شهرگريزي و چشم انداز تمركز زدايي در شهر تهران

«شهرگُريزي»، حركتِ جمعيت از نواحي شهري به نواحي روستايي است كه عموماً با مُهاجرت از شهر به روستا همراه است. شواهد فراواني در زمينه شهرگريزي در كشورهاي توسعه يافته در چند دهه گذشته وجود دارد؛ اما در كشورهاي در حال توسعه، اين پديده نسبتاً جديد است و در فضاهاي محدودي از جمله اطراف كلانشهرها وجود دارد. در ايران نيز در دو دهه گذشته شواهدي مبني بر «شهرگريزي موقت و دائمي» و «مُهاجرت معكوس جمعيت» از كلانشهرها بويژه شهر تهران به مناطق روستايي و شهري اطراف وجود دارد. «هدف تحقيق» حاضر بررسي سابقه و سير تحول شهرگريزي در شهر تهران و شناسايي عوامل موثر بر آن است. داده هاي مورد نياز با «روش اسنادي» و با «تحليل ثانويه نتايج سرشماريهاي جمعيتي كشور»، جمع آوري و سپس پردازش و تحليل شده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد «مُهاجرت خالص جمعيت در شهر تهران حداقل در دو دهه اخير منفي بوده» و در واقع برخي از ساكنان شهر تهران در اين مدت به مناطق روستايي و شهري اطراف مُهاجرت كرده اند. با اين حال اگرچه مُهاجرت خالص جمعيت در شهر تهران در دو دهه گذشته منفي بوده است، ولي اين جريانهاي جمعيتي نقش چنداني در تمركز زدايي از شهر تهران نداشته است، زيرا مهمترين مقصد مُهاجرت از شهر تهران، متوجه شهرستانهاي ديگر استان تهران بويژه شهرها و روستاهاي اطراف شهر تهران بوده كه اين سكونتگاه ها نيز فاصله زيادي با شهر تهران ندارند. همچنين اين مُهاجرتها بطور خالص متوجه استانهاي ديگر كشور نبوده است. در اين راستا لازم است علاوه بر اجراي برنامه هاي توسعه و توازن منطقه اي در كشور، مديريت يكپارچه شهري و روستايي در محدوده كلانشهر تهران ايجاد شود و سياست تمركز زدايي نيز بايد كل استان تهران و يا حداقل منطقه كلانشهر تهران را پوشش داده و صرفا محدود به شهر تهران (مناطق 22 گانه) نشود.

کلمات کلیدی: شهر گريزي، تمركز زدايي، شهر نشيني، مُهاجرت معكوس، تهران

نویسنده: محمدرضا رضواني