی حصار شمالی به اتاقهائی برخوردند كه 30 هزار لوح گل نبشته ،در آنها بایگانی شده بود . و حاوی اطلاعات مهمی در مورد دستمزد كارگران و پیشهورانی كه در ساخت كاخ عظیم تخت جمشید شركت داشتند بما نشان میدهد .
این لوحها در دوران هخامنشی به صورت خام نگهداری میشد ، اما زمانی كه تخت جمشید در آتش غرور اسكندر میسوخت ، تعدادی از لوحها نابود شدند و تصادفا بخشی از آنها در لهیب آتش پخته شد و برای ما محفوظ ماند . برای خواندن آن لوحها ، دولت وقت ایران موافقت كرد كه الواح در 50 صندوق بستهبندی شده و بطور امانت به دانشگاه شیكاگو منتقل شد و در سال 1945میلادی تحت نظر پرفسور ژرژ كامرون ترجمه آنها آغاز گردید .
تا پیش از پیدایش و ترجمه این گلنبشته ها ، عقیده بسیاری از باستان شناسان و تاریخ نویسان بر آن بود كه كاخهای عظیم شاهنشاهی هخامنشی هم مانند اهرام و پرستشگاهها و كاخهای مصر و آشور و بابل و سایر كشورهاهای شرقی ، با بیگاری و بكمك رنج و اسارت مردمان كشورهای زیردست ساخته شده است یا بمانند دیوار بزرگ چین ، كه در قرن سوم پیش از میلاد توسط چین شی هوانگ امپراتور مقتدر چین بنا گردید و جسد هزاران اسیر در درون آن دیوار دفن گردید ، یا در ساخت كولیزیم ( نمایشگاه عظیم روم باستان ) 10 تا 50 هزار اسیر در طول 10 سال برای ساخت آن بیگاری دادند و رنج كشیدند و هنگام گشایش عده بسیاری از آنها خوراك درندگان ساختند و یا حتی پطر ، تزار بزرگ روسیه برای احداث پطروگراد در كنار خلیج فنلاند در اوائل قرن 18 میلادی روزانه از چهل هزار كارگر ، در آن سرمای توانفرسا بیگاری میكشید . اما پیدایش و ترجمه گل نبشتههای اداری تخت جمشید نشان داد كه در ، دربار هخامنشی بیگاری و اسارت و كار بدون دستمزد ، موضوع و مفهومی نداشته و كلیه كارگران و استادان اعم از درودگران ، سنگ تراشان ، پیكرسازان ، منبت كاران ، آهنگران ، و پیشهوران و سایر كاركنان و خدمتكاران دیوانی بفراخور مهارت و استادی ، دستمزد روزانه دریافت میكردند و حتی ملیت و قومیت كارگران اغلب در این لوحهها نوشته شده ، مانند سنگتراش یا درودگران مصری و كارگران سوریهای و از روی این الواح تا حدی معلوم گردید كه استادكاران و هنرمندان كاخ باشكوه تخت جمشید از كدام كشور جز شاهنشاهی بوده ، و تصور میرود استادكاران یا كارگرانی كه ملیت آنها ذكر نشده ، پارسی یا مادی بوده كه نیاز به معرفی نداشتهاند . بر اساس لوحهای گلنبشته تخت جمشید زنان هم دوش مردان در ساختن كاخهای شاهان هخامنشی دست داشتهاند و دستمزد برابر دریافت مینمودند و پیشه بیشتر زنان در دوره هخامنشیان صیقل دادن سنگنگارهها و همچنین دوخت و دوز بوده است و باید خاطر نشان ساخت كه زنان در دوران باردار و با بدنیا آوردن كودكی ، برای مدتی از كار معاف ، اما همچنان برای گذراندن زندگی و تامین معاش به آنان دستمزد پرداخت و مواد اولیه ضروری زندگی دریافت میكردند و داریوش شاه همچنین برای نوزادان پسر یا دختری كه آنها بدنیا میآوردند پاداشی در نظر میگرفت .
بر طبق این لوحها اداره ساختمان كاخهای شاهنشاهی بسیار منظم و دقیق و از روی اصول و دادگری و رفاه حال كارگران مدنظر گرفته میشد ، و چنانكه كارگری مورد پسند واقع نمیگردید ، دستمزد پرداخت و به دیار خود باز گردانیده میشدند .
همچنین در این گل نبشتهها از فروشگاههایی یاد شده كه كارگران میتوانستند مواد و لوازم ضروری زندگی خود را از آن خریدار نمایند .
هنر شاهنشاهی
پرفسور لوئی واندنبرگ باستان شناس معروف بلژیكی و استاد دانشگاه بروكسل در كتاب ( ایران باستان ) درباره هنر دوران هخامنشیان مینویسد : هنر هخامنشیان بیش از همه چیز هنر شاهنشاهی است ، كه در آن همه چیز مربوط به تجلیل شاهنشاه است ، مانند كاخها بزرگ و تشریفات شكوهمند شاهنشاهی ، و از سوی دیگر هنر هخامنشی هنری است جهانی كه نتیجه اختلاط هنر كشورهای گوناگون میباشد .
و دكترد ریچارد فرای استاد كرسی فارسی دانشگاه هاروارد و خاورشناس نامی در كتاب " میراث باستانی ایران " مینویسد : « برگزاری جشنهای نوروز یا مراسم پرشكوه تاجگذاری ، یا بخاك سپردن شاهان ، در تخت جمشید به انجام میرسیده است . شاید همه این ناحیه جایگاه مقدس ملی شمرده میشد كه در آن آتش پادشاهان در نقش رستم در ساختمانی بنام كعبه زرتشت نگاهداری میشد »
به هر حال تخت جمشید مركز دودمانی و محل برگزاری تشریفات و جشنها و رسوم هخامنشیان بوده است و اكنون نیز مورد تمجید و توجه جهانیان میباشد .
چنانكه داریوش شاه میفرماید : ( به خواست اهورامزدا من چنینم كه راستی را دوست دارم و از دروغ رو گردانم . دوست ندارم كه ناتوانی از حق كشی در رنج باشد و همچنین دوست ندارم كه به حقوق توانا به سبب كاهای ناتوان آسیب برسد . آنچه را كه درست است من آنرا دوست دارم ، من دوست و برده دروغ نیستم ، من خشم خود را فرو مینشانم و سخت بر هوس خود فرمانروا هستم . این كشور یا رس كه اهورامزدا آنرا به من ارزانی فرموده زیبا ، دارای مردان و اسبان خوب است . بخواست اهورامزدا و من ، این كشور از دیگران نمیترسد ، و سرزمینهای بسیاری تحت فرمان من هستند . ) و چنین پادشاه فرزانهای دستور به ساخت تخت جمشید میدهد ، و پس از بررسی لوحهای دیوانی تخت جمشید نتیجه میگیریم كه داریوش شاه واقعا با مردم ناتوان همراه بوده و در شاهنشاهی او حتی كودكان نیز از پوشش خدمات همگانی بر حوردار بودهاند .
« پیدایش سیهزار لوح گل نوشته »
در اواخر سال 1312 ه . ق در گوشه شرقی صفه ، روی حصار شمالی به اتاقهائی برخوردند كه 30 هزار لوح گل نبشته ،در آنها بایگانی شده بود . و حاوی اطلاعات مهمی در مورد دستمزد كارگران و پیشهورانی كه در ساخت كاخ عظیم تخت جمشید شركت داشتند بما نشان میدهد .
این لوحها در دوران هخامنشی به صورت خام نگهداری میشد ، اما زمانی كه تخت جمشید در آتش غرور اسكندر میسوخت ، تعدادی از لوحها نابود شدند و تصادفا بخشی از آنها در لهیب آتش پخته شد و برای ما محفوظ ماند . برای خواندن آن لوحها ، دولت وقت ایران موافقت كرد كه الواح در 50 صندوق بستهبندی شده و بطور امانت به دانشگاه شیكاگو منتقل شد و در سال 1945میلادی تحت نظر پرفسور ژرژ كامرون ترجمه آنها آغاز گردید .
تا پیش از پیدایش و ترجمه این گلنبشته ها ، عقیده بسیاری از باستان شناسان و تاریخ نویسان بر آن بود كه كاخهای عظیم شاهنشاهی هخامنشی هم مانند اهرام و پرستشگاهها و كاخهای مصر و آشور و بابل و سایر كشورهاهای شرقی ، با بیگاری و بكمك رنج و اسارت مردمان كشورهای زیردست ساخته شده است یا بمانند دیوار بزرگ چین ، كه در قرن سوم پیش از میلاد توسط چین شی هوانگ امپراتور مقتدر چین بنا گردید و جسد هزاران اسیر در درون آن دیوار دفن گردید ، یا در ساخت كولیزیم ( نمایشگاه عظیم روم باستان ) 10 تا 50 هزار اسیر در طول 10 سال برای ساخت آن بیگاری دادند و رنج كشیدند و هنگام گشایش عده بسیاری از آنها خوراك درندگان ساختند و یا حتی پطر ، تزار بزرگ روسیه برای احداث پطروگراد در كنار خلیج فنلاند در اوائل قرن 18 میلادی روزانه از چهل هزار كارگر ، در آن سرمای توانفرسا بیگاری میكشید . اما پیدایش و ترجمه گل نبشتههای اداری تخت جمشید نشان داد كه در ، دربار هخامنشی بیگاری و اسارت و كار بدون دستمزد ، موضوع و مفهومی نداشته و كلیه كارگران و استادان اعم از درودگران ، سنگ تراشان ، پیكرسازان ، منبت كاران ، آهنگران ، و پیشهوران و سایر كاركنان و خدمتكاران دیوانی بفراخور مهارت و استادی ، دستمزد روزانه دریافت میكردند و حتی ملیت و قومیت كارگران اغلب در این لوحهها نوشته شده ، مانند سنگتراش یا درودگران مصری و كارگران سوریهای و از روی این الواح تا حدی معلوم گردید كه استادكاران و هنرمندان كاخ باشكوه تخت جمشید از كدام كشور جز شاهنشاهی بوده ، و تصور میرود استادكاران یا كارگرانی كه ملیت آنها ذكر نشده ، پارسی یا مادی بوده كه نیاز به معرفی نداشتهاند . بر اساس لوحهای گلنبشته تخت جمشید زنان هم دوش مردان در ساختن كاخهای شاهان هخامنشی دست داشتهاند و دستمزد برابر دریافت مینمودند و پیشه بیشتر زنان در دوره هخامنشیان صیقل دادن سنگنگارهها و همچنین دوخت و دوز بوده است و باید خاطر نشان ساخت كه زنان در دوران باردار و با بدنیا آوردن كودكی ، برای مدتی از كار معاف ، اما همچنان برای گذراندن زندگی و تامین معاش به آنان دستمزد پرداخت و مواد اولیه ضروری زندگی دریافت میكردند و داریوش شاه همچنین برای نوزادان پسر یا دختری كه آنها بدنیا میآوردند پاداشی در نظر میگرفت .
بر طبق این لوحها اداره ساختمان كاخهای شاهنشاهی بسیار منظم و دقیق و از روی اصول و دادگری و رفاه حال كارگران مدنظر گرفته میشد ، و چنانكه كارگری مورد پسند واقع نمیگردید ، دستمزد پرداخت و به دیار خود باز گردانیده میشدند .
همچنین در این گل نبشتهها از فروشگاههایی یاد شده كه كارگران میتوانستند مواد و لوازم ضروری زندگی خود را از آن خریدار نمایند .
هنر شاهنشاهی
پرفسور لوئی واندنبرگ باستان شناس معروف بلژیكی و استاد دانشگاه بروكسل در كتاب ( ایران باستان ) درباره هنر دوران هخامنشیان مینویسد : هنر هخامنشیان بیش از همه چیز هنر شاهنشاهی است ، كه در آن همه چیز مربوط به تجلیل شاهنشاه است ، مانند كاخها بزرگ و تشریفات شكوهمند شاهنشاهی ، و از سوی دیگر هنر هخامنشی هنری است جهانی كه نتیجه اختلاط هنر كشورهای گوناگون میباشد .
و دكترد ریچارد فرای استاد كرسی فارسی دانشگاه هاروارد و خاورشناس نامی در كتاب " میراث باستانی ایران " مینویسد : « برگزاری جشنهای نوروز یا مراسم پرشكوه تاجگذاری ، یا بخاك سپردن شاهان ، در تخت جمشید به انجام میرسیده است . شاید همه این ناحیه جایگاه مقدس ملی شمرده میشد كه در آن آتش پادشاهان در نقش رستم در ساختمانی بنام كعبه زرتشت نگاهداری میشد »
به هر حال تخت جمشید مركز دودمانی و محل برگزاری تشریفات و جشنها و رسوم هخامنشیان بوده است و اكنون نیز مورد تمجید و توجه جهانیان میباشد .
منم شهرسازی که می سازمت ، چو ایران جدم کوروش
