ساختار شهر قم

چشم انداز توسعه
امکانات توسعه:
مهم ترین امکانات توسعه و عمران شهر قم، به شرح زیر قابل توضیح می باشد:

پتانسیل زیارتی، حوزه های علمیه، ویژگیهای فرهنگی و موقعیت استقرار شهر قم در محل تلاقی راههای جنوب و شمال کشور و عبور راه آهن، بستز هموار شهر قم و وجود اراضی هموار برای توسعه شهری، تمرکز خدمات و جمعیت در شهر قم و تمایل به مهاجرت به این شهر، کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت که زمینه مناسبی برای رشد کیفی آینده شهر محسوب میشود، ارزشهای تاریخی – فرهنگی – مذهبی و وجود عناصر با هویت که سبب با ارزش شدن کالبد شهر میشود، همچنین تقاضا برای ایجاد شبکه پیاده و دوچرخه، امکان توسعه بهداشت و درمان در بخش خصوصی، جاذبه های طبیعی نواحی پیرامون شهر، وجود 240 بنای تاریخی، 100 زیارتگاه و 40 بقعه که سبب توسعه توریست به ویژه توریسم مذهبی می گردد.

محدودیت های توسعه :
مجموعه محدودیت های توسعه و عمران شهر قم عبارتند از:
کمبود منابع آب آشامیدنی، خشکی شدید هوا، مجاورت با دشت کویر و ورود نمک و گرد و غبار و شن و ماسه به فضای شهر، وجود املاح زیاد بویژه یون کلر در هوا، نفوذ پذیری نسبتا پایین توأم با بالابودن سطح آب زیر زمینی در محدوده شمال و شرق شهر و توپوگرافی نا هموار بخش جنوبی، تمرکز بیش 91% جمعیت استان در شهر قم، عدم وجود سلسله مراتب شبکه ای از شهر و روستاها در استان، جوان بودن ساختار سنی، بالا بودن رشد واقعی جمعیت و مهاجر پذیری شهر قم به همراه ضعف توان مالی مهاجران، عدم تجمیع سرمایه در شهر قم و درآمد اندک شهرداری، اختلاط و عدم تجانس کاربری های شهری، آلودگی هوا توسط صنایع مزاحم و دامداریها و ...، مخدوش بودن سلسله مراتب شبکه معابر و محدودیت در منابع و مدیریت شهری.
پس از بررسی امکانات و محدودیتها، تغییر سیاستها و راهبردهای تغییر و توسعه شهر می بایست مدنظر قرار گیرد. برای این منظور دستیابی به اهداف کلان به شرح زیر پیشنهاد میشود:
- تأکید بر توسعه پایدار و جلوگیری از تخریب محیط زیست
- تأکید بر مدیریت منابع آب و تأمین برای نیاز هی روزافزون
- توسعه فضای سبز شهری و حفاظت از اراضی کشاورزی و باغداری
- جلوگیری از توسعه شهر بر روی اراضی نامناسب از نظر طبیعی
- جلوگیری از افزایش بی رویه جمعیت و کاهش مهاجر پذیری
- توزیع متعادل و متناسب فعالیتها
- ایجاد فرصتهای مناسب شغلی
- توسعه نقش بازرگانی و پشتیبانی صنایع در شهر قم و جذب صنایع در نقاط پیرامونی
- احداث و تقویت شهر جدید سلفچگان
- احداث شهرکهای صنعتی جدید و تقویت شهرکهای صنعتی موجود
پیش بینی های آتی شهر قم
با توجه به مطالعات انجام شده، در خصوص چگونگی عوامل موثر در ساختار شهر، می توان با جمع بندی وجوه اصلی، اصول و سیاستهای کلی مؤثر در ایده های طرح ساختاری را بر اساس سازماندهی و ساماندهی فضایی شهر، به شرح زیر ارائه نمود:
- محدود کردن محدوده شهر
- سازماندهی فضایی صنایع موجود در پبرامون شبکه های ورودی
- جابجایی و جایگزینی صنایع با فعالیتهای شهری و منطقه ای در راستای بهبود کیفی شهر و همچنین تأمین خدمات
- ایجاد ساختار منسجم در شبکه معابر با هدف ایجاد سلسله مراتب شبکه و ارتباط مناسب بین مناطق و مراکز پیرامون شهر
- ایجاد تداوم فضایی در شبکه معابر به منظور سهولت دسترسی و خوانایی فضایی شهر
- استفاده از امکانات فضایی قمرود به منزله اسکلت اصلی شهر
- تعریف جایگاه مسجد مقدس جمکران به عنوان مرکز فرهنگی- مذهبی و قطب اصلی مرکز آموزش علوم دینی
- تثبیت موقعیت مرکزی حرم مطهر حضرت معصومه(س) بعنوان مرکز اصلی و هسته مرکزی شهر قم
- ایجاد تنوع در نوع سکونتگاههای شهری با هدف پاسخگویی به نیازهای موجود در شهر
- تأکید بر ایجاد مراکز شهری و منطقه ای با هدف ایجاد ساختار چند قطبی در شهر
- ایجاد اتصال و ارتباط بین شمال و جنوب قمرود، با هدف بالا بردن کارایی سیستم حمل و نقل
- تأکید بر ایجاد سیستم حمل و نقل عمومی و بهره گیری بیشتر از امکانات آن
با توجه به آنچه گفته شد، الگوی پیشنهادی برای شهر قم، بر اساس شکل 3-3-4، با عوامل زیر تعریف شده است:
- جدا کردن محور ارتباطی منطقه ای از شبکه ای شهری.
- حذف مناطق صنعتی در مدخل ورودی بخش غربی شهر که مزاحمت های بعدی، هوایی و ... داشته است.
- تبدیل بخشهایی از صنایع به کاربری شهری منطقه ای و تجاری با هدف اصلاح ساختار فضایی شهر و تأمین اراضی مناسب برای نیازهای شهر.
- ایجاد سلسله مراتب مناسب در شبکه شهری.
- عمده شدن محور پیاده در مرکز شهر با هدف تأمین خصوصیات مناسب برای حرم و مرکز شهر.
- تقویت ساختار شبکه معابر در اتصال شمال و جنوب شهر.
- تأکید بر ایجاد ساختار توزیع خطی مراکز و تقویت مراکز در بخشهایی از شهر.
- توجه به خصوصیات منطقه ای اراضی و استقرار کاربری های مسکونی با تراکم خیلی زیاد و متوسط در شهر.
- تعدیل ساختار سکونتی در شهر، با هدف تأمین سکونت برای اقشار مختلف.
- محدود کردن صنایع در نقاط پیرامونی با هدف کم کردن مزاحمتهای آن برای شهر(امکو،1383)
"برگرفته از پايان نامه ی دوره ی كارشناسي ارشد مهندس جلال محدثي"