عنوان:
ارزیابی میزان توفیق و کارایی ضوابط و مقررات ساختمانی در توسعه شهرها
گروه:
معماری، شهرسازی
محقق:
آقای مهندس علی عمرانیپور
ناظر:
خانم دکتر ملیحه احمدی
خلاصه‌ی طرح:
در روند تحلیلی شکلگیری معماری، یکی از عوامل موثر، مجموعه اصول کالبدی است. اصول کالبدی فوقالذکر را به دو گروه عمده میتوان تقسیم کرد: گروه اول که به مقوله کیفیات پرداخته و با جنبههای روانی-انسانی فضا مرتبط هستند. گروه دوم که وارد در مقوله کمیات میشوند و مشتمل است بر استاندارها و ضوابط و مقررات فنی معماری. بخشهایی از این اصول کالبدی به صورت ضوابط و مقررات ساختمانی در قالب مقررات ملی ساختمان کشور، ضوابط و مقررات ساختمانی موجود در طرحهای جامع و تفصیلی و ضوابطی را که شهرداری‌ها براساس شرایط روز تدوین کرده و به اجرا گذاشتهاند، وجود دارد. اما از آنجا که کشور ما دارای سابقه زیادی در تدوین ضوابط و مقررات ساختمانی نیست و از طرفی ضوابط و مقررات جامعی نیز در این زمینه وجود ندارد و وجود برخی مسائل منجمله نبود انسجام کافی بین ضوابط موجود، عدم جامعیت قانونی، در مواردی وجود اختلاف و یا حتی تضاد بین برخی ضوابط، عدم هماهنگی و سنخیت بین برخی ضوابط با شرایط اقلیمی، اقتصادی، بستر فرهنگی و اجتماعی شهرهای ما، حتی گاهی عدم تبعیت ازیافته‌ها و روشهای علمی در تهیه، اجرا و محتوای ضوابط و عدم تطابق با نیازهای واقعی مردم در شهرها، ضروری است که در این مرحله زمانی با نگاهی بر سابقه این ضوابط در مراحل تهیه، تصویب و کاربرد و نیز محتوای ضوابط، نقد و تحلیل علمی را بر آنها در راستای توسعه کیفی شهرها انجام داد. این طرح پژوهشی برآنست تا با تمرکز بر موضوع توسعه عمرانی و ضوابط و مقررات ساختمانی شهری، چند زمینه مطالعاتی را در خصوص ارزیابی کیفی و کمی مقررات ساختمانی موجود در شهرها، در راستای توسعه کیفی شهرها و فضاهای معماری شهری بررسی کند: ۱. مرحله شناخت شامل بررسی تاریخچه و ضوابط اصلی معتبر موجود در سطح شهرهای ایران در امر معماری و ساختمان ۲. بررسی و تحلیل ضوابط و آییننامههای فعلی معماری و ساختمانی در شهرهای ایران ۳. نتیجهگیری مراد از ضوابط و مقررات ساختمانی در این پژوهش، مجموعه مقرراتی است که به طور عام در شکلگیری ساختمان موثر است. بر این اساس مقررات ساختمانی مشتمل خواهد بود بر: برخی از مقررات شهرسازی که تعیینکننده تودههای ساختمانی در شهر هستند؛ از جمله تراکم و سطح اشغال. مقررات معماری که وجوه معمارانه بنا را به طور مجزا از زمینه محیطی و فضایی خود کنترل میکنند. مقررات فنی و سایر مقررات ساختمانی در فصل شناخت این پژوهش، روش تحقیق مبتنی است بر بررسی موارد مکتوب و مراجع کتابخانهای ضوابط و مقررات ساختمانی مصوب در سطح شهرهای ایران. به این منظور سه گروه عمده از شهرهای موجود در ایران انتخاب شده است: گروه شهرهایی که دارای طرح مجموعه شهری می باشند. مجموعه شهرهای متوسطی که دارای طرح جامع هستند. مجموعه شهرهای کوچکی که دارای طرح‌هادی هستند. در ادامه فصل شناخت، مجموعه ضوابط ساختمانی نمونههایی پژوهش در یک ساختار واحد موضوعی طبقهبندی شده است. حاصل کار، اطلاعات قابل تحلیل در فصل بعد است. در فصل تحلیل، ضوابط و مقررات موجود از سه منظر گوناگون مورد موشکافی، مداقه و تحلیل قرار گرفته است. الف- بررسی شکلشناسنامه اهم ضوابط و مقررات ساختمانی: این بخش با ابزار پدیدارشناسی، معناها و ما به ازای کالبدی و فرمی ضوابط را بررسی میکند. ب- بررسی و نقد آثار کالبدی اهم ضوابط و مقررات ساختمانی: آنجا که صحبت از تحلیل و ارزیابی توسعه کیفی و کمی در فضاهای ساختمانی و معماری میشود، در کنار بررسی عاملی چون ضوابط و مقررات، لازم است نقش معمار طراحی را که مخاطب اصلی آن ضوابط میباشد نیز لحاظ کرد. به عبارت دیگر قوه شکلدهنده و مصداقساز آن ضوابط فکر و اندیشه طراح است. در عین حال که نقش پررنگ متخصصان طراح و معمار را در شکلدهی به ضوابط و در آخر، ساخت معماری میپذیریم، یکی از مهمترین قطبهای تحلیلگر و منتقد شرایط و نیز خصوصیات معماری امروز ایران، همین جامعه متخصص است. این بخش با مراجعه به منابع مکتوب نقد و نیز انجام مصاحبهها و ارائه پرسشنامهها به متخصصین صورت میگیرد. ج- بررسی و نقد درونی ضوابط و مقررات ساختمانی: امروزه با نگاهی ابتدایی به پیکره ضوابط ساختمانی، به روشنی پیداست که ضوابط موجود در بسیاری از بخش‌ها و جنبهها یا به کلی سکوت کردهاند یا بسیار محدود میباشند. تشتط و پراکندگی و بینظمی را که در ساختمانهای امروزی شاهد آنیم را میتوان گواهی به این مدعی دانست. این در حالی است که امروزه در سایر نقاط جهان، کدها و استاندارهای ساختمانی بسیار دقیق و خاصی جهت هر کاربری و در شرایط خاص آن کشور یا منطقه وجود دارد. در این بخش ابتدا به شناخت مواردی که بدنه اصلی ضوابط موجود ساختمانها از آنها تهی است، پرداخته میشود که مشتمل بر دو بخش است: بررسی اهم موارد نقصان در ضوابط ساختمانی موجود بررسی اهم موارد کمبود در ضوابط ساختمانی موجود در مرحله بعد به شناخت و بررسی مجموعه عواملی که در شکلگیری ساختار و ضوابط و مقررات و نیز ماهیت ضوابط و مقرراتی که نیاز به آنها احساس میشود و در مرحله قبل تحلیل شدهاند، پرداخته شده است. به طور خلاصه میتوان به نقش عواملی چون تنوع اقلیم، فرهنگ ایرانی، تاریخ و... اشاره کرد.
ارزیابی میزان توفیق و کارایی ضوابط و مقررات ساختمانی در توسعه شهرها
گروه:
معماری، شهرسازی
محقق:
آقای مهندس علی عمرانیپور
ناظر:
خانم دکتر ملیحه احمدی
خلاصه‌ی طرح:
در روند تحلیلی شکلگیری معماری، یکی از عوامل موثر، مجموعه اصول کالبدی است. اصول کالبدی فوقالذکر را به دو گروه عمده میتوان تقسیم کرد: گروه اول که به مقوله کیفیات پرداخته و با جنبههای روانی-انسانی فضا مرتبط هستند. گروه دوم که وارد در مقوله کمیات میشوند و مشتمل است بر استاندارها و ضوابط و مقررات فنی معماری. بخشهایی از این اصول کالبدی به صورت ضوابط و مقررات ساختمانی در قالب مقررات ملی ساختمان کشور، ضوابط و مقررات ساختمانی موجود در طرحهای جامع و تفصیلی و ضوابطی را که شهرداری‌ها براساس شرایط روز تدوین کرده و به اجرا گذاشتهاند، وجود دارد. اما از آنجا که کشور ما دارای سابقه زیادی در تدوین ضوابط و مقررات ساختمانی نیست و از طرفی ضوابط و مقررات جامعی نیز در این زمینه وجود ندارد و وجود برخی مسائل منجمله نبود انسجام کافی بین ضوابط موجود، عدم جامعیت قانونی، در مواردی وجود اختلاف و یا حتی تضاد بین برخی ضوابط، عدم هماهنگی و سنخیت بین برخی ضوابط با شرایط اقلیمی، اقتصادی، بستر فرهنگی و اجتماعی شهرهای ما، حتی گاهی عدم تبعیت ازیافته‌ها و روشهای علمی در تهیه، اجرا و محتوای ضوابط و عدم تطابق با نیازهای واقعی مردم در شهرها، ضروری است که در این مرحله زمانی با نگاهی بر سابقه این ضوابط در مراحل تهیه، تصویب و کاربرد و نیز محتوای ضوابط، نقد و تحلیل علمی را بر آنها در راستای توسعه کیفی شهرها انجام داد. این طرح پژوهشی برآنست تا با تمرکز بر موضوع توسعه عمرانی و ضوابط و مقررات ساختمانی شهری، چند زمینه مطالعاتی را در خصوص ارزیابی کیفی و کمی مقررات ساختمانی موجود در شهرها، در راستای توسعه کیفی شهرها و فضاهای معماری شهری بررسی کند: ۱. مرحله شناخت شامل بررسی تاریخچه و ضوابط اصلی معتبر موجود در سطح شهرهای ایران در امر معماری و ساختمان ۲. بررسی و تحلیل ضوابط و آییننامههای فعلی معماری و ساختمانی در شهرهای ایران ۳. نتیجهگیری مراد از ضوابط و مقررات ساختمانی در این پژوهش، مجموعه مقرراتی است که به طور عام در شکلگیری ساختمان موثر است. بر این اساس مقررات ساختمانی مشتمل خواهد بود بر: برخی از مقررات شهرسازی که تعیینکننده تودههای ساختمانی در شهر هستند؛ از جمله تراکم و سطح اشغال. مقررات معماری که وجوه معمارانه بنا را به طور مجزا از زمینه محیطی و فضایی خود کنترل میکنند. مقررات فنی و سایر مقررات ساختمانی در فصل شناخت این پژوهش، روش تحقیق مبتنی است بر بررسی موارد مکتوب و مراجع کتابخانهای ضوابط و مقررات ساختمانی مصوب در سطح شهرهای ایران. به این منظور سه گروه عمده از شهرهای موجود در ایران انتخاب شده است: گروه شهرهایی که دارای طرح مجموعه شهری می باشند. مجموعه شهرهای متوسطی که دارای طرح جامع هستند. مجموعه شهرهای کوچکی که دارای طرح‌هادی هستند. در ادامه فصل شناخت، مجموعه ضوابط ساختمانی نمونههایی پژوهش در یک ساختار واحد موضوعی طبقهبندی شده است. حاصل کار، اطلاعات قابل تحلیل در فصل بعد است. در فصل تحلیل، ضوابط و مقررات موجود از سه منظر گوناگون مورد موشکافی، مداقه و تحلیل قرار گرفته است. الف- بررسی شکلشناسنامه اهم ضوابط و مقررات ساختمانی: این بخش با ابزار پدیدارشناسی، معناها و ما به ازای کالبدی و فرمی ضوابط را بررسی میکند. ب- بررسی و نقد آثار کالبدی اهم ضوابط و مقررات ساختمانی: آنجا که صحبت از تحلیل و ارزیابی توسعه کیفی و کمی در فضاهای ساختمانی و معماری میشود، در کنار بررسی عاملی چون ضوابط و مقررات، لازم است نقش معمار طراحی را که مخاطب اصلی آن ضوابط میباشد نیز لحاظ کرد. به عبارت دیگر قوه شکلدهنده و مصداقساز آن ضوابط فکر و اندیشه طراح است. در عین حال که نقش پررنگ متخصصان طراح و معمار را در شکلدهی به ضوابط و در آخر، ساخت معماری میپذیریم، یکی از مهمترین قطبهای تحلیلگر و منتقد شرایط و نیز خصوصیات معماری امروز ایران، همین جامعه متخصص است. این بخش با مراجعه به منابع مکتوب نقد و نیز انجام مصاحبهها و ارائه پرسشنامهها به متخصصین صورت میگیرد. ج- بررسی و نقد درونی ضوابط و مقررات ساختمانی: امروزه با نگاهی ابتدایی به پیکره ضوابط ساختمانی، به روشنی پیداست که ضوابط موجود در بسیاری از بخش‌ها و جنبهها یا به کلی سکوت کردهاند یا بسیار محدود میباشند. تشتط و پراکندگی و بینظمی را که در ساختمانهای امروزی شاهد آنیم را میتوان گواهی به این مدعی دانست. این در حالی است که امروزه در سایر نقاط جهان، کدها و استاندارهای ساختمانی بسیار دقیق و خاصی جهت هر کاربری و در شرایط خاص آن کشور یا منطقه وجود دارد. در این بخش ابتدا به شناخت مواردی که بدنه اصلی ضوابط موجود ساختمانها از آنها تهی است، پرداخته میشود که مشتمل بر دو بخش است: بررسی اهم موارد نقصان در ضوابط ساختمانی موجود بررسی اهم موارد کمبود در ضوابط ساختمانی موجود در مرحله بعد به شناخت و بررسی مجموعه عواملی که در شکلگیری ساختار و ضوابط و مقررات و نیز ماهیت ضوابط و مقرراتی که نیاز به آنها احساس میشود و در مرحله قبل تحلیل شدهاند، پرداخته شده است. به طور خلاصه میتوان به نقش عواملی چون تنوع اقلیم، فرهنگ ایرانی، تاریخ و... اشاره کرد.
منبع:
سایت
مركز مطالعاتی و تحقيقاتی شهرسازی و معماری
سایت
مركز مطالعاتی و تحقيقاتی شهرسازی و معماری
