به‌ تنها قنات دو طبقه جهان، تنها نروید!

در اردستان قناتی دو طبقه وجود دارد كه قدمت آن به 800 سال پیش برمی‌گردد. این قنات یكی از عجیب و شگفت‌انگیزترین قنات‌های ایران است...

اردستان از شهرهای كهن و تاریخی ایران است كه در استان اصفهان قرار گرفته و وجود مسجد جامع اردستان از سده سوم هجری و قنات دوطبقه‌ای با قدمت 800 ساله این گذشته را تائید می‌كند.
بخش شمال شهرستان اردستان با كویر یكی می‌شود و بخش جنوبی آن كوهستانی است در نتیجه آب و هوای منطقه در شمال گرم و خشك و در جنوب نسبت به شمال معتدل‌تر است، اما در كل اختلاف زیاد دما در شبانه‌روز و فصل‌های تابستان و زمستان دیده نمی‌شود و به همین سبب از نظر پوشش گیاهی بسیار فقیر بوده است و استپ بیابانی پوشش گیاهی منطقه را تشكیل می‌دهد. دو رودخانه فصلی در این منطقه جریان دارند كه با بارش خوب باران و برف آب دارند. آب منطقه از راه چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و قنات تامین می‌شود.

اردستان با توجه به موقعیت خود برای دوستداران كویر و ستاره‌شناسی مقصدی ایده‌آل تلقی شده و علاوه بر آن وجود ده‌ها اثر باستانی در كنار فرهنگ ناب و اصیل مردمان آن می‌تواند دلیل دیگری برای انتخاب این شهر به عنوان مقصد سفر خانواده‌های ایرانی باشد.
مسجد جامع اردستان
این مسجد از نوع مساجد چهار ایوانی است كه در سده سوم هجری بنا شده است. از نقش بنا و آثاری كه در این مسجد وجود دارد، می‌توان گفت این مسجد روی پایه یك آتشكده ساخته شده است. براساس منابع تاریخی دستور ساخت این مسجد را عمربن عبدالعزیز اجلی صادر كرده بود كه به صورت یك مجموعه بزرگ بوده است. در حقیقت مدرسه حاج حسین نورالدین، آب انبار حاج حسن، راسته بازار، میدان تعزیه، حمام و قلعه میان شهر كه در كنار مسجد بودند تشكیل این‌مجموعه را می‌دادند.
مسجد جامع اردستان از خشت و گل ساخته شده است و تزیینات كاشیكاری در آن دیده نمی‌شود. این مسجد در دوره‌های مختلف همچون دوره‌های آل بویه، سلجوقی و... مورد بازسازی قرار گرفت.

قنات دوطبقه اردستان
در اردستان قناتی دو طبقه وجود دارد كه قدمت آن به 800 سال پیش برمی‌گردد. این قنات یكی از عجیب و شگفت‌انگیزترین قنات‌های ایران است. این قنات كه در محله «مون» اردستان قرار دارد شامل دو‌طبقه است كه هر طبقه آن جریان آبی جداگانه و مستقل دارد و قابل توجه است كه آب هیچ یك از این دوطبقه به دیگری نفوذ نمی‌كند. بنا به پژوهش‌های انجام شده این قنات تنها قنات دوطبقه جهان است.

[b]بقعه و خانقاه پیر مرتضی
این بقعه، در محله «فهره» در غرب مسجد سفید دردشت واقع شده است. این بنا، چهار ضلعی بسیار كوچكی با ابعاد 6×6 متر است كه در دو سمت جنوب و شمال آن دو ایوان ساده بنا شده است. ورودی بقعه در ایوان جنوبی قرار دارد. بقعه مذكور در بافت قدیمی واقع شده و داخل كوچه‌ای بسیار باریك قرار دارد.
در این بقعه سه قبر قرار دارد كه یكی مربوط به پیر مرتضی علی اردستانی فرزند امیر شمس‌الدین محمد، ندیم شاه منصور‌ (قرن هشتم)، دومی از آن همسر او و سومی متعلق به پیر جمال‌الدین محمد اردستانی عارف معروف قرون هشتم و نهم هجری قمری است.
پیرامون قبر‌های سه‌گانه را محجری چوبی فراگرفته و كتیبه منظومی، در هفت بیت بر آن نقش بسته كه در آن، سال ساختن سنگ قبر و ضریح را 1039 هجری قمری ذكر كرده است. گفته شده پیر مرتضی، این محل را كه خانقاه و مدرسه خود وی بوده، برپا كرده و پس از مرگ در آن به خاك سپرده شده است.

مقبره پیر اویس
این بنا در روستای مهاباد، در 22 كیلومتری مسیر اردستان به كاشان قرار گرفته است. در این بنا قبر دو عارف بزرگ، پیر اویس و پیر بر حق دیده می‌شود.
نوع ساختار بنا چینه‌ای و تقریبا از فرم اولیه آن چیزی باقی نمانده است. بخش بیرونی بنا كاملا بازسازی‌شده و روی گنبد نیز بتازگی كاشیكاری شده است كه متاسفانه كاشی‌های جدید هم در حال ریزش هستند.
در دور بنا و اطراف چینه‌ها، پلكانی دسترسی به گنبد بنا را فراهم می‌كرد. كل بنا شامل یك اتاق گنبددار و یك راهروی ورودی طاق‌دار است. در داخل اتاق دو قبر وجود دارد كه مربوط به پیر اویس و پیر بر حق است.
سنگ قبر‌های مربوط به این عرفا از جای اصلی خود برداشته شده و به مسجد جامع اردستان منتقل شده است. در این بنا آثار كتیبه وجود دارد كه متاسفانه به سرقت رفته است و تنها محل قرارگیری آنها روی دیوار مشهود است.

مقبره میر بهاءالدین حیدر
میر بهاءالدین از سادات طباطبایی زواره است كه بسیاری از سادات طباطبایی كشور نسبشان به وی برمی‌گردد. روایت است در زمان تهاجم هولاكوخان مغول به زواره، تنها مكان امن منزل عرفا بود. منزل میر بهاءالدین حیدر نیز از این قاعده مستثنا نبود.‌ دلیل آن هم احترام فراوان مغولان به عرفا بود كه این مساله ریشه در فرهنگ خرافی شدید مغولان و ترس آنها از عوامل ماوراءالطبیعه دارد.
مردم زواره تدبیری به خرج داده و همگی به خانه میر بهاءالدین پناهنده شدند و از آنجا به بیرون شهر تونلی حفر كردند و به این ترتیب جان سالم به در بردند.
بعد از این مساله مغولان خشمگین شده و میر بهاءالدین حیدر را در چاه می‌اندازند و او كشته می‌شود.
این بنا در روستای زواره از توابع اردستان و در فاصله 12 كیلومتری این شهرستان واقع شده است.
این بنا در محله حسن‌آباد و در شرق حسینیه بزرگ زواره قرار گرفته و كل بنا از خشت ساخته شده است. كل بنا از چهار سفره‌خانه دوره صفوی، یك محوطه ورودی به مقبره و اتاق مقبره تشكیل می‌شود. در داخل اتاق مقبره كاملا با گچ پوشیده شده و تنها چند نمونه از خشت‌های اولیه دیده می‌شود.
راه‌پله‌ای بنا را به پشت‌بام هدایت می‌كند كه از آجر ساخته شده و بنا دارای گنبد محقر ساده‌ای با پوشش كاه و گل و بدون تزئینات است.

از دیگر آثار تاریخی و دیدنی اردستان می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
مسجد جامع اردستان (سده سوم هجری)، مقبره امیر اویس (دوره صفوی)، آب انبار بزرگ بازار در میدان بازار محله كبودان، مسجد امام حسن(ع) (سده هشتم هجری)، مسجد خسرو (دوره قاجار)، مسجد دشت، آب‌انبار‌های حاج‌حسن، حاج معدل و حاج میررحیم، مسجد ملایعقوب، قنات دو طبقه مون و مقبره سلطان بیگ اردستان.