بررسی کارشناسی طرح تفصیلی تهران

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طرح تفصیلی تهران را مورد واکاوی قرار داد.

دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز اعلام کرد: با اعلام اجرای طرح تفصیلی تهران، در مورد کلیت، زمان و نحوه اجرای این طرح در بین تعدادی از کارشناسان و صاحبنظران، مدیران شهرداری تهران و تعدادی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران که در ذیل و به تفصیل به آنها اشاره خواهد شد، اختلاف دیدگاه‌هایی حاکم است که در رسانه‌ها با جزئیات بیان شده‌اند.
این گزارش با معرفی مؤلفه‌های طرح تفصیلی و فرآیندهای تهیه و تدوین آن، دیدگاه‌های اختلافی پیرامون طرح را شناسایی و نقاط قوت و ضعف آن را معرفی می‌کند. شهر به عنوان واقعیتی جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و جامعه شناختی در هر دوره‌ای از رشد و تحول خود از هر یک از این عوامل تأثیر پذیرفته و بر آنها تأثیر گذاشته است. پیچیدگی هر یک از این عوامل، خود موجد پیچیدگی شهر به عنوان تبلور فضایی آنها بوده است.
مطمئنا سازمان دادن و نظم بخشیدن به شهر و چگونگی رشد و تحول آن نیازمند شناخت موضوع شهر و مسائل شهری و سپس برنامه‌ریزی برای آن است، در این راستا برنامه‌ریزان شهری برای سازمان دادن و نظم بخشیدن به شهر و توسعه آن به تهیه طرح‌های شهری اقدام کرده‌اند.
در ابتدای شکل‌گیری اندیشه طرح‌ریزی برای شهرها، گرایش کالبدی و فیزیکی صرف حاکم بوده است که در ادامه و با توجه به نارسایی‌های موجود در این طرح‌ها و پیچیده‌تر شدن محیط‌های شهری و گسترش متغیرها و عوامل دخیل در رشد و توسعه شهرها و دگرگونی‌های وسیع در علوم، نظریات و اندیشه‌ها و رشد آگاهی‌های اجتماعی به سوی تلفیق اهداف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و کالبدی و نگرش‌های ساختاری ـ راهبردی، برنامه‌ریزی گام به گام و برنامه‌ریزی مشارکتی و ... در جهت مقابله با تغییرات ناگهانی و ایجاد طرح‌های سیال و انعطاف‌پذیر حرکت کرده است.
طرح‌های جامع و تفصیلی در ایران نیز با توجه به این شرایط و نیاز به برنامه‌ریزی و توسعه آتی در شهرها شکل گرفت، این روند از حدود سال‌های 1346-1347 تاکنون و بیشتر با تکیه بر اهداف مشخص که د ر ابتدا رویکردهای فیزیکی ـ کالبدی و در سال‌های اخیر رویکردهای مشارکتی و نگرش‌های ساختاری ـ راهبردی را نیز به خود اضافه کرده، رواج یافته است.
طرح تفصیلی تهران درباره نحوه استفاده دقیق از زمین‌های شهری تهیه شده است و این گزارش با عنایت به پذیرش این موضوع و تمام نارسایی‌ها از جمله تمرکز بیش از اندازه تهران، به تحلیل و نتیجه‌گیری از موضوع اجرای طرح تفصیلی تهران می‌پردازد.
در این راستا مواردی مورد مداقه قرار گرفته‌اند:
الف) درآمدهای ناپایدار و اجرای طرح‌های شهری
ب) طرح تفصیلی و قابلیت‌های اجرا
ج) طرح تفصیلی و مسکن
د) تراکم تشویقی بافت‌های ناپایدار و فرسوده در ضوابط طرح تفصیلی
ه) زمین‌های دولتی و طرح تفصیلی تهران
آنچه ذکر شد نشان می‌دهد که هرگونه انحراف از مفاد قانونی طرح، طرح تفصیلی را از اهداف آن دور می‌کند. این مسئله مورد دغدغه بسیاری از صاحبنظران مدیریت شهری است و این خود اهمیت اجرای دقیق طرح تفصیلی را بیشتر هویدا می‌کند.
بنابراین شورای شهر به عنوان یک نهاد مردم‌سالار یا نهادی که در این زمینه ذینفع نیست باید نظارت دقیقی بر طرح تفصیلی داشته باشد تا بتواند مانع پدیدآمدن زمینه‌های انحرافی شود.