چرا معماران زیاد حرف مي زنند؟

mall">مصاحبه با معماران مشهور همانند رقصیدن با ستارگان هنری است . اما جدای از بزرگی نام و میزان شهرت، یک تانگوی خوب را باید دو نفره اجرا کرد .من بر خلاف دیگر همکاران منتقدم ، نه آموزش معماری دیده ام و نه هرگز کوچکترین اصراری داشته ام که یکی از آنها باشم . صرف نظر از ناهماهنگی چشم و دستم (که چنان طراح ناتوانی از من

ساخته که انگار بیشتر بدرد

توپ بازی می خورم)

به هیچ وجه مناسب اجرای هنرهای ساختمانی نیستم چرا که واقعا نمی توانم یک بخش اجتناب ناپذیر حرفه معماری را تاب بیاورم ؛ اینکه کسی مجبور باشد در موررد کارش قبل از شروع ، در حال انجام و یا حتی مدتهای طولانی بعد از پایان آن صحبت کند .

mall">هنگامی به یاد این الزام حرفه ای افتادم که اخیراً یک نسخه از کتاب" معماری گویا : مصاحبه هایی با معماران" (انتشارات پرستل) بدستم رسید ، خلاصه ای از گفتگوی میان هانو

روتربرگ Hanno Rauterbergmall"> منتقد هنر و معماری آلمانی که به تازگی با او آشنا شده ام و جمعی از مضنونین همیشگی ؛ زاها حدید Zaha Hadidmall"> و دانیل لیبسکایند Daniel Libeskindmall">
و با کمی شباهت نسبت

به قبلی سسیل بالموند
Cicil Balmandmall"> و پیتر زومتورPeter Zumtor

mall">و همچنين آخرين گفتگوي استاد هميشگي و بلا منازع مصاحبه فيليپ جانسون Philip Johnsonmall"> . من نمي دانم كه آيا روتنبرگ در مقام پاسخگويي از طرف كشور مطبوعش به اوريانا فالاچي و يا جو فرانكلين Joe Franklinmall"> برآمده است يا نه اما رونوشت مذاكرات و گفتگوهايش بر ظن من صحّه مي گذارد كه بيشترين سهم كسب اعتبار و آبرو در اين بده بستانهاي كلامي نصيب مصاحبه شونده مي شود .

mall">در طول سي و پنج سال حرفه مطبوعاتي خودم بسيار كم جلسات پرسش و پاسخ مطبوعاتي برگزار كرده ام . و اين عمدتاً به اين خاطر است كه من ، اصلاً و ابداً mall">

mall">، اين ها را تحت شمول نوشته و متن مكتوب نمي آورم . ولي در مورد دو فقره از اين گفتگو ها به خود مي بالم، يكي مصاحبه ايي است كه با عنوان " یک دژ مستحکم:کوینلان تری و اصلاحاتی در معماری" (چاپ شده بتاریخ ژوين

1989در مجله Assemblagemall">) با یک مرتجع کلاسیک ، طرفدار احیاگری مذهبی و سوسیال محافظه کار محبوب

پرنس چارلز و دیگری مصاحبه ای است تحت عنوان "کارگر ساختار شکن"(چاپ شده بتاریخ می 1989در مجله Interview mall">)گفتگویی با"جانسون" هشتاد ساله در آستانه نمایش "معماری ساختار شکن" در MOMAmall">. رونوشت مصاحبه با "تری" تا مدتها بعد از چاپ همچنان از اقبال قابل توجهی برخوردار بود به طوری که به عنوان متن درسی برای چندین واحد دانشگاهی تعیین شد و البته این بیشتر بدلیل نظریات بدوی ، تبعیض آمیز، تلخ و زهرآگین او بود تا مهارت من در پرسیدن سوالات موشکافانه ـ از جمله نظریات او اعتقاد به این بود که تعلیمات باستانی معماری در حاشیه ده فرمان برای حضرت موسی به ارث رسیده بود و همچنین این نظریه که راهبه های سیاهپوست هم جنس باز به کلیساهای انگلیس مسلط خواهند شد .

mall">شاید رنگ بندی محافظه کارانه کت و شلوار دهاتی مآبانه من ، کت "باربور" و کلاه اجق و وجق و جلفم در زادگاه بومی او یعنی روستای اسکس Essexmall"> هنگامی که با او مصاحبه می کردم ، به او احساس امنیت کاذبی القا کرده بود . اما "جانسون" چنان باهوش و زرنگ بود که به دام هیچ یک از تاکتیکهای انحرافی من نمی افتاد حتی اگر می توانستم مانند خودش یک کت چهار دکمه راه راه دریانوردی بپوشم. او تا پیش از سال 1988 می دانست که من نه از خودش خوشم می آید و نه از کارش، با این حال اعتقاد او بر اینکه هیچ چیز بدتر از تبلیغات بد نیست به من اجازه می داد حالا که دیگر برای ادامه دادن به بازی ده ساله موش و گربه مان خیلی پیر ، نحیف و شکسته شده بود قدم به دفترش بگذارم و با او مصاحبه کنم .

mall">در طول مصاحبه برای مجله Interviewmall"> او دائماً از اين ناراحت بود كه بيشتر پرسشهاي من در واقع سه سوال در يك سوال هستند . اما من آگاهانه و دقيق اين كار را انجام مي دادم تا هنگامي كه توپ كلام را به روش خودش آرام رها مي كرد از طفره رفتنهاي او با دادن پاسخ هاي آماده و سردستي جلوگيري كنم . در يكي ديگر از مصاحبه هايمان سرد و نامهربان بودن يكي از اظهارات زننده اش مرا متعجب كرد . وقتي از او پرسيدم كه چرا همكاري با معماران جوانتر را ترجيح مي دهد او به جاي اينكه بگويد "تفكر آنها به من نيروي جواني مي دهد" گفت : "احساس من در مورد معاصرانم بجز حسد و تحقير هيچ چيز ديگر نيست و اين ها دو حس تلخ و ناگوار هستند" ـ او در اين باره از لوئي كان و والس هريسون نام برد ـ هنوز مي توانم نگاه سردي كه در چشمان "جانسون" هنگام پاسخ به اين سوال بود را به ياد بياورم . "جانسون" تا آن لحظه مصاحبه هاي زيادي انجام داده بود تا اينكه بالاخره "روتربرگ" او را متقاعد كرد كه گفتگوهاي آنها ديگر خيلي تكراري و يكنواخت شده است ولي حداقل طرف آلماني توانست حس سلطه گري و برتري جويي كه متعلق به شخص مصاحبه گر مي باشد را از جانسون بگيرد . همان كاري كه يكبار در برنامه چارلي رُزmall">Charlie Rose mall">

با بي پروايي مسحور كننده اي انجام داد . "جانسون" كه آشكارا از روي هم اندازي ها و اضافه گويي هاي "رز" كه مانند بقيه حاضرين پس از انتظاري طولاني توقع روشنگري و شفاف سازي را داشت به تنگ آمده بود ، اعلام كرد كه خودش مسئوليت برنامه را به عهده مي گيرد و سپس ادامه برنامه را اجرا كرد . از ميان افراد كمي كه توانسته اند مانند "جانسون" با موفقيت برسوالات ناگهاني "رز" پيش دستي كرده و او را گير بياندازند مي توان به تام ماينmall">Thom Maynemall"> از

دفتر معماری mall">Morphosismall"> اشاره كرد . اگرچه او با روشي كاملا متفاوت بر چرلی رز غلبه مي كرد .

mall">در خلال مصاحبه ام با "ماين" دريافتم كه او مي تواند يك يا حتي دو ساعت بي وقفه صحبت كند بی اينكه تمامي حرفهايش مفهوم خاصي داشته باشند و در آخر تنها سه يا چهار دقيقه صحبت درخشان و شفاف دستگير شما مي شود ، هنگامي كه او خيلي اتفاقي و تصادفي رشته هاي سخن را بهم مي بافد و قاليچه اي خوش رنگ ، يكدست و يكپارچه از كلام و انديشه را پيش روي شما مي گسترد . و پس از مدت كمي دوباره همه چيز از هم مي گسلد و همان ضرباهنگ خاص قبلي دوباره و دوباره تكرار مي شود تا هر دو طرف جان به لب شده و پايان بحث را اعلام كنند . شيوه منحصر به فرد و ديوانه وار "ماين"، تبحر او در اجراي اين كار جلوي چشم همه بود جايي كه "رز" گيج و گنگ نشسته بود و حتي قادر نبود كلمه اي به زبان بياورد .

mall">ضرورت اينكه افراد مشغول در حرفه معماري، خود را به طور مكرر توضيح مي دهند ريشه در دو عامل اصلي دارد : طبيعت ذاتي اجتماعي بودن شغل معماري (كه بايد بتواند جايگاه و موقعيت صحيح و شروع احداث ساختماني جديد را در يك مكان عمومي توجيه كند) و بسيار مهمتر اين واقعيت كه معماران مجبورند براي بدست آوردن كار، خود را بفروشند و مصاحبه ايده آل ترين فرصت براي بيان اين چرخه بي انتهاست .

mall">معماران از زمان "ويتروويوس" به اين طرف درباره هنر ساختمان سازي ، با هدف تبليغاتي يكساني كه در ذهن داشتند ، مقالات زيادي نگاشته اند . اساتيد نوين اين حرفه به رهبري "فرانك لويد رايت mall">

mall">Frank Loid wrightmall"> و لو كوربوزيه mall">Lo Corbusiermall"> جنبش جديدي را در ارائه نقش معمار به عنوان كسي كه براي خودش تبليغ مي كند ، در متون چاپي خود بوجود آوردند .

mall">اما تمامي معماران بالفطره نويسنده نيستند ، پس مصاحبه مي تواند به عنوان روشي بسيار مناسب و كارآمد جهت نشان دادن ديدگاه يك فرد به عامه مردم در كل و يا براي قشر خاصي از مخاطبين به كار رود .

mall">صحبت از معماري مرا دوباره به ياد نمونه اي بهتر از اين گونه انداخت ؛ دو كتاب "مصاحبه هايي با معماران" (چاپ انتشارات mall">Praegermall"> سال 1973) نوشته جان دبليوكوك mall">John w.cookmall"> و هنريش كلوتز mall">Henrich Klotzmall"> اين دو كتاب مملو از گفتگوهايي با اشخاص بسيار مشهور مانند جانسون و همچنين روبرت ونتوري mall">

mall">Robert venturimall"> و دنيس اسكات براون mall">Denise Scott Brownmall">
می باشد . مصاحبه طولاني "كلوتز" با "جانسون" همچنان به عنوان يك منبع سودمند براي رجوع به بعضي از اظهارات بي ملاحظه اين معمار باقي مانده است . آنجا كه مي گويد او و همكاران حرفه اي اش همانند فاحشه ها هستند چون تنها براي پول كار مي كنند . اگر چه او اخيراً اين "بمب آلبالويي" را در چندين سخنراني و كنفرانس ديگر نيز رها كرده بود ، اما اين بزرگترين لطفي بود كه مي توانست با چاپ خلاصه سند رسوايي خود در حق آيندگان انجام دهد . گوهر ديگري كه در كتاب "مصاحبه هايي با معماران" نهفته است ، اظهارات كوبنده چارلز مور
mall">Charles Mooremall"> است . هنگامي كه از او سوال شد كه آيا ماموريت ساخت يك منزل خصوصي براي فرماندار آينده كاليفرنيا ، "رونالد ريگان" را مي پذيرد – رونالد ريگان همان كسي بود كه در هنگام رياست "هور" بر دانشگاه "بركلي" عرصه را به او تنگ كرده بود – او پاسخ داد : "بله" ، در اين صورت رنگ سربي به همه ديوارها اضافه مي كردم .صرف نظر از اين گستاخي ، اظهارات او مدركي معتبر دال بر آگاهي هاي سياسي اوست . منظره هاي طراحي شده توسط او براي برخي از جديدترين مجتمع هاي مسكوني طراز اول در آخر كتاب جامعه ناب mall">Great Societymall">
ديگر آئينه تمام نما و آشناي شوخ طبعی ها و طنز هاي او نيست .

mall">يكي از شگفت آورترين موارد در كتاب " مصاحبه هايي با معماران "اظهار تأسف معماران از اين نكته است كه اغلب آنها را متهم به بي تفاوتي نسبت به ارزشهاي والاي انساني مي كنند . آي.اِم.پِي mall">I.M.Peimall"> كه اكنون در آستانه نود سالگي است هنگام صحبت در مورد ساختمان هايش به طور غير عادي نادم و اندوهگين به نظر مي رسد . او مي گويد : "من چندان راضي نيستم ... اقرار مي كنم كه گرمي و صميميت بروورmall">Breuer mall">

را ندارم ، آنها احتمالا از آن نظر بسيار عظيم و ماندگار هستند و اين يك نقصان است . من هرگز موفق نشدم به چيزي كه سايرين مانند لوئي كان به آن دست يافته اند ، برسم و اعتراف مي كنم كه هرگز براي اين كار تلاش نكردم .

mall">اسكار نيومیر mall">Oscar Niemeyermall"> – كه پانزده دسامبر صد و يك ساله مي شود – تمام عمرش يك كمونيست بود و در دفاع از تساوي حقوق اجتماعي از تعاليم حزب مطلوبش پيروي مي كرد . منتقدين در مورد معماري هاي او در برازيليا (پايتخت برزيل) ، مي گويند كه اين بناها همه چيز مي تواند باشد الا يك مكان مناسب جهت برآورده كردن نيازهاي مسكوني بشر در عصر حاضر. اكنون خود نيومير هم آشكارا احساسي مشابه دارد . او به روتربرگ مي گويد : "اگر مي شد كه نقشه "برزيليا" را دوباره طراحي كنم ، آپارتمان ، فروشگاه و مدرسه هاي بيشتري در ان قرار مي دادم و از اين همه خيابان هاي پهن و ماشين هاي زياد چشم پوشي مي كردم تا مردم بتوانند با پاي پياده همه جا بروند."

mall">هيچ يك از معماران معاصر بيشتر از رِم كولهاوس Rem Koolhaasmall"> به خاطر فرافكني هايي كه در مسائل اجتماعي به او نسبت داده مي شود تحقير نشده است . او ادعا مي كند كه مهندسين شهرسازي بايد دنيا را همان گونه كه هست و مي بينند قبول كنند و فكر نكنند كه مي توانند در ان اصلاحاتي بوجود آورند . اما او در مجله Talking Architecturemall"> ، متني را ارائه داد كه با آن بي اعتنايي و فرافكني بي حد و حصر تفاوت كلي داشت . اگر چه تنها گذشت زمان مي تواند در مورد بي غرض بودن اعتراضات و مخالفتهاي او قضاوت كند .

mall">"امروزه كليه تصميم ها بر پايه آخرين و تازه ترين ايدئولوژي ما اتخاذ مي شود ؛ ايدئولوژي بازار"، اين را "كولهاوس" مي گويد در حالي كه خود او متهم است كه از همان نيروهاي بازار استفاده مي كند . او مي افزايد : "پانزده سال پيش باور عمومي بر اين بود كه معماران براي عامه مردم كار مي كنند يعني چشمشان بدنبال منافع عمومي بود كه اين جنبه اجتماعي حرفه معماري با عدم حمايت دولت مواجه شد و تقريبا از بين رفت . ساختمان جديدي كه جي جي پي اود

J.J.P.oudmall">ساخته را در نظر بگيريد . او نه تنها چند نماي زيباي ساختماني طراحي كرده است ، بلكه اين موضوع را نيز مورد بررسي قرار داده كه چه تعداد مدرسه ، كليسا و فروشگاه در يك ناحيه لازم است .

mall">خواندن مصاحبه هاي خوب ، احساس شادي دلهره آور استراق سمع غير قانوني يك گفتگوي جالب و شنيدني را به ما مي دهد . درست مثل احساسي كه هنگام خواندن كتابهاي نامه نگاري چهره هاي مشهور تجربه مي كنيم و يا لرزش دست ناشي از هيجاني كه هنگام باز كردن نامه ديگران داريم . تا زماني كه صحبتهاي معماران ادامه دارد ، ما گوش فرا خواهيم داد چرا كه بناهايي كه آنها با استفاده از كلام ترسيم مي كنند نشانه هايي هستند از ساختارهايي كه پس از اتمام همه اين موارد، به واقعيت مي پيوندد .

mall">نوشـــــــــــته ی :مارتین فیلر

برگــــــردانی از : مسعود ذاکر مهر