۱۳۹۰-۱-۱۶، ۰۳:۴۸ عصر
اشکال استفاده از آب در معماری و شهرسازی به ۵ دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
۱) بستر مجموعه:
در این شکل استفاده از آب اجناسی مثل پل ها و بنا های پیشرفته در آب و یا جزایر و شبه جزایر تبدیل به یک نقطه ی کانونی و فضای فعالیت می شوند٬ به طوری که آب کل زمینه است نه این که فقط جزئی از آن باشد.
۲) ستون فقرات:
در مورد این شکل استفاده از آب می توان رودخانه هایی که از درون شهر ها می گذرند٬ کانال های مصنوعی و جوی ها را نام برد. این شکل استفاده از آب می تواند مردم را به فضای مشخص شده ای هدایت کند و در ضمن می تواند عامل جدا کننده بین اعضا مختلف یک مجموعه باشد.
۳) قطب یک مجموعه:
در این حالت آب عنصر فعال مجموعه است و فوراْ جلب توجه کرده و مردم را به سمت خود دعوت می کند.
۴) دریاچه های مصنوعی:
در واقع همان حوض ها و حوضچه ها هستند که تنوع قابل توجهی در طرح این دریاچه ها به چشم می خورد.
۵) محیط آبی:
این طرز استفاده از آب در رنسانس و باروک در فرانسه و ایتالیا به اوج خود رسید و به طور کلی در این حالت از آب در طراحی فضاها استفاده می شود. اولین مکانی که در آن از آب به این شکل استفاده شد٬ پرتلند آمریکا بود که یکی از کاملترین آبنماهای شناخته شده در آمریکا است.
ــ در اینجا به بررسی هنر معماری سنتی و نقش آن در مدیریت آب می پردازیم.
در گذشته آب نقش بسزایی در اختراع و به وجود آمدن یک سری فضاها داشته است. به عنوان مثال برای هدایت آب از یک مکان به مکان دیگر٬ قنات ابداع شد و به همین ترتیب بناهای دیگری نیز به وجود آمد که در زیر به بررسی مختصر نمونه هایی از آن می پردازیم.
۱) قنات:قنات اختراع ایرانیان است و ده ها قرن هم قدمت دارد. اجداد ما آب های شیرین دامنه ی کوهستان را با کمک فن قنات سازی که شیوه ی ابداعی خودشان بوده به حاشیه ی کویر ها می برده اند. قنات به یک رشته چاه که آب یک مادر چاه عمیق را برای شرب و کشت و کار به سطح زمین می رساند٬ گفته می شود. قنات اختراع ایرانیان برای غلبه بر خشکسالی بوده است.
۲) یخچال: این بناها سازه های ساده ی خشت و گلی هستند که در دو فاصله ی کوتاه از سال فعال بوده اند. یکی چله ی تابستان و دیگری چله ی زمستان. در زمستان برای انبار کردن یخ و در تابستان فرح بخش و گوارای وجود بوده اند. یخچال ها از سه بخش تشکیل شده اند:
الف) حوض یخ بند که یک محوطه ی مستطیل شکل بزرگ با عمق کم است و در قسمت شمال ساختمان ساخته می شود به طوری که از جهت های شرق٬ غرب و جنوب با دیوارهای بلند احاطه شده است تا سایه های دیوار بر سردی هوا در زمستان بیافزاید.
ب) مخزن یخ که محلی است برای انبار کردن یخ در زمستان و قیفی شکل می باشد. مخزن یخ در داخل زمین کنده می شود. جدار این مخزن کاهگلی است و عمق آن به حجم یخ مورد نیاز بستگی دارد.
ج) گنبد بزرگ که اصلی ترین بخش ساختمان است و روی مخزن قیفی یخچال را همین گنبد مخروطی شکل می پوشاند. این گنبد دارای دیوارهای زخیمی است که از یخ ها نگهداری می کنند.
۳) آب انبار:عمارت های قدیمی هستند که در نسل جدید مورد بازدید قرار می گیرند. این بنا شامل یک مخزن هدایت و بادگیر خنک است و توسط یک شیر و با طی کردن پله های متعدد٬ توسط کوزه ها و صبوها که مردم در آب انبار آن ها را پر از آب می کرده اند٬ آب به منازل و مغازه ها منتقل می شده است.
۱) بستر مجموعه:
در این شکل استفاده از آب اجناسی مثل پل ها و بنا های پیشرفته در آب و یا جزایر و شبه جزایر تبدیل به یک نقطه ی کانونی و فضای فعالیت می شوند٬ به طوری که آب کل زمینه است نه این که فقط جزئی از آن باشد.
۲) ستون فقرات:
در مورد این شکل استفاده از آب می توان رودخانه هایی که از درون شهر ها می گذرند٬ کانال های مصنوعی و جوی ها را نام برد. این شکل استفاده از آب می تواند مردم را به فضای مشخص شده ای هدایت کند و در ضمن می تواند عامل جدا کننده بین اعضا مختلف یک مجموعه باشد.
۳) قطب یک مجموعه:
در این حالت آب عنصر فعال مجموعه است و فوراْ جلب توجه کرده و مردم را به سمت خود دعوت می کند.
۴) دریاچه های مصنوعی:
در واقع همان حوض ها و حوضچه ها هستند که تنوع قابل توجهی در طرح این دریاچه ها به چشم می خورد.
۵) محیط آبی:
این طرز استفاده از آب در رنسانس و باروک در فرانسه و ایتالیا به اوج خود رسید و به طور کلی در این حالت از آب در طراحی فضاها استفاده می شود. اولین مکانی که در آن از آب به این شکل استفاده شد٬ پرتلند آمریکا بود که یکی از کاملترین آبنماهای شناخته شده در آمریکا است.
ــ در اینجا به بررسی هنر معماری سنتی و نقش آن در مدیریت آب می پردازیم.
در گذشته آب نقش بسزایی در اختراع و به وجود آمدن یک سری فضاها داشته است. به عنوان مثال برای هدایت آب از یک مکان به مکان دیگر٬ قنات ابداع شد و به همین ترتیب بناهای دیگری نیز به وجود آمد که در زیر به بررسی مختصر نمونه هایی از آن می پردازیم.
۱) قنات:قنات اختراع ایرانیان است و ده ها قرن هم قدمت دارد. اجداد ما آب های شیرین دامنه ی کوهستان را با کمک فن قنات سازی که شیوه ی ابداعی خودشان بوده به حاشیه ی کویر ها می برده اند. قنات به یک رشته چاه که آب یک مادر چاه عمیق را برای شرب و کشت و کار به سطح زمین می رساند٬ گفته می شود. قنات اختراع ایرانیان برای غلبه بر خشکسالی بوده است.
۲) یخچال: این بناها سازه های ساده ی خشت و گلی هستند که در دو فاصله ی کوتاه از سال فعال بوده اند. یکی چله ی تابستان و دیگری چله ی زمستان. در زمستان برای انبار کردن یخ و در تابستان فرح بخش و گوارای وجود بوده اند. یخچال ها از سه بخش تشکیل شده اند:
الف) حوض یخ بند که یک محوطه ی مستطیل شکل بزرگ با عمق کم است و در قسمت شمال ساختمان ساخته می شود به طوری که از جهت های شرق٬ غرب و جنوب با دیوارهای بلند احاطه شده است تا سایه های دیوار بر سردی هوا در زمستان بیافزاید.
ب) مخزن یخ که محلی است برای انبار کردن یخ در زمستان و قیفی شکل می باشد. مخزن یخ در داخل زمین کنده می شود. جدار این مخزن کاهگلی است و عمق آن به حجم یخ مورد نیاز بستگی دارد.
ج) گنبد بزرگ که اصلی ترین بخش ساختمان است و روی مخزن قیفی یخچال را همین گنبد مخروطی شکل می پوشاند. این گنبد دارای دیوارهای زخیمی است که از یخ ها نگهداری می کنند.
۳) آب انبار:عمارت های قدیمی هستند که در نسل جدید مورد بازدید قرار می گیرند. این بنا شامل یک مخزن هدایت و بادگیر خنک است و توسط یک شیر و با طی کردن پله های متعدد٬ توسط کوزه ها و صبوها که مردم در آب انبار آن ها را پر از آب می کرده اند٬ آب به منازل و مغازه ها منتقل می شده است.
منم شهرسازی که می سازمت ، چو ایران جدم کوروش
