امتیاز موضوع:
  • 28 رأی - میانگین امتیازات: 3.07
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
مسجد تاریخانه دامغان
#1
مسجد تاریخانه در جنوب شرقی دامغان واقع شده و یکی از بهترین نمونه‌های مساجد نخستین در ایران و قدیمی‌ترین بناهای پس از اسلام است. درباره تاریخانه و زمان ساخت بنای اولیه آن، صاحب‌نظران بسیاری بحث کرده‌اند.
نویسنده مرآه البلدان، دستور ساخت تاریخانه را به امیرالمؤمنین علی(ع) نسبت داده و آندره گدار، تاریخ ساخت این بنا را اواسط قرن دوم هجری ذکر کرده است. آرتور پوپ، ساخته شدن این مسجد را بین سال‌های ۱۳۰ تا ۱۷۰ هجری دانسته و محمد کریم پیرنیا تاریخ ساخت آن را حدود ۱۵۰ هجری می‌داند.
در وجه تسمیه این بنا گفته‌اند که تاری به معنای خداست و تاریخانه یعنی خدای خانه. عده‌ای بر این باورند که این مسجد قبلاً آتشکده بوده و پس از تسلط اعراب‌، آن را ناری‌خانه خوانده‌اند و سپس به تاریخانه معروف شده است.
در زمان بازسازی مسجد در قرن سیزدهم هجری‌، به جای طاق‌های مازه‌دار (بیضوی) اصلی که اغلب فرو ریخته بودند‌، طاق‌های نوک‌تیز جناغی بنا شدند، هر چند که در بخش‌هایی از بنا‌، نمونه‌هایی از طاق‌های مازه‌دار اولیه به چشم می‌خورد.
بنا بر توصیف مؤلف مرآه البلدان‌، در قرن سیزدهم هجری قمری‌، تنها چند ستون از این بنا باقی مانده بود. نویسنده تاریخ قومس یادآور می‌شود که میرزا آقا عاملی‌، از وعاظ دامغانی‌، با کمک مالی مردم، طاق‌های مسجد را بازسازی کرد؛ اما در این بازسازی‌، حالت اولیه طاق‌ها را تکرار نکردند و آن‌ها را به روش معمولی در آن روزگار ساختند. او می‌گوید که از سوی شمال غربی‌، سه دهانه رو به جنوب شرقی و پنج دهانه دیگر به شبستان‌هایی باز می‌شده که اکنون خراب شده‌اند.
تاریخانه دامغان‌، یکی از کهن‌ترین ساختمان‌ها در شیوه خراسانی است. بار بنا به شدت تحت تأثیر معماری ساسانی و ساختمان‌ها و کاخ‌های سروستان و فیروزآباد است. نقشه ساختمان بر پایه همان شبستان ستون‌دار است که بعدها در آن تغییراتی داده‌اند؛ برای نمونه‌، دهانه میانی در شبستان جنوبی‌، بلندتر و بزرگ‌تر شده است. نمای مسجد نیز دگرگون شده است و قوس‌های مازه‌دار(بیضوی) طاق‌ها به قوس‌های تیزه‌دار (جناغی) تبدیل گردیده‌‌اند. البته پاکارقوس‌ها (جایی که طاق شروع می‌شود)‌، تغییری نیافته است. هنوز قوس‌های مازه‌دار(بیضوی) کهن‌، در ساختمان دیده می‌شود که نشان دهنده اصالت آن است.
اگرچه بخشی از ساختمان اصلی بازسازی شده و به طور طبیعی در مدت حدود ۹۰۰ سال خراب شده‌، آن قدر دست نخورده باقی مانده که کیفیت خود را نشان می‌دهد. طرح اصلی آن به سبک صحن مرکزی است‌: یک صحن بزرگ تقریباً چهارگوش و در گرداگرد آن رواق‌هایی با طاق ضربی روی ستون‌های مدور.
صحن این مسجد ۷۲/۲۶ متر طول و۷۲/۲۵ متر عرض دارد که دور تا دور آن را رواق‌هایی فرا گرفته است. بدین ترتیب که ۲۲ دهانه طاق بدین صحن باز می‌شود. ورودی این مسجد‌، از جناح طولی شرق است. پوشش مسجد‌، با طاق‌های گهواره‌ای بر روی قوس‌ها و ستون‌های مستحکم صورت گرفته است. امروزه طاق‌های گهواره‌ای مسجد فرو ریخته‌اند‌، ولی در شکل اصلی قابل مقایسه با طاق‌های گهواره‌ای مسجد جامع فهرج بوده‌اند. برای نگهداری طاق‌ها‌، ستون‌های عظیمی از آجر بر پا شده که توسط قوس‌هایی به همدیگر و به دیوار وصل شده‌اند. بر روی این قوس‌ها نیز‌ دیواری به بلندی یک متر ساخته و سپس طاق گهواره‌ای را بر آن سوار کرده‌اند. قوس‌های بالای ستون‌ها به صورت بیضی از آجر ساخته و در بالا به آرامی شکسته شده‌اند. برای حفظ تعادل و اتصال محکم قوس‌ها به ستون از قطعات چوب استفاده شده است. دهانه طاقی که در مرکز رواق به سمت قبله قرار می‌گرفته‌، از دهانه‌های دیگر عریض‌تر و بلندتر ساخته شده و بیانگر مراحل اولیه شکل‌گیری ایوان در مساجد شبستانی ایران است. بدین ترتیب‌، علاوه بر تداوم سنت معماری دوره ساسانی‌، به مرکز جایی که محراب و منبر در آن قرار دارد، اهمیت خاصی شده است.
در سمت چپ، نمای سه بعدی از کاخ سروستان به چشم می‌خورد و در سمت راست، نمایی از فضای شبستان جنوبی. در مسجد تاریخانه دامغان، همان گونه که دیده می‌شود، نحوه قرار گرفتن طاق‌ها بر ستون‌ها به وضوح متأثر از هنر ساسانی است.

آخرین ارسال های من :
پاسخ
 سپاس شده توسط armangostar


موضوع‌های مشابه…
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  شناخت مسجد ملك mah.architect 0 1,664 ۱۳۹۰-۳-۷، ۰۱:۳۲ صبح
آخرین ارسال: mah.architect
  دامغان ـ شهري كه دوست‌اش مي‌دارم alireza 0 1,442 ۱۳۹۰-۱-۲۳، ۰۸:۲۸ عصر
آخرین ارسال: alireza
  راز سنگ ساعت مسجد امام (شاه عباسي) اصفهان ALI XxX 0 1,910 ۱۳۹۰-۱-۱۶، ۰۳:۳۴ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع یزد ALI XxX 0 3,120 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۲۱ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد وکیل در شیراز ALI XxX 0 2,950 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۱۸ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد نصیرالملک در شیراز ALI XxX 0 2,412 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۱۶ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  نقش هنر و معماری اسلامی در مسجد جامع ورامين ALI XxX 0 1,848 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۳:۱۲ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع کرمان (مسجد مظفری) ALI XxX 0 2,101 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۲:۵۷ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع نیشابور nima 0 1,573 ۱۳۸۹-۱۲-۲۱، ۱۰:۰۶ عصر
آخرین ارسال: nima
  مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان nima 0 3,043 ۱۳۸۹-۱۲-۱۶، ۰۸:۳۵ عصر
آخرین ارسال: nima

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان