۱۳۸۹-۱۲-۱۵، ۰۷:۲۸ عصر
برج آزادی یکی از نمادهای شهر تهران است که در سال ۱۳۴۹ توسط معمار ایرانی، حسین امانت††[۱][۲][۳]، با نام برج شهیاد آریامهر، به دستور فرح پهلوی برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران طراحی و ساخته‌شد. این برج، پس از انقلاب ۱۳۵۷ به نام «برج آزادی» معروف گردیده‌است.
برج آزادی در ایران، نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری است که معماری شاخص آن، تلفیق طاق‌های معماری پیش از اسلام (دوره هخامنشیان و ساسانیان[۴]) و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی زیبا به لحاظ معماری است. در این طرح، معمار حتی به جزئیات اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌های نماد دقت وافری مبذول داشته تا در نهایت جز جز اجزا به کل واحدی بدل گردند.†
برج آزادی به صورت یک تندیس ساخته شده است و به عنوان یک نماد شهری مورد توجه است.
تاریخچه
تاریخچه برج آزادی به سال ۱۳۴۵ هجری شمسی بر می‌گردد. در این سال طرح یک نماد معرف ایران بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در نهایت طرح مهندس حسین امانت بیست و چهار ساله[۶] و فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنا برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره برداری رسید.[۷]
در مراسم آغاز به کار این برج که در سمت غرب شهر تهران قرار دارد محمدرضا شاه پهلوی و همسرش شهبانو فرح پهلوی حضور داشتند و منشور حقوق بشر کوروش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر از کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی) برای نخستین بار در این مکان پرده‌برداری شد.[۸]
در جریان انقلاب ایران (۱۳۵۷) اجتماعاتی در این میدان تشکیل می شد و پس از پیروزی انقلاب نیز برنامه استقبال از آیت‌الله خمینی در بازگشت از پاریس به تهران در این میدان انجام شد و نام آن نیز از میدان شهیاد به به میدان آزادی تغییر یافت.[۹] در زمان انقلاب شعارهایی بر روی پایه‌های برج نوشته شد. (نوشتن شعار به بنا صدمه می زند)
در هفته‌های پس از وقایع پس از اعلام نتایج دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، میدان آزادی محل تجمع برخی از معترضان به نتایج انتخابات بوده است و مجددا شعارهایی بر روی پایه‌های برج نوشته شد.
معماری برج آزادی
معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و اسلامی است. این بنای سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و... قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است.[۱۱] گفته می‌شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنک بریده و پرداخت شده به کار رفته‌است.
حسین امانت می گوید: «این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و خیلی چیزهای دیگر سرآمد بود. من می خواستم جمع بندی خودم از اینها را در آزادی ارائه کنم تا اگر کسی از خارج می آید یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط می شود.»[۱۲]
«در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکسته است از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف می زند. رسمی سازی هایی که بین این دو قوس را پر می کند، خیلی ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته ام. اساسا تکنیک گنبد سازی در ایران خیلی جالب است و شما در هر مسجدی که می روید، یک چیز تازه ای می بینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعده مربع بنا وارد دایره گنبد شده اند و این کار را با کمک رسمی بندی‌ها و مقرنس کاری‌های بسیار زیبا انجام داده اند. در برج آزادی هم همین کار انجام شده. هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهار پایه خود می چرخد و ۱۶ ضلعی می‌شود و بالاخره به صورت یک گنبد شکل می گیرد. البته شما این گنبد را از بیرون نمی بینید، اما از داخل برج قابل مشاهده است.»[۱۳]
«دو طبقه داخل برج، یکی بالای قوس طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور به آن می رسید. این طبقه که به عنوان نمایشگاه طراحی شده با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده. این گنبد مقرنس ایرانی را به نوع تازه ای اجرا می‌کند و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون می زند و از بام دیده می‌شود که با کاشی‌های فیروزه‌ای معرق ایرانی پوشیده شده است. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان یک کار جدیدی در ایران بود.»[۱۴]
«این بنا سنگ هایی دارد که در قسمت پایین برج 3.2 متر طول و 1.6 متر ارتفاع دارند و کار دست سنگتراشان است» «این سنگ‌ها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیده اند و پشت آنها یک سطح خشن است که روی آن نلغزند. ولی هر سنگی کنار سنگ دیگر با یک ماده قابل انعطاف بندکشی شده است. چیزی شبیه به لاستیک که قابل انعطاف است. ماده ای است به نام FlEXIBLE SEALANT .»[۱۵]
فضای داخلی برج
نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج، هریک از لنگه‌های سنگی درها، حدود 5/3تن وزن دارد. جنس این سنگ‌ها از گرانیت است. برج دو آسانسور دارد که از دیواره‌های برج بالا می روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می‌کند و به سقف سیمانی می رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می‌شود. هیچ یک از سقف‌ها بسته نیستند و همه آنها به فضای بالاتر راه می یابند.
معماری میدان
به گفته حسین امانت: «نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می دهد.»[۱۷]
«طرح آب نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی شود بلندتر از این ساخت. ولی من می خواستم وقتی به بنا نزدیک می شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما برای این که مشکل ارتفاع را حل کنیم، یک سرازیری در میدان بوجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می شوید و می رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می شوید، دوباره بالا می آیید. زمین زیر برج کاملا صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می کنند.»
![[تصویر: 220px-Shahyad.jpg]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Shahyad.jpg/220px-Shahyad.jpg)
منبع
*^ وب‌گاه رسمی حسین امانت، میدان شهیاد.
* ^ Bahá'í community of Canada. “Hossein Amanat”. Retrieved on 2007-04-29.
* ^ نگاه نو، فرزانه هدفی.
*
1. ↑ Azadi Tower at Structurae.de
2. ↑ Experts propose program to save Azadi Tower at Mehr New (خبرگزاری مهر)
3. ↑ Azadi Tower Completed (Iranian History ۱۹۷۲ AD) at fouman.com
4. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
5. ↑ نگاهی به نمادهای شهری و جایگاه آنها در شهرنشینی، در گفت و گو با دکتر ناصر فکوهی - خورشیدچهر، حسن ظهوري (گفت و گو با دکتر ناصر فکوهی)
6. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
7. ↑ نماد ایران مدرن چگونه در غرب تهران خانه کرد؟- بی بی سی
8. ↑ نماد ایران مدرن چگونه در غرب تهران خانه کرد؟- بی بی سی
9. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
10. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
11. ↑ جامعه آنلاین معماران ایران - همایش معماری دانشگاه شهرکرد
12. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
13. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
14. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
15. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
16. ↑ آشنایی با برج میدان آزادی تهران - همشهری آنلاین
17. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
18. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
برج آزادی در ایران، نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری است که معماری شاخص آن، تلفیق طاق‌های معماری پیش از اسلام (دوره هخامنشیان و ساسانیان[۴]) و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی زیبا به لحاظ معماری است. در این طرح، معمار حتی به جزئیات اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌های نماد دقت وافری مبذول داشته تا در نهایت جز جز اجزا به کل واحدی بدل گردند.†
برج آزادی به صورت یک تندیس ساخته شده است و به عنوان یک نماد شهری مورد توجه است.
تاریخچه
تاریخچه برج آزادی به سال ۱۳۴۵ هجری شمسی بر می‌گردد. در این سال طرح یک نماد معرف ایران بین معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در نهایت طرح مهندس حسین امانت بیست و چهار ساله[۶] و فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران برنده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنا برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره برداری رسید.[۷]
در مراسم آغاز به کار این برج که در سمت غرب شهر تهران قرار دارد محمدرضا شاه پهلوی و همسرش شهبانو فرح پهلوی حضور داشتند و منشور حقوق بشر کوروش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر از کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی) برای نخستین بار در این مکان پرده‌برداری شد.[۸]
در جریان انقلاب ایران (۱۳۵۷) اجتماعاتی در این میدان تشکیل می شد و پس از پیروزی انقلاب نیز برنامه استقبال از آیت‌الله خمینی در بازگشت از پاریس به تهران در این میدان انجام شد و نام آن نیز از میدان شهیاد به به میدان آزادی تغییر یافت.[۹] در زمان انقلاب شعارهایی بر روی پایه‌های برج نوشته شد. (نوشتن شعار به بنا صدمه می زند)
در هفته‌های پس از وقایع پس از اعلام نتایج دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، میدان آزادی محل تجمع برخی از معترضان به نتایج انتخابات بوده است و مجددا شعارهایی بر روی پایه‌های برج نوشته شد.
معماری برج آزادی
معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و اسلامی است. این بنای سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و... قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است.[۱۱] گفته می‌شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنک بریده و پرداخت شده به کار رفته‌است.
حسین امانت می گوید: «این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و خیلی چیزهای دیگر سرآمد بود. من می خواستم جمع بندی خودم از اینها را در آزادی ارائه کنم تا اگر کسی از خارج می آید یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط می شود.»[۱۲]
«در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکسته است از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف می زند. رسمی سازی هایی که بین این دو قوس را پر می کند، خیلی ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته ام. اساسا تکنیک گنبد سازی در ایران خیلی جالب است و شما در هر مسجدی که می روید، یک چیز تازه ای می بینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعده مربع بنا وارد دایره گنبد شده اند و این کار را با کمک رسمی بندی‌ها و مقرنس کاری‌های بسیار زیبا انجام داده اند. در برج آزادی هم همین کار انجام شده. هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهار پایه خود می چرخد و ۱۶ ضلعی می‌شود و بالاخره به صورت یک گنبد شکل می گیرد. البته شما این گنبد را از بیرون نمی بینید، اما از داخل برج قابل مشاهده است.»[۱۳]
«دو طبقه داخل برج، یکی بالای قوس طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور به آن می رسید. این طبقه که به عنوان نمایشگاه طراحی شده با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده. این گنبد مقرنس ایرانی را به نوع تازه ای اجرا می‌کند و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون می زند و از بام دیده می‌شود که با کاشی‌های فیروزه‌ای معرق ایرانی پوشیده شده است. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان یک کار جدیدی در ایران بود.»[۱۴]
«این بنا سنگ هایی دارد که در قسمت پایین برج 3.2 متر طول و 1.6 متر ارتفاع دارند و کار دست سنگتراشان است» «این سنگ‌ها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیده اند و پشت آنها یک سطح خشن است که روی آن نلغزند. ولی هر سنگی کنار سنگ دیگر با یک ماده قابل انعطاف بندکشی شده است. چیزی شبیه به لاستیک که قابل انعطاف است. ماده ای است به نام FlEXIBLE SEALANT .»[۱۵]
فضای داخلی برج
نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج، هریک از لنگه‌های سنگی درها، حدود 5/3تن وزن دارد. جنس این سنگ‌ها از گرانیت است. برج دو آسانسور دارد که از دیواره‌های برج بالا می روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می‌کند و به سقف سیمانی می رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می‌شود. هیچ یک از سقف‌ها بسته نیستند و همه آنها به فضای بالاتر راه می یابند.
معماری میدان
به گفته حسین امانت: «نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می دهد.»[۱۷]
«طرح آب نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی شود بلندتر از این ساخت. ولی من می خواستم وقتی به بنا نزدیک می شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما برای این که مشکل ارتفاع را حل کنیم، یک سرازیری در میدان بوجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می شوید و می رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می شوید، دوباره بالا می آیید. زمین زیر برج کاملا صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می کنند.»
منبع
*^ وب‌گاه رسمی حسین امانت، میدان شهیاد.
* ^ Bahá'í community of Canada. “Hossein Amanat”. Retrieved on 2007-04-29.
* ^ نگاه نو، فرزانه هدفی.
*
1. ↑ Azadi Tower at Structurae.de
2. ↑ Experts propose program to save Azadi Tower at Mehr New (خبرگزاری مهر)
3. ↑ Azadi Tower Completed (Iranian History ۱۹۷۲ AD) at fouman.com
4. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
5. ↑ نگاهی به نمادهای شهری و جایگاه آنها در شهرنشینی، در گفت و گو با دکتر ناصر فکوهی - خورشیدچهر، حسن ظهوري (گفت و گو با دکتر ناصر فکوهی)
6. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
7. ↑ نماد ایران مدرن چگونه در غرب تهران خانه کرد؟- بی بی سی
8. ↑ نماد ایران مدرن چگونه در غرب تهران خانه کرد؟- بی بی سی
9. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
10. ↑ برج آزادی پس از۲۰ سال شسته می شود- بی بی سی
11. ↑ جامعه آنلاین معماران ایران - همایش معماری دانشگاه شهرکرد
12. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
13. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
14. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
15. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
16. ↑ آشنایی با برج میدان آزادی تهران - همشهری آنلاین
17. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
18. ↑ گفت و گو با حسین امانت، طراح میدان و برج آزادی تهران بی بی سی
