۱۳۸۹-۱۲-۱۱، ۰۳:۳۳ عصر
مجموعه جهانی آذرگشنسب آذربایجان
در شمال غرب كشور حد مرز استانهاي آذربايجان غربي و شرقي و زنجان و كردستان ما بين شهرهاي تكاب، زنجان، مياندوآب و ميانه كه منطقه كوهستاني نزديك به شهرهاي دندي از استان زنجان و تكاب آذربايجان غربي با مجموعه اي از آثار تاريخي مواجهيم كه مجموعه تخت سليمان با ويژگيهاي خاص در ميان اين آثار جلوه نمايي ميكند . مجموعه آثار باستاني تخت سليمان كه در 45 كيلومتري شمال شرقي شهر ستان تكاب در استان آذربايجان غربي قرار گرفته، با وسعتي معادل 5/12 هكتار به عنوان يكي از محوطه هاي تاريخي مهم كشور محسوب مي گردد. در اين منطقه نشانه ها و بقاياي استقرار از هزاره اول قم تا قرن 11 ه.ق ملاحظه مي شود. اما اوج شكوه و آباداني تخت سليمان مربوط به دوره ساساني مي باشد. كه ساختمان آتشكده آذر گشنسب در آنجا احداث و به عنوان مهمترين معبد مورد احترام حكومت مذكور ايفا مي نمايد و آتش جاودان آن به مدت 7 قرن نماد اقتدار آئين زردتشت محسوب مي شده و آتشكده ساساني آذر گشنسب از زمان حكومت ايلخانيان به بعد « تخت سليمان » نام گرفت . وسيع ترين تاسيسات مذهبي و اجتماعي مجموعه مربوط به دوره ساساني است كه تاكنون شناسايي و از زير خاك بيرون آورده شده است. بقاياي آثار معماري اين مجموعه متعلق به يكي از بزرگترين نمادهاي مذهبي، سياسي و فرهنگي اواخره دوره ساساني در قرن 6 م به شمار مي آيد .
اين مجموعه ارزشمند از دوره شاهنشاهي هخامنشي بجا مانده که در آن زمان شيز نام داشته است سپس در دوره اشکاني ادامه داشت ولي در زمان ساسانيان اوج شکوه و عظمت خود را گرفت و به مهمترين اثر ديني کشور تبديل شد زيرا مکاني مقدس و داراي آبهاي معدني گرم نيز ميباشد گفته شده است عده اي از شاهنشاهان ايران در اين مکان مهم تاجگذاري کرده اند و سوگند وفاداري خورده اند . از ديگر مکانهاي ديدني آن اژدهاي سليمان است که بعد از اسلام چنين نامي گرفته است و به صورت ديواري بلند و باستاني همچنان باقي است که 300 متر طول و 2 متر ارتفاع آن است . بیشتر . . .
فهرست آثار باقی مانده از هفت هزار سال تمدن ایرانی
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
ملاحظات
تپه اهرنجان
واقع در دشت سلماس واقع در آذربایجان در شمال غرب ارومیه
بهمن کارگر
دوره برنز I و II
آهن II.III
سفال قابل مقایسه با نوع سرابی-دشت نسا- شاموت گیاهی لعاب گلی غلیظ قرمز یا کرم - منقوش با تزيينات ساده هندسی
تپه یانیک
اطراف دریاچه ارومیه 32 کیلومتری جنوب غربی تبریز و در حدود 5کیلومتری غرب خسروشهر
چارلز برنی
نوسنگی از 6000 ق.م تا 600 ق.م عصر آهن
-نیمه دوم هزاره 3 ق.م
طبقات مس قابل مقایسه با دالما
تپه سیوان
دره مراغه در 25کیلومتری غرب دریاچه ارومیه
رالف رز سولِکی (دانشگاه کلمبیا)
سفال ها با مشخصات دالما و پیزدلی
تپه پیزدلی
گوشه شمال شرق دره سولدوز در جنوب دریاچه ارومیه در 6 کیلومتری حسنلو
دکتر دایسون
مقایسه یا حسنلو و عبید VIII
3510-3586-3688 ق.م
سفال دست ساز-خمیر خشن و شاموت گیاهی قرمز،نخودی،سبز
تپه دالما
جنوب غرب دریاچه ارومیه در حدود 5کیلومتری غرب تپه حسنلو
چارلز برنی- کایلر یانگ
5000 ق.م تا 4000 ق.م
سفال منقوش با تزئینات افزوده-سفال ساده-سفال با لعاب گلی غلیظ
تپه حاجی فیروز
در بخش شرقی دریاچه سولدوز در 2کیلومتر حسنلو
چارلز برنی،کایلر یانگ،رابرت دایسون و مری ویت
تپه علی کش
موسیان و دهلران عیلام
هول و فلاندی
9000 ق.م
تپه سبز
ناحیه دهلران در 16 کیلومتری تپه علی کش واقع شده در موسیان
هول و فلاندی
9000 ق.م
تپه موسیان
ناحیه دهلران در یک کیلومتری غربی رودخانه دوایریچ در فاصله 5/2 کیلومتری شرق تپه علی کش
گوتیرو لامپر فرانسوی
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
ملاحظات
تپه اشرف آباد
ناحیه دهلران در 5/1 کیلومتری شمال غرب تپه سبز و رودخانه مهمه
هیئت هول فلاندی
تپه سفید
ناحیه دهلران
سفال های خزینه
تپه چغاسفید
در ناحیه دهلران
آثار قابل مقایسه با تپه سبز و مهمه
تپه خزینه
در ناحیه دهلران یک کیلوتری رودخانه دوایریچ در منطقه دهلران است
گوتیر- لامپر
تپه فروخ آباد
در ناحیه دهلران در کنار رودخانه مهمه
گوتیر- لامپر
سفال خزینه-مهمه-بیات
تپه جعفرآباد
در 7 کیلومتری شوش در کنار رودخانه شائور و جاده اندیمشک و اهواز است
رولاندو مکنوم و لوبوتون و دلفوس
تمدنهای ماقبل عیلامی-شوش و تمدن سوزیانا
تپه جوی
در شمال تپه جعفرآباد در سمت راست جاده اندیمشک-اهواز-خوزستان
لوبرتون
تمدنهای ماقبل عیلامی-شوش و تمدن سوزیانان
تپه بندپال
در ناحیه خوزستان در سمت چپ جاده اندیمشک-اهواز
لوبرتون
تمدنهای ماقبل عیلامی-شوش و تمدن سوزیانان
تپه بوهلان
ناحیه خوزستان
لوبرتون
تمدنهای ماقبل عیلام-شوش و تمدن سوزیانان
شوش
ناحیه خوزستان
گیرشمن
عیلام و هخامنشی
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
تپه چغانبوت
ناحیه خوزستان در 6کیلوتری غرب چغامیش
هلن کنتور
تپه چغامیش
در ناحیه دزفول خوزستان
دلوگاز-کنتور
هزاره 3تا5ق.م تمدن سوزیانا
تپه تولایی
در ناحیه خوزستان در 15کیلومتری اندیمشک در حوزه رودخانه دز
هول و رایت
ساسانیان
تپه تل
جنوب اهواز
مک کان
از هزاره 5 ق.م تا 10هجری
تپه آسیاب و سراب
کرمانشاه
رابرت بریدوود –دانشگاه شیکاگو
تپه آسیاب هزاره 8 ق.م سراب 7و6 ق.م
تپه سیابید
کرمانشاه
بریدوود
هزاره 7و8 ق.م
تپه مودیان
کرمانشاه
بریدوود
هزاره 7و8 ق.م
تپه عبدالحسین
در توابع شهرستان نهاوند
پولار
هزاره 5تا7 ق.م
تپه گنج دره
کرمانشاه
فلیپ اسمیت
هزاره 8ق.م دانشگاه مونترا
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
ملاحظات
تپه گوران
کرمانشاه دره حاصلخیز هلیلان
پدر مورتن من دانمارکی
6500 ق.م تا 5500 ق.م
دارای 2دوره نوسنگی بی سفال و با سفال است
تپه سه گابی
کرمانشاه در ناحیه کنگاور
لوین
هزاره 5 ق.م تا دوره ماد
تپه گیان
نهاوند-همدان
کنتور و گیرشمن
هزاره 5 تا اول ق.م
تپه حاجی فیروز
در بخش شرقی دره سولدوز در آذربایجان غربی
چارلز برنی، کایلر یانگ،دایسون، مری ویت
دالما تپه
جنوب غربی دریاچه ارومیه
چارلز برنی_کایلر یانگ
5000 تا 4000 ق.م
پیزدلی تپه
در شمال شرق دره سولدوز در جنوب ارومیه در 6 کیلومتری حسنلو
دکتر دایسون
قابل مقایسه با حسنلو 8
غار کمربند
بهشر و ساری
کون کالتون
پارینه سنگی میان سنگی تا عصر آهن
غار هوتو
مازندران
کالتون کون
میان سنگی تا عصر آهن
تپه زاغه
دکتر ملک
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
بندر و شهر تاریخی سیراف
بندر طاهری بوشهر
وایت هرس
ساسانی- اوایل اسلامی
مسجد جامع
اصفهان
گالریری شراتو
اسلامی
محوطه باستانی شهداد
حاشیه کویر لوت
علی حاکمی
هزاره 4 تا 3ق.م
هفت تپه
شوش-خوزستان
نگهبان
هزاره 2ق.م عیلامی
معبد آناهیتا
کنگاور
کامبخش فرد
اشکانی- ساسانی و اسلامی
محوطه باستانی جوین.کلورز
رودبار
علی حاکمی
اواخر هزاره دوم تا اوایل هزاره اول ق.م –عصر آهن
گورستان باستانی گرمی
گرمی-اردبیل
کامبخش فرد
اشکانی
غارهای باستانی جوی-سردشت
سولکی
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
تخت سلیمان
تکاب-آذربایجان غربی
راستن نومن
هزاره اول ق.م هخامنش-ساسانی-اسلامی
چغازنبیل
خوزستان
گیرشمن
عیلامی-هزاره دوم ق.م
حسنلو
نقده-آذربایجان غربی
دایسون
عصر مفرغ-عصر آهن
صفه مادر سلیمان
پاسارگاد
استروناخ
هخامنش
محوطه های باستانی گرمابک تماجان
کلاردشت-مرزن
حبیب ا... صمدی
عصر آهن اوایل هزاره اول ق.م
چراغعلی تپه (مارلیک)
رودبار-گیلان
نگهبان
عصر آهن-اواخر هزاره دوم تا اوایل هزاره اول ق.م
تپه جلیان
فسا-فارس
فریدون توللی
هزاره 4 تا3 ق.م
تپه حصار
دامغان-سمنان
دایسون
لایه Iµc اواخر هزاره 3تا2 ق.م
شهر سوخته
زابل-سیستان
موسسه ایتالیاییISMEO
هزاره 3 ق.م
تپه دینخواه
اشنویر
دایسون
عصر مفرغ قدیم تا عصر آهن
تپه نوشی جان
همدان
استروناخ
ماد
گورستانهای ورکبود،کله منار،بین سردمر
عیلام
عصر مفرغ
قومس
دامغان
استروناخ، هاتمن
پارت
محوطه باستانی تپه
مسجدسلیمان
گیرشمن
هخامنشی
تپه باباجان
نورآباد-لرستان
گوف
هزاره اول ق.م
نقاط تاریخی و باستانی بیستون
بیستون
لوشای
هخامنشی-ساسانی
محوطه بمپور
سیستان
دوگاردی
هزاره 3 ق.م
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
ملاحظات
موشه لان تپه
ساوجبلاغ
حاکمی
تپه بادلکین
تهران
برتون براون
سفال مشابه قره تپه
تپه پونیک
دشت ورامین
ملک-کوثری
مشابه با چشمه علی
تپه شغالی
پیشوا ورامین
تهرانی مقدم
مشابه با چشمه علی و سیلک II،III .حصار I
قره تپه
شهریار
لبرتون براون
چشمه علی
تپه مهران آباد
تهران
نگهبان-یانگ
سفال پک نوسنگی در این تپه در فلات مرکزی وجود ندارد.
تپه نودیان
شرق شاهرود
حسن رضوانی
سفال مشابه با چشمه علی
شیخ تپه دلازیان
8کیلومتری سمنان
سفال مشابه با چشمه علی
تپه شیرآشیان
سمنان
اشمیت
سفال مشابه با چشمه علی
قومس
24کیلومتری دامغان
دایسون
سفال مشابه با سنگ چخماق و چشمه علی
تورنگ تپه
گرگان-گلستان
وولیسن
هزاره 3 تا 5 ق.م موزه فیلادلفیا
یاریم تپه
دشت گرگان-گلستان
دیوید استروناخ
نیمه دوم هزاره دوم ق.قم
سفال های آن شبیه با سفال سیلک II
تپه آنو
ترکمنستان
کوموروف و رالف پامپلی روسی
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
تپه سیلک
کاشان- اصفهان
گیرشمن
هزاره 4 تا 5 ق.م
تپه سنگ چخماق
شمال شاهرود در حوالی بسطام
پروفسور مسودا ژاپنی، 2 فصل
نوسنگی بدون سفال 7800 ق.م
تپه چشمه علی
ری-تهران
اشمیت
هزاره 4 تا3 ق.م
تپه سیاه بوم اریسمان
نطنز
دکتر ملک
همزمان سیلک III
تپه کله دشت
تهران
ملکی
تپه مسره
نزدیک ساوه
گیرشمن و هرتسفلد
تپه قلعه دختر
سر راه قم انارک
واندنبرگ
مشابه سفال های دوره دوم III.II
قمرود
در حوالی قم
آقای کابلی
هزاره 6 ق.م
تپه محمدآباد
50کیلومتری تهران
هنری فرانکفورت خانم ملکی
مشابه با چشمه علی
تپه چشمه بلبل
25 کیلومتری
نگهبان
تپه محمودیه
70 کیلومتری دشت قزوین راه کرج-قزوین
مشخص نیست
تعداد سفال مشابه با سیلک III
تپه ازبکی
استان مرکزی
آقای یحیی کوثری
تپه سرخاب
ساوجبلاغ
خانم ملکی
مشابه سفال اسماعیل آباد
تپه گنج تپه و سیاه تپه
تهران-قزوین
آقای حاکمی
سفال قرمز مشابه با اسماعیل آباد
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
تپه جیتون
ترکمنستان- شمال شرق عشق آباد
مشخص نیست
5050 ق.م
آق تپه
شمال شرق گنید کاووس
مشخص نیست
تپه شورابه
در راه کاشان به اصفهان
مشخص نیست
تپه یان
ساوجبلاغ
تل ابلیس
بردسیر کرمان
کالدول
هزاره 5 تا اواخر هزاره 2 ق.م
تپه یحیی
دره صرغان-کرمان
کادلوفسکی
عصر نوسنگی هزاره 5 ق.م عیلام مقدم و تاریخی
تل باکون A
مرودشت فارس
هرتسفلد
هزاره 5 تا4 ق.م
تل باکون B.A
مرودشت فارس
هرتسفلد
هزاره 5 تا4 ق.م
تپه موشکی
مرودشت فارس
واندنبرگ
هزاره 5 تا دوم ق.م
تپه جدی
مرودشت فارس
واندنبرگ
هزاره 5 تا دوم ق.م
تپه کفتری
مرودشت فارس
واندنبرگ
هزاره 5 تا دوم ق.م
تپه جوشغا
مرودشت فارس
واندنبرگ
هزاره 5 تا دوم ق.م
تپه تیموران
مرودشت فارس
واندنبرگ
هزاره 5 تا دوم ق.م
تپه گپ
جنوب شرق تخت جمشید
آقای توشیهیکو سونو
تل نخودی
در پاسارگاد
علی سامی
سفال مشابه با تل باکون
نام سايت
مکان سايت
حفار
گاهنگاری
بیشابور
کازرون-فارس
گیرشمن
ساسانی اسلامی
شاه تپه
گرگان-گلستان
آدن
هزاره 5 تا 2 ق.م
تپه حصار
دامغان-سمنان
هرتسفلد و اشمیت
هزاره 5 تا 2 ق.م
تخت جمشید-پاسارگاد-نقش رستم
فارس
اشمیت
هخامنشی-ساسانی
تخت جمشید-پاسارگاد-نقش رستم
مرودشت-فارس
هرتسفلد-اشمیت
هخامنشی-ساسانی
گوی تپه
شرق ارومیه
براون
هزاره 3تا 1 ق.م
تخت ابونصر
شیراز فارس
آپتن- ویکلسون
ساسانی
استخر
مرودشت
اشمیت
هخامنشی-ساسانی-اسلامی
تپه دویسیه
دشت شوش- خوزستان
اشمیت
تمدن های ماقبل عیلامی
خرابه های شهر قدیم
نیشابور-خراسان
آپتن- ویلکسون هاورز
قرن 3 تا 7 هجری
خرابه های ری قدیم
ری
اشمیت
قرن اول تا 7 هجری
دهانه غلامان
زابل-سیستان
توچی شراتو
هخامنشی
قلعه کوتی
مرودشت
اِ گامی
هزاره اول ق.م عصر آهن
حسن محله
فوکائی
آرامگاه فرزند راستين ايران پرفسور محمود حسابي در تفرش
استاد دکتر محمود حسابی دانشمند برجسته ایران زمین در سال 1281 شمسی از پدر و مادری تفرشی از شهرستان اراک در تهران چشم به جهان گشود و در دوازدهم شهریور ماه سال 1371 هجری شمسی با کارنامه ای شگفت انگیز در تاریخ ایران زمین چشم از جهان بست و بدورد حیات گفت . وی در سن هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت آغاز نمود و با تنگدستی تمام آن دوران را سپری کرد . او از کودکی با مکاتب ایرانی آشنا شد و گلستان و بوستان سعدی - غزلیات حافظ - شاهنامه فردوسی بزرگ را در نزد مادر فاضله خود آموخت . وی به زبانهای انگلیسی - فرانسه - آلمانی - عربی - آذری - سانسکریت - لاتین - اوستا - پهلوی یونانی اشراف کامل داشتند . او در رشته های نجات غریق - موسیقی سنتی ایران - موسیقی کلاسیک - دارای مدرک رسمی بود . گوشه ای از مدارک تحصیلی این ابر مرد تاریخ معاصر به شرح زیر می باشد :
دانشنامه بیولوژی ( زیست شناسی ) در هفده سالگی از دانشگاه بیروت
لیسانس ادبیات و علوم انسانی از دانشگاه آمریکایی بیروت
مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه فرانسوی بیروت
دوره مقدماتی پزشکی دانشگاه بیروت
دانشنامه نجوم - ریاضی و ستاره شناسی از دانشگاه پاریس
دانشنامه تحصیلات معدن از مدرسه عالی پاریس
مهندسی برق از اکول سوپر یوردو الکریسته پاریس
دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس
اخذ بالاترین مدرک علمی کشور فرانسه به نام کمان دولوژین
پرفسور محمود حسابی پدر فیزیک ایران در طول عمر گرانمایه خود سرلوحه کردار نیک - گفتار نیک و پندار نیک در نزد دوستان و بستگان بود . گوشه ای از آنچه این بزرگ مرد ایرانی برای سرزمین مقدس ما نمود به شرح زیر است :
تاسیس مدرسه مهندسی وزارت راه دارالمعلمین عالی و دانشسرای عالی
نوشتن قانون دانشگاه و تاسیس دانشگاه دولتی تهران
بنیانگذار دانشکده های فنی و علوم
استاد دانشگاه تهران
نقشه برداری از راه ساحلی سراسری دریای پارس خلیج جاودانه فارس
نقشه برداری از راه تهران شمشک
ساخت اولین رادیو در ایران
پایه گذاری مدارس عشایری در ایران و تاسیس اولین مدرسه عشایری لرستان
مامور کوتاه کردن دست کشور فخیمه انکلستان از نفت ایران
اولین رئیس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران
وزیر فرهنگ و هنر دوره شاهنشاهی محمد رضا پهلوی در زمان نخست وزیری شادروان مصدق
ریاست و استادی دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران
بنیانگدار موئسسه ژئوفیزیک ایران
بنیانگذار سازمان انرژی اتمی
بنیانگذار اولین ایستگاه و سازمان هواشناسی
بنیانگذار انجمن موسیقی ایران
بنیانگذار فرهنگستان زبان
تدوین کننده قانون و تشکیل دهنده موئسسه استاندارد ایران
بنیانگذار مرکز مخابرات اسد آباد
نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
تاسیس اولین بیمارستان پیشرفته در ایران به نام گوهر شاد
بنیانگذار رصد خانه ایران
شاگرد برجسته پرفسور آلبرت انیشتن
نوشتن کتابهای متعدد درباره فیزیک
نوشتن کتابهای زبان شناسی فارسی و حفظ زبان ایرانی
تئوریسین بینهایت بودن ذرات
یادش گرامی و راهش پر رهروباد
محوطه باستانی بنديان در خراسان
محوطه باستاني بنديان در شهرستان درگز در استان خراسان رضوي ايران قرار دارد و شامل بزرگترين گچ‌بري يافت شده از دوران ساساني است . اين محوطه در سال ۱۳۶۹ در اثر کارهاي تسطيح اراضي کشاورزي کشف شد و از سال ۱۳۷۳ تاکنون در دست حفاري و بررسي باستان‌شناسي است . کارهاي باستان‌شناسي در منطقه در حال حاضر شامل بررسي معماري معبد ساساني که در فصل‌هاي پيشين حفاري شده است. تپه ديگري در دست حفاري است. ياريم تپه در جوار آن هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است. اين محوطه باستاني مساحتي حدود هزار متر مربع را در بر مي گيرد . اهميت گچ‌بري‌هاي بنديان نه به طولاني بودن، بلکه به محتواي آن است. اين گچ بري ها بيش از ۱۰۰ متر مربع وسعت دارند و بخش مهمي از تاريخ دوره بهرام گور را به تصوير کشيده‌اند . «مهدي رهبر»، باستان‌شناس و سرپرست کاوش‌هاي بنديان درگز درباره ويژگي اين گچ بري‌ها مي‌گويد: «گچ بري‌هاي داخل تالار آتشکده، پادشاهي بهرام گور و غلبه وي بر پادشاه هپتالي‌ها، قوم مهاجم شمال خراسان، را به تصوير کشيده‌اند. گچ بري‌هاي بجا مانده از دوره ساساني، عموما جنبه تزييني يا تک چهره دارند. در حالي که آثار نقش شده بر ديوار آتشکده بنديان، ورق‌هايي از تاريخ اين دوره به شمار مي روند . مجموعه آثار بنديان درگز، علاوه بر آتشکده، کارگاه صنعتي، سازه‌اي وسيع با کاربري احتمالي مذهبي و حکومتي و برج خاموشي به عنوان راهنماي مسافرين را نيز شامل مي شود .
آتشكده تشوير
در مسير راه جاده سرخه ديزج به گيلوان ( در طارم عليا ) روستاي تشوير قرار دارد . در سمت چپ جاده با فاصله 50 متري بقاياي پايه هاي دو بنا ديده مي شود و اطراف آن گورستان قرار گرفته است . پلان يكي از آنها به صورت چهار ضلعي و ديگري به صورت هشت ضلعي مي باشد . مصالح بكار رفته در بنا عبارتست از سنگ و گچ و ساروج . عده اي از محققين كلمه تشوير را به معناي جايگاه آتش معرفي كرده و وجود اين دو بنا را از دوران قبل از ورود اسلام به اين منطقه و زمان ساسانيان ذكر مي كنند . از اين دو بنا نيز فقط چهار جرزهاي آن باقي مانده است . اين اثر در فهرست آثار ملي كشور به شماره 53/7/1/983 به ثبت رسيده است
آتشگاه سراب ذهاب
در شمال خاوري تپه ي سراب در 300 متري ازراه کنوني بازماند هاي آتشکده يي ديده ميشود به اندازه هاي 4.77 در 5.95 متر از قـلوه سنگ ولابندوديواري به پهـناي 0.6 متر .در دوبر خاور .شمال بخشي از گنبد آتشکده به چشم ميخورد .ورودي تشکده با تاقي گهـواره يي به پهـناي 0.6 وبلندي 1 متر است .بلندي کنوني آتشگه 2.5 متر است .
نهـر وبرج ولاش
اين نهـر درروستاي نوشيروان است وعـبارت است از بازمانده ي سنگ چين رود . اين نهـر 36 کـيلومتر است واز روستاي پيران در شمال نوشيروان سرچشمه داردو با گذر از نوشيروان به سوي دره ي سرخ ( دله شير) ميرود ودر ميان قـوپي پايان ميگيرد وآثاري از اين سنگ چيني ساساني در جاهايي به چشم ميخورد. ودر شمال روستاي نوشيروان در150 متري نهـر برروي تپه يي برجي به اندازه هاي 25 در 25 متر ديده ميشود وديواري 1.1 متري دارد .
آتشکده ي کويک
درگورستان کويک ميل صفي است . ازروستاي نوشيروان به موازات نهتر ولاش راهي است که با گذر از ده مويک حسن به کويک ميل صفي رسيده وبه سبب بودن گور صفي نياي بزرگ اهالي اين روستا اين آتشکده هـم دوام آورده است.اين آتشکده 5 در 5.15 متر است ودر بلندي 1.6 آن چهار لچکي ست که برآن گنبدي زده شود .ورودي اين آتشکده تاقي گهـواره يي دارد با پهـناي 0.85 وبلندي 1.23 متر .
آتشدان بردعاشقان
در روستاي کويک مجيد در 1 کـيلومتري ميل صفي است .پس از کويک مجيد ، کويک شمشيره است ونرسيده بروستاي حواس گلپري دردامنه ي کوه چشمه ي کاني امجيرکه هـست و50 متر بالاترظاز آن مهـسنگي بدرازي 10.8 در پهـناي 4.7 وبلندي 6.2 متر است .درروي اين مهـسنگ گودالي به پهـناي 0.95 در 1.55 کنده شده است .بالاي آن اريب کنده شده که نشان ميدهـد آتشگاه بوده است
سنگ نوشته ي مردوک آپال ايدين
اي اثر درسال 1345 خ در شمال سرپل ذهاب يافـته شد . اين اثر بخط ميخي بابلي بوده وبه ادراه ي کل فـرهـنگ کرمانشاه منتقـل شده واز آنجا به تهـران برده شد .کشف اين سنگ نگاره روشنگر ارتباط اين ناحيه با بابل دوره ي کاسيها بود.سنگي نارتب وچهارپهـلو بوده وبالا آن از پايين باريکتر است . جنس آهـکي وازسنگهاي رودخانه يي يا آبشست است.اندازه ي آن 0.36 در 0.6 بود.ه وناهـمواريها را تا حدي صاف کرده وکنده کاري کرده اند.اين سنگ چون هـمانندگان کودورو است ودر سه بخش است.1- بخش يکم در 17 شکل برجسته است ودر 4 سوي آن کنده شده است.هـريک از اين نشانه ها رمز يکي از خدايان است که به صورتي تخيلي مجسم شده است .اين اشکال عـبارتند از : 1- ستاره ي چارپر با چارپرتومحاط دردايره خداي آفـتاب يا " شمس " 2- هـلال ماه خداي ماه يا " سين" 3- ستاره ي 8پر محاط در دايره يا خداي" ايشتار " 4- ساغـري مانند کـفـش دهان باريک نشانه ي خداي آتش يا " نسکو " 5- سرقـوچ برسکويي که داخل تاق ذوزنقه يي است نشانه ي خداي آبها يا " اِآ يا آنکي " 6- پرنده يي شبيه کلاغ نشسته بر چوبدست نشان خداي عالم پايين يا "ببسوگال" يا نشان خداي جنگ " اورورو" 7- حيوان نشسته مانند سگ نشان خداي عالم بالا يا " گوله " 8 نقـش نيزه ي ايستاده يا آتشدان نشان خداي بابل " مردوک " 9- دوشاخ منحني برپشت گوسپند نشان خداي آذرخش يا اداد" 10- دوسکوي مربعي نشانه ي خداي ؟ 11- سربزکوهي گردن بلند برسکو نشان خداي ؟ 12- نيم تنه ي دوشير که پشت بهـم برسکويي نشسته اند نشان خداي ؟ 13- غـرالي که نيمياز بدنش ماهي گون است نشان خداي آبهاي زيرزميني "اپ سو" 14- چيوان نشسته بادوشاخ بلند شبيه " مشخسو" نشان خداي دانش يا " نبو" 15- حيواني باسرشير وبدن مرغ نشان خداي عالم پايين " نرگال" 16- ماري بلند که سرش را بلند کرده است نشان عالم پايين " سييرو " است .
دربخش دوم درپايين اين سنگ وشته يي کوتاه بخط بابلي است که در اصل در6 ستون است که دو پلمه ي آن بدلايلي پاک شده است .ازاين سنگ 4 پلمه به جاست که64 سطر ميشود. بيگمان ازميان رفـتن اين دوسطر کيود پراکندگي اين ستون ميشود.اين سنگها که "کودورو" نامدارد حدود زمينهاي کشتزار ومراتع رانشان ميدهـد معـمولا دردو نسخه آماده ميشد که يکي در زمين مربوطه وديگري درمعـبد نگهـداري ميشد. نام کليه ي خدايان يادشده در کتيبه گواهي بر انتقام از صاحب آن بود درصورتيکه از قانون تخطيميکرد.در برخي از اين سنگها نام کسان وشهـرها يي بدست آمده که ما شناختي از آن نداريم.در اين سنگ نگاره ي يادشده افـزون بر مرزهاي زمينها ونامهاي کسان بسيارنام مردوک آپال ايدين " (1129- 1117پ م) پادشاه بابل کاسي آمده است : « براي شاه مردوک آپال ايدين شاه اين سرزمين پسرملي شي ياک » اين سنگ نگاره در ناحيه ي لولوبي يافـته شده وبدوران کاسيها که 6 سده بربابل فـرمانروايي کرده اند وبه زمان مردوک از آخرين شاهان کاسي مربوط است.ازدوران کاسيها کودرو هاي بسياري به جامانده است که براي ثبت املاک وزمينها نوشته ميشد وبسياري ازاينها در موزه هاي کشورها نگهداري ميشود.در شوش هـم نمونه هاي ديگري ازاين سنگها بدست آمده است از جمله سنگ نگاره يديگرياز مردوک آپال که ارتباط نزديکي با اين سنگ نگاره ي ذهاب دارد اينکه اين سنگ نگاره درلولوبي بدست آمده نشان از دلبستگي کاسيها به زادگاه اصليشان زاگروس بوده است.ميتوان گمان کرد که سنگ نگاره ي ماننده يي که در شوش يافـته شده است وهـردو درزمان يک شاه نوشته شده است ، در جنگ هاي بابل وعـيلام در هـزاره ي يک پ م اين سنگ نگاره از معـبدي در بابل بدست فاتحان عـيلامي افـتاده وبه شوش يرده شده است. بخش سوم اين سنگ نگاره بدون هـيچ نوشته ي است که بايد در دل خاک مينشست واز ديده دور مي بود آنرا به حال خود رها کرده بودند .
چهارطاق كازرون
بناي كازرون چهارطاقي است كوچك و ويران كه در حدود ده كيلومتر قبل از ورود به كازرون سمت چپ جاده شيراز به خليج فارس و در مدخل دشتي كه از كازرون - و از طريق جره – به فراشبند ميرود واقع شده است،همان جايي كه مي‌دانيم مهرنارسه وزير بهرام پنجم،مشهور به گور، چهارآتشكده بنا كرد. بدون شك چهارطاق كازرون يكي از آن چهار آتشگاه است . اين آتشگاه كه در اعماق دشت و در ميان تپه‌هاي كوچكي كه حصاري به شكل نيم‌دايره اطراف آن كشيده‌اند، بنا شده است از دور قابل رؤيت نبوده و بنابراين يك علامت نمي‌باشد و همانطور كه آقاي ماكسيم سيرو پيشنهاد كرده بايد آن را به عنوان چهارطاق آتشگاه يك دهكده در نظر گرفت. از طرفي قسمتي از ديواري كه منطقه را محصور مي‌كرده بازمانده است. در داخل حصار هنوز چاهي وسيع كه به طرزي زيبا با سنگ ساخته شده ديده ميشود و در نزديكي اين چاه يك گودي بر زمين وجود دارد كه بدون شك محل استخري است كه از ميان رفته است . دراين بنا تكاملي در كاربرد سنگهاي تراشيده به چشم ميخورد واين احساس عجيب را به انسان مي‌دهد كه گويي يكپارچه ساخته شده‌است، نه قطعه قطعه .
