آکروپولیس

آکروپولیس

آكروپوليس (Acropolis؛ به یونانی قدیم: بلندشهر یا دژشهر). در شمال شرقی پارتنون در آتن٬ پایتخت یونان و در مرتفعترين نقطه دشت و ۱۵۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. مجموعه تاريخى آكروپولیس براى مردم يونان يك نماد ملى است بر همین اساس هر شهر یونان باستان داراى آكروپوليس معادل دژ يا قلعه مستحكم بوده است. اين مجموعه با دقت و ظرافت بسيار دقيق هندسى و رياضى ساخته شده است.

آکروپلیس شهر آتن
آکروپلیس آتن معروف به آکروپلیس، به معنای شهر مرتفع یا صخره مقدس که در یونان و تمام دنیا فراوان است. اگر چه آکروپلیس های دیگری در یونان قرار دارد، اهمیت این آکروپلیس آنقدر زیاد است که نام آکروپلیس به عنوان اسم خاص مربوط به همین مکان است. آکروپلیس رسماً به عنوان بنای برجسته در میراث فرهنگی اروپا در ۲۶ مارس ۲۰۰۷ (۶ فروردین ۱۳۸۶) به ثبت رسیده است. آکروپلیس بر روی يك تپه سنگی صاف که دارای 150متر ارتفاع از سطح دریاست در داخل شهر آتن یونان بنا گردیده است. قبلا این بنا به نام «سکروپیا» مشتق از نام افسانه ای مرد ماری، به نام ککروپس یا سکروپس اولین پادشاه آتن نامیده میشد.



تاریخچه
شغل ابتدایی بشر
اولین دست ساخته بشر مربوط به بخش میانی دوران نو سنگی در بالای این تپه است، مدارکی نیز درباره امکان وجود ساکنینی در بنای آتیک (اتاق کوچک زیر شیروانی) وجود دارد مه مربوط به آغاز دوران نوسنگی ـ هزاره ششم پیش از میلاد میباشد. اطلاعات مشکوکی نیز حکایت کننده آن است که یکی از اهالی «مای سنی» که با ایجاد بناهای پادشاهی برای خود و خانواده و پایه گذاری آیین دینی و ايجاد معابد، تعدادی کارگاه و سکونت دادن به گروهی از مردم عادی در این مکان یعنی بالای این تپه تشكيلاتي راه انداخته است. این مجموعه با دیوارهای قطر 4.5 تا 6 متر محصور گردیده بود که دروازه مایل با جانپناه و برخی را که از دست راست وارد شوندگان غریبه را آویزان مینمود و بنابراین وسایلی برای دفاع به شمار میرفت. در بخش شمالی دو راه پله ای تنگ با شیب زیاد بود که در بین صخره ایجاد شده بود. هومر مورخ یونانی به این محکم سازی ساختمانی به نام «خانهای قوی ارچ توس» اشاره مینماید. این در زمانی بود که زلزله در ضلع شمال شرقی شكافي ایجاد کرد که تا بخش خاکی زمین ادامه یافت و در آن آب جمع میشد. در این بخش پلههایی استادانه ساخته شد و به عنوان بخش محافظت شده آب آشامیدنی در دورانمای سنین استفاده میشد که در اعصار بعد از ارزشی برخوردار نبود.



دورانهای تاريك و نامعلوم


طرف غربی پارتنون در آکروپلیس آتن.
احتمال میرود که آکروپلیس مؤثر از انهدام قصرهای مای سنیها باشد، زیرا در این بنا هیچ اثری از آتشسوزی و تخریب عمده يك بنای ساخته آن زمان وجود ندارد. بر اساس عقیده ساکنین آتن این منطقه در مقابل تهاجم «دوریان» ها با موفقيت دفاع کرد. اطلاعات باستانی زیادی در مورد موقعیت ساختمان روی این صخره وجود ندارد، غير از آن که آکروپلیس یک بار توسط کایلون در شورش کایلونیها و دو بار توسط پیسی استراتوس فتح شد که این عملیات طی سلطه یافتن با کودتا محقق گردید. با این حال به نظر میرسد که دیوار ۹ دروازهای یا "انه آپیلون" در اطراف بزرگترین چشمه یعنی «کلپسیدرا» در پای شمال غربی ساخته شده بود. در آغاز همان "پیسی استراتوس" بود که مرزی را برای آرتمیس (الهه ماه و شکار) بنا نمود.
آکروپلیس باستانی
یک معبد قابل ملاحظه مقدس به نام «آتنا پولیاس» (بانوی محافظ شهر) در سده ششم قبل از میلاد مسیح بنا گردید. این ساختمان سنگ آهکی دوریسی که از آن آثار مقدس فراوانی به جا مانده است به نام معبد "ریش آبی" معروف گردید، که وجه تسمیه آن وجود ستون مجسمه سه گانه انسان و مار بوده است که ریشهای آن رنگ آبی سیر داشتهاند. موضوع این که این معبد جانشین یک معبد قدیمی شده است یا صرفاً مکان مقدس و یا قربانگاه بوده به درستی معلوم نیست. ۶ قرن قبل از میلاد مسیح معبد دیگری به نام آرکایوس نائوس (معبد قدیمی) ساخته شد. تصور میرود که بناهای "دورپ فلد" متعلق به این معبد باشد که به افتخار پولیاس مقدس ساخته شده بود بلكه به خاطر آتنا پارتنون مقدس ایجاد گردیده بود و لااقل در حد قدمت معبد ریش آبی وجود داشته و مشخص نیست که این معابد چه مدت باهم وجود داشته اند. امروزه گفته میشود که معبد ریش آبی با معبد بزرگتر و از جنس سنگ مرمر به نام "پارتنون قدیمی" جانشین شده و بنای آن پس از پیروزی ماراتون در 490 قبل از میلاد مسیح آغاز شد. برای وفق دادن آن باید گفت که بخش جنوبی قله از بقایای قدیمی پاکسازی شده و تعداد 8000 بلوک سنگ دو تني از جنس آهک در بنای "پیرائوس" به کار رفت. شالوده آن در بعضی نقاط 11 متر عمق داشت و بقیه با خاک برای تثبیت دیوار پر شد. دروازه "مایسنیها" تخریب گردید وبنای "پروپیلون قدیم" جانشین شد که یک بنای ستوندار بود و هدف آن به جای موارد دفاع، به جشنها و مراسم اختصاص داشت. گفته میشود که بنای قدیمی پارتنون با حمله ایرانیها در480 قبل از میلاد مسیح ناتمام مانده، در جنگ تخریب و به آتش کشیده و غارت و چپاول شد (ولی در حقیقت چنین نبوده). به همراه آن تخریب آرکائوس نئوس و عملا تمام تشكيلات بالای صخره از این اقدام بیبهره نماندند. پس از جنگهای ایرانیان، آتنیها به منطقه نظم دادند. ابتدا طی مراسمی اشیاء مقدس و هنری باقیمانده و غیر قابل استفاده را دفن کردند. بازمانده حمله ایرانیان بعدها به عنوان باارزشترین گنجینه باستانی از خاک بیرون آورده شد و در دورانهای مختلف مورد حفاظت قرار گرفتند.


برنامه ساختمان پریکلس


تصور شكل اصلی آکروپلیس در یک نقاشی 1846 توسط لئو ون کلنز
در عصر طلایی آتن(430 تا 460 قبل از میلاد مسیح) اکثر معابد بزرگ با مدیریت پریکلس بازسازی شدند. "فیدیاس" مجسمه ساز بزرگ ، ایکتینوس و کالی کراتس از معماران معروف و مسئول تجدید بنای ساختمانها بودهاند. در طول قرن 5 قبل از میلاد آکروپلیس شكل نهایی خود را پیدا کرد. پس از پیروزی "اوری مدون" در سال 468 قبل از میلاد، "سیمون" و "تمیستوکلز" بازسازی دیوارهای بخش جنوبی و شمالی را به عهده گرفتند و پریکلس امر ساختن پارتنون را به "ایکتینیوس" و "فیدیاس" واگذار نمود. در 437 قبل از میلاد مسیح منیکلز ساختمان "پروپیلاآ" را آغاز نمود که دارای ستونهای مرمر بوده و بخشی از آن بر روی بنای ديكتاتور آتن "پیسیستراتوس" ساخته شد. این بنای ستون دار در حدود سال 432 قبل از میلاد به پایان رسید و شامل دو بال بود که بخش شمالی گالری نقاشی و در بخش جنوب این ساختمان معبد دارای سر ستون "معبد آتنا نایک" بوده است. پس از جنگ پلوپونزی، ساخت معبد در زمان صلح "نیسیاس" معبد در سالهای بین 421 و 415 قبل از میلاد به پایان رسید.در همین دوران ساختمان "ارکتیوم" که مجموعهای از معابد "آتناپولیاس"، "پوسیدون"، "ارکتئوس"، "سکروپ"، "ارس"، "پاندروسوس" و "آنگاروس" که با نام "کورپورک" بود آغاز گردید. بین معبد "آتنا نایک" و "پارتنون"، معبد "برارونیون" قرار گرفته که الههای به شكل خرس است "زوآنون" یک الهه است که مجسمه آن 4 قرن قبل از میلاد مسیح ساخته شده است. در پشت راهروی "فیدیاس" یک مجسمه عظیم برنزی از "آتنا پروماکوس" (یعنی جنگجوی خط اول) در سالهای 448 و 450 قبل از میلاد ساخته و نصب شده است. پایه آن 1.5متر و کل ارتفاع آن 9 متر است.

بقایای باستان شناسی
ورودی آکروپلیس دروازهای به نام "پروپیلآ" میباشد. ته طرف جنوب ورودی یک معبد کوچک از "آتنانایک" قرار دارد. یک مجسمه برنزی از آتنا که توسط "فیدیاس" تراشیده شده در مرکز کار گذاشته شده است. در مرکز آکروپلیس پارتنون یا معبد "آتنا پارتنوس" قرار دارد. در بخش شرق و شمال پارتنون معبدی به نام "ارکتیوم" واقع شده و جنوب سکو که فرم دهنده بالای آکروپلیس است بقایای تئاتر روباز به نام "تئاتر دیونی سوس" ساخته شده است. چند صد متر جلوتر، "تئاتر هرودس آتیکوس" قرار گرفته که بخشی از آن مرمت شده است.


سایت پلان آکروپلیس آتن، بقایای بزرگ باستان شناسی نشان داده میشوند

اهميت فرهنگی
هر چهار سال یک بار آتنیها یک جشنواره به نام "پاناتنیآ" برگزار میکنند که با بازیهای المپیک معروف رقابت میکند. در طول جشنواره، یک حرکت دسته جمعی از میان آتن به آکروپلیس بالا میرود و وارد پارتنون میشود (به همان شکلی که روی کتیبهای که روی قسمت داخلی پارتنون نشان داده است). در آنجا، یک لباس بلند بافتنی پشمی (پپلوس) به طور رسمی روی فیدیاس عاج بزرگ فیل و تندیس طلایی از آتنا قرار گذاشته شده.