تاریحچه پیدایش جلفا
پس از آنکه در سال 1603 میلادی گروهی از ارامنه ساکن در خاک عثمانی به دستور شاه عباس به ایران مهاجرت کردند برخی از شخصیتهای برجسته ارامنه به دربار شاه درآمدند و با دلجویی او روبرو شدند و ارمنیان ساکن در مناطق شرق و جنوب ارمنستان به بخشهای مرکزی ایران کوچانده شدند. این اقدام باعث گردید تا مسیرهای تجاری باستانی که حتی پیش از سلسله ساسانی نیز کالاهای شرق را از طریق ارمنستان به روم منتقل من نمودند به مرکز ایران منتقل گردد.
حدود 3 هزار خانوار ارمنی در کنار زاینده رود جای داده شدند و محله جلفا را به یادگارزادگاه خویش بنا نمودند. ارامنه بتدریج در محل سکونت جدید خود کلیساها و خانه های زیبایی ساختند و نقشه بنای محله را به شیوه زیبایی معماری و مهندسی طرح کردند. خیابان طولانی از شرق به غرب کشیدند که به نام خواجه نظر عالی رتبه ترین مقام جافایی نامگذاری کردند که به ده بخش با کوچه های وسیع به نظر پیوند می خورد. محله های سنگتراشها ، تبریزیها ، ایروانیها ، چهارسو و کاسگ پس از رانده شدن برخی از ارامنه از مرکز شهر به دستور شاه عباس دوم شکل گرفت که بعدها به جلفای نو معروف شد. بخش عمده فعالیت ارامنه جلفا در مسیر تجارت بود به گونه ای که تجارت ابریشم در ایران رت به انحصار در آوردند و رقبای سختی برای بازرگانان انگلیسی و ارئپایی محسوب شدند. بدین ترتیب رشد و شکوفایی جلفا شهره آفاق شد و ارمنیان گروه گروه به سوی جلفا روانه شدند.
گسترش جلفا
جلفا در پنج مرحله بر اثر مهاجرت و جابه جایی ارامنه گسترش یافت:
1- سالهای 1603 تا 1605 میلادی با مهاجرت اهالی جلفای ارس به دستور شاه عباس یکم
2- بین سالهای 1620 تا 1655 میلادی بر اثر ازدیاد جمعیت به صورت تدریجی گسترش یافت
3- سالهای 1630 تا 1640 که به دلیل مهاجرت 200 خانوار سنگتراش توسعه یافت
4- بن سالهای 1655 تا 1656 که در پی رانده شدن 12 هزار ارمنی ساکن در بخش شمالی زاینده رود در زمان شاه عباس بالاترین حد گسترش خود را تجربه کرد.
5- در سالهای 1670 میلادی گروهی از ارامنه ساکن از به جلفا آمدند و در محله ایروانی ها ساکن شدند.
وضعیت اجتماعی ارامنه در دوره های مختلف دچار تحولات گوناگونی شده که در 4 دوره پس از عصر صفوی این تحولات پدیدار گشتند.
1- در زمان نادر شاه به سال 1728 که به دلیل بدگوئیهایی که نزد نادر شاه از ارامنه کرده بودند بسیاری از ارامنه بدلیل وضعیت رقت بار آن دوره به کشورهای بیگانه مهاجرت کردند و تا زمان قاجاریه باز نگشتند.
2- در دوره قاجاریه که دول بزرگ غربی نفوذ قابل توجهی در ایران پیدا کردند اوضاع ارامنه بهتر شد بطوریکه جمعیت مهاجر تا حدودی باز گشتند.
3-دوره پهلوی که به دلیل گسترش شهر اصفهان و ازدیاد جمعیت گروهی از مسلمانان در محلات اختصاصی ساکن شدند و ارامنه که طی سده ها از ایرانیان جدا بودند فرصتی پیدا کردند تا خود را بیشتر با فرهنگ همنوا سازند. جمعیت ارامنه که در آستانه انقلاب مشروطیت 1286 نفر بود در سال 1353 به 6000 نفر رسید. اختصاص یک زبان و ادبیات ارامنه در دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان در دهه 40 خورشیدی از اقداماتی بود که منجر به پویایی بیشتر جامعه ارامنه شد.
4- پس از استقرار جمهوری اسلامی جمعیت مسیحی شهر اصفهان به دلیل مهاجرت به امریکا و کانادا به طور چشمگیری کاهش یاقت بطوریکه جمعیت 1678 نفری آبان سال 1355 به 5838 نفر در آبان 1375 رسید.
وضعیت فرهنگی مذهبی ارامنه
اکثر ارامنه درجلفا ارامنه می باشند. در سال 1381 حدود 2000 نفر پیرو در اصفهان زندگی می کنند که کلیسای متعلق به عصر صفوی ساخته شده در دوران قاجار متعلق به این است. 600 تن از مسیحیان در قالب 15 خانوار پیرو کلیسای بوده که ارمنی تبار و گریگور می باشند. 34 خانوار آشوری نیز در اصفهان زندگی می کنند که 30 خانوار در شاهین شهر و 4 خانوار در جلفا به سر می برند که یادگاران قوم کهن آشوری هستند. جلفا در گذشته دارای 24 و به روایتی 36 کلیسا بوده است که تعدادی از آنها به مرور زمان ویران شده اند و اکنون ارامنه گریگوری تنها 13 کلیسا دارند : وانک،هاکوب،گورک،مریم،استپانوس،یوحنا، ..............
تاریخ جلفای اصفهان نشان می دهد که این محله یکی از بی نظیرترین بافت های درون شهری اصفهان است که به لحاظ جاذبه های تاریخی ، فرهنگی ، تحقیقی و جلب توریسم فرهنگی و گردشگری اقتصادی از امتیازات خاصی برخوردار است. بنابراین حفظ و نگهداری آثار تاریخی و منطقه وظیفه مهم و سنگینی است که به عهده شهرداری گذاشته شد. احیاء و باز زنده سازی محور تاریخی - گردشگری جلفا با هدف ایجاد محور توریستی ، فضای شهری جذاب و بهبود وضعیت محله و دسترسی های آن در حال اتمام می باشد.
میدان جلفا
این محدوده در قدیم پذیرایی خانواده های آبکاریان ملاک بوده و از جمله گذرهای تاریخی و ارزشمندی می باشد که بناهای تاریخی مربوط به عصر صفوی را در خود جای داده است. کلیسای وانک ، حضرت مریم ، معروف به کلیسای میدان ، مدرسه هایکیان (مدرسه ارامنه قوم پرور) ، میدان جلفای کوچک معروف به از عناصر تاریخی این محله می باشند.
کلیسای وانک:
پس از مهاجرت ارامنه ارس صومعه کوچکی ساخته شد که بعدها در سال 1613 با موافقت شاه عباس کلیسای کوچکی با نمازخانه به یاد کلیسای وانک ارس بنا گردید و عظمت و شکوه کلیسای آنها را بر آن داشت تا یک کلیسایی نظیر آنچه در جلفا داشتند به سال 1655 بنا شود. این مذهبی به عنوان یک اجتماعی - مدنی اعتبار خاصی پیدا کرده است.
این کلیسا دارای کتابخانه ای با نسخ خطی می باشد که عشق ارامنه به کتاب و ادبیات و تبدیل شدن آن به کتابخانه ارمنستان را یادآور می شود. براساس روایات سالخوردگان ، همچنین محتوای کتابهای امروز صنعت چاپ به دست ارامنه در اصفهان ابداع و گسترش یافت. کلیسای وانک نسخه ای از پیمان پیامبر اسلام با مسیحیان با در میان به سال 40 هجری می باشد. از آنجائیکه می رفت تا این محدوده که از جذابترین بخش محور گردشگری مجسوب می گردد در پس عبور و مرور ماشینها پنهان گردد و تردد وسائط نقلیه آسیب های جدی به ساختمان کلیسا وارد سازد حرکت سواری از این محور حذف گردید و صرفا به عنوان دسترسی پیاده در نظر گرفته شد. همچنین سنگفرش کوچه جلفا حد فاصل میدان جلفا تا کلیسای وانک شامل کوچه جافا در خیابان مهتاب که با توجه به کاربریهای مسکونی-تجاری وضعیت آشفته ای داشت در سال 1379 کف سازی و روان سازی این گذر با در نظر داشتن حرکت پیاده و سواره به طور منظم اجرا گردید. کف سازی کوچه نمازخانه مریم که از خیابان توحید شروع و به میدان جلفا ختم و مدرسه واقع در حیاط کلیسای مریم از دیگر عناصر تاریخی این محور محسوب می گردد.
محله سنگتراشها
این کوچه که در قدیم به علت سکونت زردشتیان پس از کوچانده شدن 200 خانوار ارنی سنگتراش از ارمنستان در سال 1603 به محله سنگتراشها معروف گردید. کلیسای که اكنون نرسس نامیده در این محله واقع شده و در مجاورت آن قرار دارد. این محدوده دارای خانه های قدیمی با قدمت 300 سال می باشد. کف سازی و ساماندهی این محله با هدف حذف حرکت عبوری و حفظ کالبد اصلی در سال 80 انجام پذیرفت.
محله چهارسو
این محله یکی از مشهور محور جلفا می باشد که از خیابان خاقانی شروع و به کوچه سنگتراشها منتهی می گردد. محل تقاطع محور تاریخی و فرهنگی جلفا با مادی های است که از نقاط عطف محور مزبور محسوب می گردد. کلیسای هوانس ، کاتارینه ، سیاه پوشان از عناصر این محله می باشد. عملیات کف سازی این محله در سال 1380 به اتمام رسید.
محله تبریزیها
این محدوده در امتداد کوچه سنگتراشها می باشد که به لحاظ تعداد سکنه مهمترین محله جلفا به شمار می آید. عناصر تاریخی این محله کلیسای و مدرسه می باشد که در زاویه کلیسا قرار دارد. از دیگر ویژگیهای این محل تعداد سکنه مسلمان آن می باشد. کف سازی و ساماندهی این محله در سال 1380 صورت گرفته است.
دسترسی هاس محله ای
1- ساماندهی خیابان خاقانی: این محدوده دچار نابهنجاریهای پیاده روها ، جوی های آب ، باغچه ها ، خط جداره ساختمانها ، نابسامانی پارکینگ و ... بود. وجود واحدهای تجاری ، مسکونی و بناهای عمومی همچون مدارس باعث شده بود تا بسیاری از شهروندان این گذر را به راه فراری برای ماشینها با سرعت زیاد تبدیل کنند که این مسئله خود موجب عدم آسایش عابرین پیاده بود. به همین خاطر ضمن ساماندهی این خیابان با احداث ، باغچه ، ایجاد توقف های کوتاه مدت در حاشیه خیابان در سال 1381 به صرف هزینه ای معادل 700000000 ریال انجام پذیرفت.
2- ساماندهی کوچه حد فاصل تا کوی بوعلی نیز به عنوان دسترسی محلی از دیگر اقدامات این شهرداری در راستای حفظ و نگهداری کالبد اصلی محور تاریخی جلفا بود که با صرف هزینه 250000000 ريال در سال 1381 انجام پذیرفت. تفکیک پیاده رو از سواره رو ، ایجاد باغچه و کف سازی از اقدامات انجام پذیرفته در این خیابان بوده است.
شناسایی ، مرمت و ساماندهی مجموعه منازل قدیمی در محور تاریخی جلفا از دیگر اقدامات برجسته این شهرداری بود که در سال 81 با فراهم سازی شرایطی جهت تملک مطالعه و بازسازی اینگونه مراکز انجام پذیرفت. در همین راستا مرمت و بازسازی مدرسه فرانسویها که از شمال محدوده به مادی تاریخی و از جنوب به چند کلیسای مخروبه منتهی می گردد مشروع گردیده. ساخت این بنا که قدمتی بیش از 300 سال دارد 1700 متر مربع بوده و اعتبار در نظر گرفته شده جهت مرمت و بازسازی این مدرسه مجموعا 3000000000 ریال می باشد. شایان ذکر است این مدرسه هزینه ای معادل 10000000 ریال در بر داشته است.
مرمت و بازسازی خانه تاریخی استپانیان با مساحت بیش از 700 متر مربع از دیگر اقدامات در راستای حفظ خانه های تاریخی می باشد. تملک این منزل 1700000000 ریال هزینه در برداشته و مرمت آن با هزینه ای معادل 700000000 ریال در حال اجرا می باشد.
شایان ذکر است بازسازی کاروانسرا ، میدان جلفا و حمام ارامنه ، کف سازی و ساماندهی جلوی کلیسای وانک ، مرمت دیوار اطراف کلیسای وانک از دیگر اقدامات ارزنده ای است که در سال 1382 شاهد اجرای آن خواهیم بود.
در پایان امید است با برنامه ریزیها و مطالعات انجام گرفته شاهد گسترش اینگونه اقدامات در حفظ و نگهداری بافت تاریخی اصفهان باشیم و اینگونه خدمات ما را در دستیابی به هدفمان یاری رساند.
پس از آنکه در سال 1603 میلادی گروهی از ارامنه ساکن در خاک عثمانی به دستور شاه عباس به ایران مهاجرت کردند برخی از شخصیتهای برجسته ارامنه به دربار شاه درآمدند و با دلجویی او روبرو شدند و ارمنیان ساکن در مناطق شرق و جنوب ارمنستان به بخشهای مرکزی ایران کوچانده شدند. این اقدام باعث گردید تا مسیرهای تجاری باستانی که حتی پیش از سلسله ساسانی نیز کالاهای شرق را از طریق ارمنستان به روم منتقل من نمودند به مرکز ایران منتقل گردد.
حدود 3 هزار خانوار ارمنی در کنار زاینده رود جای داده شدند و محله جلفا را به یادگارزادگاه خویش بنا نمودند. ارامنه بتدریج در محل سکونت جدید خود کلیساها و خانه های زیبایی ساختند و نقشه بنای محله را به شیوه زیبایی معماری و مهندسی طرح کردند. خیابان طولانی از شرق به غرب کشیدند که به نام خواجه نظر عالی رتبه ترین مقام جافایی نامگذاری کردند که به ده بخش با کوچه های وسیع به نظر پیوند می خورد. محله های سنگتراشها ، تبریزیها ، ایروانیها ، چهارسو و کاسگ پس از رانده شدن برخی از ارامنه از مرکز شهر به دستور شاه عباس دوم شکل گرفت که بعدها به جلفای نو معروف شد. بخش عمده فعالیت ارامنه جلفا در مسیر تجارت بود به گونه ای که تجارت ابریشم در ایران رت به انحصار در آوردند و رقبای سختی برای بازرگانان انگلیسی و ارئپایی محسوب شدند. بدین ترتیب رشد و شکوفایی جلفا شهره آفاق شد و ارمنیان گروه گروه به سوی جلفا روانه شدند.
گسترش جلفا
جلفا در پنج مرحله بر اثر مهاجرت و جابه جایی ارامنه گسترش یافت:
1- سالهای 1603 تا 1605 میلادی با مهاجرت اهالی جلفای ارس به دستور شاه عباس یکم
2- بین سالهای 1620 تا 1655 میلادی بر اثر ازدیاد جمعیت به صورت تدریجی گسترش یافت
3- سالهای 1630 تا 1640 که به دلیل مهاجرت 200 خانوار سنگتراش توسعه یافت
4- بن سالهای 1655 تا 1656 که در پی رانده شدن 12 هزار ارمنی ساکن در بخش شمالی زاینده رود در زمان شاه عباس بالاترین حد گسترش خود را تجربه کرد.
5- در سالهای 1670 میلادی گروهی از ارامنه ساکن از به جلفا آمدند و در محله ایروانی ها ساکن شدند.
وضعیت اجتماعی ارامنه در دوره های مختلف دچار تحولات گوناگونی شده که در 4 دوره پس از عصر صفوی این تحولات پدیدار گشتند.
1- در زمان نادر شاه به سال 1728 که به دلیل بدگوئیهایی که نزد نادر شاه از ارامنه کرده بودند بسیاری از ارامنه بدلیل وضعیت رقت بار آن دوره به کشورهای بیگانه مهاجرت کردند و تا زمان قاجاریه باز نگشتند.
2- در دوره قاجاریه که دول بزرگ غربی نفوذ قابل توجهی در ایران پیدا کردند اوضاع ارامنه بهتر شد بطوریکه جمعیت مهاجر تا حدودی باز گشتند.
3-دوره پهلوی که به دلیل گسترش شهر اصفهان و ازدیاد جمعیت گروهی از مسلمانان در محلات اختصاصی ساکن شدند و ارامنه که طی سده ها از ایرانیان جدا بودند فرصتی پیدا کردند تا خود را بیشتر با فرهنگ همنوا سازند. جمعیت ارامنه که در آستانه انقلاب مشروطیت 1286 نفر بود در سال 1353 به 6000 نفر رسید. اختصاص یک زبان و ادبیات ارامنه در دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان در دهه 40 خورشیدی از اقداماتی بود که منجر به پویایی بیشتر جامعه ارامنه شد.
4- پس از استقرار جمهوری اسلامی جمعیت مسیحی شهر اصفهان به دلیل مهاجرت به امریکا و کانادا به طور چشمگیری کاهش یاقت بطوریکه جمعیت 1678 نفری آبان سال 1355 به 5838 نفر در آبان 1375 رسید.
وضعیت فرهنگی مذهبی ارامنه
اکثر ارامنه درجلفا ارامنه می باشند. در سال 1381 حدود 2000 نفر پیرو در اصفهان زندگی می کنند که کلیسای متعلق به عصر صفوی ساخته شده در دوران قاجار متعلق به این است. 600 تن از مسیحیان در قالب 15 خانوار پیرو کلیسای بوده که ارمنی تبار و گریگور می باشند. 34 خانوار آشوری نیز در اصفهان زندگی می کنند که 30 خانوار در شاهین شهر و 4 خانوار در جلفا به سر می برند که یادگاران قوم کهن آشوری هستند. جلفا در گذشته دارای 24 و به روایتی 36 کلیسا بوده است که تعدادی از آنها به مرور زمان ویران شده اند و اکنون ارامنه گریگوری تنها 13 کلیسا دارند : وانک،هاکوب،گورک،مریم،استپانوس،یوحنا، ..............
تاریخ جلفای اصفهان نشان می دهد که این محله یکی از بی نظیرترین بافت های درون شهری اصفهان است که به لحاظ جاذبه های تاریخی ، فرهنگی ، تحقیقی و جلب توریسم فرهنگی و گردشگری اقتصادی از امتیازات خاصی برخوردار است. بنابراین حفظ و نگهداری آثار تاریخی و منطقه وظیفه مهم و سنگینی است که به عهده شهرداری گذاشته شد. احیاء و باز زنده سازی محور تاریخی - گردشگری جلفا با هدف ایجاد محور توریستی ، فضای شهری جذاب و بهبود وضعیت محله و دسترسی های آن در حال اتمام می باشد.
میدان جلفا
این محدوده در قدیم پذیرایی خانواده های آبکاریان ملاک بوده و از جمله گذرهای تاریخی و ارزشمندی می باشد که بناهای تاریخی مربوط به عصر صفوی را در خود جای داده است. کلیسای وانک ، حضرت مریم ، معروف به کلیسای میدان ، مدرسه هایکیان (مدرسه ارامنه قوم پرور) ، میدان جلفای کوچک معروف به از عناصر تاریخی این محله می باشند.
کلیسای وانک:
پس از مهاجرت ارامنه ارس صومعه کوچکی ساخته شد که بعدها در سال 1613 با موافقت شاه عباس کلیسای کوچکی با نمازخانه به یاد کلیسای وانک ارس بنا گردید و عظمت و شکوه کلیسای آنها را بر آن داشت تا یک کلیسایی نظیر آنچه در جلفا داشتند به سال 1655 بنا شود. این مذهبی به عنوان یک اجتماعی - مدنی اعتبار خاصی پیدا کرده است.
این کلیسا دارای کتابخانه ای با نسخ خطی می باشد که عشق ارامنه به کتاب و ادبیات و تبدیل شدن آن به کتابخانه ارمنستان را یادآور می شود. براساس روایات سالخوردگان ، همچنین محتوای کتابهای امروز صنعت چاپ به دست ارامنه در اصفهان ابداع و گسترش یافت. کلیسای وانک نسخه ای از پیمان پیامبر اسلام با مسیحیان با در میان به سال 40 هجری می باشد. از آنجائیکه می رفت تا این محدوده که از جذابترین بخش محور گردشگری مجسوب می گردد در پس عبور و مرور ماشینها پنهان گردد و تردد وسائط نقلیه آسیب های جدی به ساختمان کلیسا وارد سازد حرکت سواری از این محور حذف گردید و صرفا به عنوان دسترسی پیاده در نظر گرفته شد. همچنین سنگفرش کوچه جلفا حد فاصل میدان جلفا تا کلیسای وانک شامل کوچه جافا در خیابان مهتاب که با توجه به کاربریهای مسکونی-تجاری وضعیت آشفته ای داشت در سال 1379 کف سازی و روان سازی این گذر با در نظر داشتن حرکت پیاده و سواره به طور منظم اجرا گردید. کف سازی کوچه نمازخانه مریم که از خیابان توحید شروع و به میدان جلفا ختم و مدرسه واقع در حیاط کلیسای مریم از دیگر عناصر تاریخی این محور محسوب می گردد.
محله سنگتراشها
این کوچه که در قدیم به علت سکونت زردشتیان پس از کوچانده شدن 200 خانوار ارنی سنگتراش از ارمنستان در سال 1603 به محله سنگتراشها معروف گردید. کلیسای که اكنون نرسس نامیده در این محله واقع شده و در مجاورت آن قرار دارد. این محدوده دارای خانه های قدیمی با قدمت 300 سال می باشد. کف سازی و ساماندهی این محله با هدف حذف حرکت عبوری و حفظ کالبد اصلی در سال 80 انجام پذیرفت.
محله چهارسو
این محله یکی از مشهور محور جلفا می باشد که از خیابان خاقانی شروع و به کوچه سنگتراشها منتهی می گردد. محل تقاطع محور تاریخی و فرهنگی جلفا با مادی های است که از نقاط عطف محور مزبور محسوب می گردد. کلیسای هوانس ، کاتارینه ، سیاه پوشان از عناصر این محله می باشد. عملیات کف سازی این محله در سال 1380 به اتمام رسید.
محله تبریزیها
این محدوده در امتداد کوچه سنگتراشها می باشد که به لحاظ تعداد سکنه مهمترین محله جلفا به شمار می آید. عناصر تاریخی این محله کلیسای و مدرسه می باشد که در زاویه کلیسا قرار دارد. از دیگر ویژگیهای این محل تعداد سکنه مسلمان آن می باشد. کف سازی و ساماندهی این محله در سال 1380 صورت گرفته است.
دسترسی هاس محله ای
1- ساماندهی خیابان خاقانی: این محدوده دچار نابهنجاریهای پیاده روها ، جوی های آب ، باغچه ها ، خط جداره ساختمانها ، نابسامانی پارکینگ و ... بود. وجود واحدهای تجاری ، مسکونی و بناهای عمومی همچون مدارس باعث شده بود تا بسیاری از شهروندان این گذر را به راه فراری برای ماشینها با سرعت زیاد تبدیل کنند که این مسئله خود موجب عدم آسایش عابرین پیاده بود. به همین خاطر ضمن ساماندهی این خیابان با احداث ، باغچه ، ایجاد توقف های کوتاه مدت در حاشیه خیابان در سال 1381 به صرف هزینه ای معادل 700000000 ریال انجام پذیرفت.
2- ساماندهی کوچه حد فاصل تا کوی بوعلی نیز به عنوان دسترسی محلی از دیگر اقدامات این شهرداری در راستای حفظ و نگهداری کالبد اصلی محور تاریخی جلفا بود که با صرف هزینه 250000000 ريال در سال 1381 انجام پذیرفت. تفکیک پیاده رو از سواره رو ، ایجاد باغچه و کف سازی از اقدامات انجام پذیرفته در این خیابان بوده است.
شناسایی ، مرمت و ساماندهی مجموعه منازل قدیمی در محور تاریخی جلفا از دیگر اقدامات برجسته این شهرداری بود که در سال 81 با فراهم سازی شرایطی جهت تملک مطالعه و بازسازی اینگونه مراکز انجام پذیرفت. در همین راستا مرمت و بازسازی مدرسه فرانسویها که از شمال محدوده به مادی تاریخی و از جنوب به چند کلیسای مخروبه منتهی می گردد مشروع گردیده. ساخت این بنا که قدمتی بیش از 300 سال دارد 1700 متر مربع بوده و اعتبار در نظر گرفته شده جهت مرمت و بازسازی این مدرسه مجموعا 3000000000 ریال می باشد. شایان ذکر است این مدرسه هزینه ای معادل 10000000 ریال در بر داشته است.
مرمت و بازسازی خانه تاریخی استپانیان با مساحت بیش از 700 متر مربع از دیگر اقدامات در راستای حفظ خانه های تاریخی می باشد. تملک این منزل 1700000000 ریال هزینه در برداشته و مرمت آن با هزینه ای معادل 700000000 ریال در حال اجرا می باشد.
شایان ذکر است بازسازی کاروانسرا ، میدان جلفا و حمام ارامنه ، کف سازی و ساماندهی جلوی کلیسای وانک ، مرمت دیوار اطراف کلیسای وانک از دیگر اقدامات ارزنده ای است که در سال 1382 شاهد اجرای آن خواهیم بود.
در پایان امید است با برنامه ریزیها و مطالعات انجام گرفته شاهد گسترش اینگونه اقدامات در حفظ و نگهداری بافت تاریخی اصفهان باشیم و اینگونه خدمات ما را در دستیابی به هدفمان یاری رساند.
برهوتشان را آباد می کنیم...باشد تا شهر درونمان آرام گیرد!!
