زندگی شبانه و گریزهای شبانه شهری

فعالیت های شبانه یکی از راه های کلیدی تمایز میان مراکز شهر و نواحی حومه ای و روستایی است. “شب به مثابه مرز“(ملبین، ۱۹۸۷) نخستین کتابی بود که به بررسی نظام مند استعمار شبانه توسط ساکنان شهر پرداخت. چندین عامل ورای این روند وجود دارد. برق رسانی محیط زیست ساخت بشر را روشن کرد و تاریکی را از آن دور ساخت، به دنبال آن دوره طولانی ای از فعالیت های شهری را رقم زد که در برابر زندگی روستایی قرار گرفت. کشاورزی به آهنگ روز/شب محدود شد. زمانی که استفاده از لامپ در شب به امری همگانی تبدیل شد، فعالیت های اجتماعی شهری توانست طبیعت را ارتقا بخشد.

شب نورانی در نواحی شهری به معنای اجتماعی شدن و مصرف بود. مردم به شب نشینی یا خرید غذا و نوشیدنی می پرداختند. رستوران ها و بارها تا زمان اعلام تعطیلی توسط مقامات محلی باز بود. در کشورهای صنعتی، ساعت محلی بسته شدن بارها به طور قابل ملاحظه ای نسبت به امروز متفاوت بود. برای نمونه در لندن، آخرین ندا در ساعت ۱۱ شب داده می شد، اما قانون جدید سال ۲۰۰۲ تغییراتی در این زمینه قائل شد؛ حال آنکه در شهر بوفالوی نیویورک، ساعت بسته شدن ۴ صبح بود. فعالیت های مصرفی در جوامع صنعتی به قدری تاثیربخش گسترش یافت که حالا ما می توانیم از شهرهای “۲۴ ساعته” سخن برانیم- ناحیه گسترش یافته فضایی و زمانی با دسترسی نامحدود به تجارب مصرفی. در حالیکه بسیاری از شهرها درباره این سیما به مثابه جنبه ای از شمای توسعه دوباره صحبت می کنند، در واقع تنها ناحیه لاس وگاس است که می تواند یک مکان ۲۴ ساعته واقعی نامیده شود.

برق رسانی همچنین تولید را نیز تحت تاثیر قرار داد. کارخانجات توانستند در صورت لزوم، تمامی اوقات به کار ادامه دهند. در واقع چرخه ۲۴ ساعته با تقاضای مشترک کنونی برای شیفت های کاری ۸ ساعته کاملا سازگار است. کازینوهای لاس وگاس که به شدت یکدست شده اند، به این امر پی بردند که بهتر است تمام مدت باز باشند و با سه شیفت کاری سازگاری حاصل کنند تا اینکه دو شیفت اضافه کرده و بابت آن اضافه کار بپردازند. گفته می شود بارهای بوفالو تا ساعت ۴ صبح باز بودند، دقیقا به این دلیل که این آخر ساعت شیفت شب در کارخانجات فولاد بود. کار دوباره ساعت ۶ صبح آغاز می شد و بارها می توانستند تا آخر این شیفت که بعدازظهر پایان می یافت، استراحتی بکنند. خلاصه اینکه تولید و مصرف که همواره به یکدیگر مربوط بوده اند، با استعمار شبانه به یکدیگر گره خوردند. این فعالیت های کاری و سرگرمی به نواحی شهری، فضایی بخشیدند که در نواحی ای که به آهنگ کشاورزی یا زندگی حومه ای پیوند بیشتری خورده بودند، وجود نداشت. فیلم “راننده تاکسی“نمایش عینی بسیار خوبی از این احساسات دیرهنگام شبانه است که تنها در یک شهر بزرگ می توان تجربه کرد، شهری که از چرخه روزانه سلب مالکیت کرده است.

چاترتون و هلندز (۲۰۰۳) این تحلیل شب هنگام را گسترش داده اند و این طور استدلال کرده اند که مرکز شهر یا به خصوص جنوب شهر به گونه ای فزاینده به مکانی شبانه، مصرفی، بازی و خوشگذرانی برای جوانان تبدیل شده است. به همین سرعت مکان های جدید مصرفی نیز ساخته شده که این فعالیت را را تسهیل می کند. این فضاها که مردم در آن ها برای نوشیدن، رقص و اجتماعی شدن جمع می شوند به نام “گریزگاه های شبانه” خوانده می شوند و اکنون سیمای مشترک شهرهای بزرگ هستند. هم دولت های شهری با بودجه ناکافی و هم موسسات حقوقی جهانی تشنه سود دریافته اند انبوه قابل توجهی از جوانان حریص مهمانی های شبانه هستند. نیز محصولات الکلی به طرز فزاینده ای از مشروبات عادی متمایز شده، نوشیدنی های خنک برای این بازار تولید می شوند و مراکز تجمع “شیک” برای فروش آن ها ساخته می شوند. هم این محصولات و هم این فضاها توسط موسسات حقوقی جهانی ساخته می شوند که این عملیات را آزاد اعلام می کنند.

بازار نوین مصرف جوانان آنقدر موفق بوده که شهرها اکنون تغذیه آن را به مثابه بخشی از شمای توسعه دوباره عمومی برای نواحی شهری رو به افول می دانند. در برخی مکان ها تولید گریزگاه های شبانه که شامل تعدیلات مجاز توسط مقامات محلی می شوند، یکی از موفقیت های کوچک کامپین ها به منظور دعوت مردم برای صرف پول در مراکز شهر را تشکیل می دهد. بسیاری از مکان های شهری حالا این محدوده های نسبتا منحصربفرد، جوان محور و سرزنده را در خود دارند، مکان هایی برای صرف آشامیدنی، رقص و سرگرمی. در واقع کامپین های تبلیغاتی لاس وگاس پس از چندین سال تبلیغ خود به عنوان یک “مقصد خانوادگی”، در سال ۲۰۰۳ منحصرا به تدبیر قطع این جهت دهی و اعلام این مطلب روی آوردند که این ناحیه، محل بازی جوانان است. تبلیغات کنونی کاملا جسورانه اظهار می کنند “آنچه در این شهر رخ می دهد، همین جا می ماند.” دیسکوهای بزرگ توسط بسیاری از کازینو هایی ساخته شدند که بازار شبانه جوانان را تغذیه می کنند، از این میان می توان به نام هایی چون “استودیو ۵۴″ اشاره کرد. درحال حاضر این گریزگاه های شبانه به همراهی با سبک لاس وگاس و در رقابت با یکدیگر به طراحی های محیطی و موضوعی می پردازند.

تغییر نسبتا اخیر حوزه شبانه به یک مکان اجتماع و مصرف، امری کاملا قابل ملاحظه است. پیشتر بارها به عنوان مراکزی از کارافتاده و به بیان پوست کنده اگر نگوییم “خرده فرهنگی”، لااقل “ناسالم” تلقی می شد. مردم عادی و طبقه متوسط هرگز پس از ساعت های اجتماع عادی، هوای حضور در یک “پاتوق” در جنوب شهر را نمی کردند، مگر اینکه به دنبال فعالیتی غیرهنجاری بودند. امروز بسیاری از محدوده های جنوب شهر در نواحی بزرگ شهری نسبتا خالی می مانند، البته به جز این مکان های “پایین و افشا شده”. با این همه در مکان هایی که نوعی احیای مرکز شهری وجود داشته، گریزگاه های شبانه پذیرای مصرف کنندگان جوان این راه را پیش پای آنان قرار داده اند. موسسات حقوقی با استفاده از فنون و محصولات مارک دار و محیط هایی با حال و هوای خاص، این فضاها را دگرگون کرده اند تا با بازاری در حال گسترش از مصرف کنندگان فعال سازگار شوند که به نظر می رسد تمام شب رو به ترقی قرار دارد. گریزگاه های شبانه اکنون بیش از اینکه محلی حاشیه ای یا فضایی ناسالم باشند، به مکان هایی عادی و معمولی تبدیل شده اند که در آن ها تجارت خرید و فروش مانند هرجای دیگری در حال جریان است و ساکنان شهر می توانند با نوعی غرور درباره شهر “۲۴ ساعته” خود صحبت کنند.

دقیقا روشی که این دگرگونی از طریق آن از زوال به گرایش رخ داد، آموزنده است، زیرا تاثیر متقابل میان سرمایه و فضا را روشن می سازد. اوایل سال های دهه ۱۹۹۰ یک کلوپ به نام “مینیستری آف ساوند” در لندن گشایش یافت. اکنون این کلوپ بزرگ ترین نام رکورد رقص در جهان است. موسسات حقوقی جهانی با استفاده از فضا سازی، مارک زدن و آزاد ساختن، محیط هایی ایجاد می کنند که فعالیت هایی مانند رقص را به مد و ابزاری سازی “آرامش” ربط می دهند. کلوپ فوق مانند دیگر ادارات دیگر تنها یک مکان رقص نیست، بلکه یک برند جهانی است که کالاهای متنوعی به فروش می رساند. دومین منطق تجاری سازی حقوقی، بخش بخش کردن بازارهاست. تمامی جوانان در سلایق موسیقایی، مد یا طعم نوشیدنی شبیه به هم نیستند. موسسات حقوقی جهانی این بازارها را بخش بخش کرده یا امکان شکاف هایی در عملکرد مصرف کنندگان را فراهم می آورند تا به طراحی محصولات مختلف برای بخش های خرده فرهنگی موجود بپردازند. نوشیدنی های الکلی نمونه های خوبی از این دست هستند. یک کمپانی مانند آنهایزر- بوش، بزرگ ترین تولید کننده آبجو در دنیا چندین برند مختلف می سازد و آن ها را از راه های مختلف به فروش می رساند. تبلیغات کلید ایجاد این تنوع مجازی محصول است. در واقع تمامی بخش های بازار تحت پوشش سازندگان مشابه قرار دارد و تنها نام برندها فرق می کند. کمپانی هایی که پاتوق های گریز شبانه ایجاد می کنند مکان هایی نیز می سازند که به ظاهر متفاوت از یکدیگر به نظر می رسند. به این ترتیب، آزادسازی ساعات شب هنگام همواره به این معنی نیست که تجارت ها با یکدیگر درحال رقابت هستند. شاید همه آن ها به یک موسسه حقوقی واحد تعلق داشته باشند و بیشتر به بخش های مختلف بازار درخواست خود را ارائه کنند.

نتیجه تمامی این فعالیت سودساز، تکثیر مکان های مصرفی پایین شهری و انفجار جمعیت شبانه است، آنچه شهرها را روبه افول گذاشته، امری که تا همین یک دهه پیش کلا ناممکن می نمود. مانند هر جای دیگری با توجه به تاثیرات جهانی سازی، این پاتوق های محلی مستقل شخصی بود که از این موج تخریبی آسیب دید. در عین حال چاترتون و هلندز (۲۰۰۳) به نکته ای عالی در تحلیل خود از این پدیده اشاره می کنند. ما با به کارگیری یک چارچوب مطالعات فرهنگی به سبک آلمانی با این واقعیت هماهنگ شدیم که نوعی جریان اصلی وجود دارد که از نظر حقوقی کنترل می شود، اما همچنین فضاهای ته نشین یاجایگزین نیز در آرایش محلی وجود دارد. آنتونیو گرامشی این طور استدلال می کند که هر جامعه ای که متحمل دگرگونی می شود، تنها از حالتی به حالت دیگر تغییر نمی کند. عناصری از رژیم گذشته وجود دارند که باقی می مانند و این ها جنبه هایرسوبی جامعه هستند. در مورد تشکیل باشگاه، تمامی پاتوق های قبلی تنها به دلیل ساخته شدن محل های جدید زرق و برق دار از میان نمی روند. گریزگاه های شبانه حاوی مخلوطی از عناصر جدید و قدیمی هستند؛ مصرف کنندگان هنوز می توانند در اغلب مکان ها، فضاهای رسوبی و مستقل محلی را بیابند که برای خود سرشتی دارند، البته تا زمانی که برای نمونه، افول توسط یکی از موسسات حقوقی جهانی انتخاب و به عنوان یک ویژگی وارد بازار نشده است.

گرامشی به موازات این ابعاد اصلی و ته نشین، این استدلال را مطرح می کند که همواره نیروهای مخالفی وجود دارند که در هر جامعه ای که متحمل دگرگونی می شود، پیدا می شوند. در واقع بر اساس چشم انداز گرامشی این دقیقا فعالیت های ضدونقیض است که اغلب به دگرگونی منجر می شود. در مورد ایجادباشگاه، بخش بخش کردن بازار توسط موسسات حقوقی غول آسا هرگز نمی تواند در جایگزین ها محدود شود. خرده فرهنگ های خاص جوانان بسیار ستبرتر و بدیع تر از منجرشدن به این نتیجه اند، زیرا این خرده فرهنگ ها تظاهرات موثق هویتی هستند. در نتیجه گریزگاه های شبانه همچنین توسط مکان هایی آباد می شود که شیوه زندگی یا شیوه های ابراز نمادین را تغذیه می کنند، شیوه هایی که خود را به مثابه جایگزین هایی برای الگوهای مصرفی رایج می بینند. این مکان ها نیز به اختلاط گریزگاه های شبانه افزوده می شود. خلاصه کلام، در هر یک از نواحی ای که دارای شب زیست پذیر است، مکان هایی تحت کنترل موسسات حقوقی، آزادساز و بخش بخش کننده بازار؛ مکان هایی مستقل و محلی و نیز مکان هایی وجود دارند که سبک های زندگی گوناگون را تغذیه می کنند. این مخلوط متنوع به همراه دیگر جنبه های فرهنگ به این معناست که عملکردها و تعاریف نمادین مصرف کننده همواره در نوعی حالت جزرومد قرار دارد، که بخش بزرگی از این امر کاملا سالم و نوآورانه است. تا زمانی که ادارات شهری این گریزگاه های شبانه را پرورش می دهند و مانع این می شوند که موسسات حقوقی قدرتمند کنترل کامل اوضاع را به دست گیرند، مرکز شهر برای بسیاری از مردم جذاب باقی خواهد ماند. با اینهمه در برخی موارد، مانند دگرگونی خیابان ۴۲ مانهاتان، اختلاط پاتوق ها به نفع نسخه کوچکی از دیزنی ورد و تنها به دلیل صنعت گردشگری از میان رفت. در این مورد، شکایت مشاهده گران از سپری شدن زندگی شهری “موثق” قابل درک است.

منابع

Chatterton, P. and R. Hollands 2003. Urban Nightscapes: Youth Cultures, Pleasure Spaces

and Corporate Power. London: Routledge.

Melbin, M. 1987. Night as Frontier. NY: The Free Press.

نوشته شده توسط :مارک گوتدینر، لسلی باد ترجمه شایسته مدنی

نقل از سایت ساینار