۱۳۹۰-۲-۳، ۰۲:۳۶ عصر
نوشته یکی از استادان معماری ....
اگر "کار" را معماری فرض کنیم، دانشجو همان "هر " بوده و اینجا استاد است که باید آن را بهر آن کار بسازد.اما پرسشی در اینجا پیش می آید که منظور ما از معماری چیست و کسی که می خواهد به معماری یا به عبارتی دیگر فعالیت در حرفه و جامعه معماری بپردازد، چه مهارتهایی را باید داشته باشد؟آیا با آموزه ها و شیوه هایی که سابقه بعضی از آنها به پیش از جنگ دوم جهانی می رسد، میتوان دانشجویی را برای قرن بیست و یکم آماده کرد؟
یکی از ضعف های سیستم آموزشی معماری ما، پراکندگی موضوعات دروس آن است.یکبار با یکی از همکارانم در یکی از دانشگاه ها،که خود از دانش آموختگان دانشگاه شهید بهشتی است، بر سر این موضوع گفتگو می کردیم.ایشان نظر دیگری داشت و بر این باور بود که پراکندگی دروس و نبود پیوستگی، حسن رشته معماری است و به دانشجو این امکان را می دهد تا آن کاری را که دوست دارد، انتخاب کند، به دنبالش برود.اما مشکل در اینجا دو تا می شود.یکی این که پراکندگی دروس این امکان را از دانشجو می گیرد تا به صورت عمقی بر روی آنها متمرکز شود.چه بسا که دانشجویی با تمرکز بر درسی، به موضوعی ویژه علاقه مند شود و آن را به عنوان شغل آینده خویش انتخاب کند. مثلاً با معرفی شدن رشته مرمت به آنها در درس آشنایی با مرمت و کار کردن روی پروژه هایشان، به این رشته علاقه مند شده و تصمیم بگیرند که در آن ادامه تحصیل داده و یا در آن زمینه به فعالیت بپردازند.دیگر اینکه بسیاری از دانشجویان واقعاً نمی دانند چه کاره خواهند شد و چه کاری باید انجام بدهند و برای چه اصلاً تربیت می شوند؟از طرف دیگر در دانشکده های معماری، کمتر به معنی واقعی کلمه علم و فن آموزانده می شود و بیشتر بر مدار سلیقه استاد و مقیاس های غیر کمیتی و غیرقابل اندازه گیری( به ویژه در درس طراحی معماری) می چرخد.وانگهی همانگونه که گفتم بسیاری از مسائل ارائه شده، به روز نیستند و عمر آنها به سر رسیده است ولی همچنان با شور و حرارتی وصف ناپذیر در دانشگاه های ما تدریس می شود.مثلاً چندین سال است که شیوه جدیدی در ترسیم پرسپکتیو در دنیا، در کشور ایتالیا ابداع شده است ، شیوه ای مرکب از هندسه ترسیمی و هندسه فضایی.ولی ما هنوز به همان شیوه ترسیم صفحه و خط زمین و تعیین دید ناظر و... به شیوه فیلیپو برونلسکی، به دانشجویانمان پرسپکتیو را می آموزانیم.البته به جز در یکی از دانشکده های معتبر معماری ایران که در آنجا استاد مربوطه که خود فارغ التحصیل ایتالیا هستند، با این شیوه به اصطلاح جدید( که سالها از عمر ابداع این شیوه در دنیا میگذرد)، پرسپکتیو را به دانشجویانشان، آموزش می دهند.در دیگر دروس وضع بهتری نداریم.اما مشکل اصلی ما در دانشکده ها این است که مقصد و هدف اصلاً مشخص نیست.همه می دانند که یک سری دروس مشخص شده برای رشته معماری باید برای دانشجویان تدریس شده و دانشجو باید آنها را بگذراند(پاس کند!!) و سپس برود به امان خدا.دیگر نه دانشکده با دانشجو کاری دارد و نه دانشجو با دانشکده.تنها یک دانشکده در ایران است که فارغ التخصیل خود را به امان خدا رها نمی کند و برای دانشجویانش برای بعد از تحصیل برنامه دارد.بقیه فقط نقش یک گذرگاه را دارند که در پایان مدرکی به دانشجو اعطا می کنند و بس.
پس یکی از بزرگترین مسائل دانشکده های ما نبود هدف و استراتژی معین برای رسیدن به آن هدف است.این اهداف،نباید اهداف آرمانی و آنچنانی و خیال پردازانه باشند.بلکه باید اهداف دارای کمیت، زمان و نتیجه مشخص باشد.نداشتن هدفی مشخص از آموزش، از اساسی ترین نقایص دانشکده های معماری ماست.
نقیصه دیگر ما نبود استراتژی و نیز برنامه برای رسیدن به آن هدف است.مشخص است که وقتی هدفی نباشد، برنامه ای هم نخواهد بود.وقتی ما استراتژی ویژه ای برای رشته ای داشته باشیم، آن وقت است که می توانیم برنامه ریزی ویژه ای هم برای آن داشته و متناسب با برنامه خود، درسهای خاص و اساتید خاصی را انتخاب کنیم.البته شاید این مشکل از آنجا نشات بگیرد که یک برنامه خاص برای رشته معماری در تمام دانشگاه های کشور تدوین شده و همه دانشکده ها موظف به اجرای این برنامه هستند.شاید اگر روزی برنامه ریزان و مسئولین ما، این امکان و اختیار را به دانشکده های مختلف،اعم از آزاد و دولتی بدهند تا خود برای آموزش دانشجویانشان ،برنامه ریزی کنند، این مسئله موجب رقابت بین دانشکده های مختلف برای جذب دانشجویان برتر و در نتیجه شاهد برنامه ریزی های متفاوت از سوی دانشکده های متفاوت خواهیم بود.مانند دوران پیش از انقلاب، که سه دانشگاه علم و صنعت، تهران و ملی(شهید بهشتی)، سه برنامه متفاوت به دانشجویانشان ارائه می کردند و موجب می شدند که علاق مندان رشته معماری، هریک به فراخور روحیه و خواسته خویش، یکی از این سه دانشگاه را برای تحصیلات خویش انتخاب کنند و رقابت سرسختانه ای بین این سه دانشگاه معتبر کشورمان برقرار باشد.
پس از نبود هدف و استراتژی در دانشکده ها و سیستم آموزشی ما،همانگونه که در سطور بالا، نوشته ام، بزرگترین نقیصه، کاربردی نبودن آموزشهاست.در دانشکده های پزشکی و دندانپزشکی و نیز هوانوردی و...
برنامه بر این است که دانشجو افزون بر آموزش یک سری از علوم نظری مربوط به آن رشته، به مهارتهای عملی در زمینه کاری خود دست یابد.چنانکه دانشجویان دندانپزشکی، علاوه بر این که اندو و یا ارتودنسی را در کلاسها فرا می گیرند، باید قادر باشند به صورت عملی، همان آموخته ها را در بخشهای مربوطه اجرا کنند. اما متاسفانه در دانشکده های معماری، اینگونه نیست و اساتید مربوطه، پروژه هایی به عنوان کار عملی به دانشجویان معرفی می کنند که سه چیز انجام این پروژه ها را از حیظ انتفاع می اندازد.اولی انجام ندادن کارهای عملی در دانشکده، مانند کار عملی دانشجویان دندانپزشکی در بخشها و بردن پروژه ها به خانه که نتیجه این کار، انجام پروژه ها به صورت مشق شب توسط دانشجو و یک شب مانده به کلاس،میباشد.دوم قانون بقای پروژه است که اتفاقاً دراثر همان نقیصه فوق الذکر، بعضی از دانشجویانی را که حوصله اندک و پول زیاد دارند، را به اجرای این قانون غیراخلاقی ترغیب می کند.سوم در هم آمیختگی پروژه هاست که دانشجو را وا می دارد تا فقط برای رفع تکلیف و بدون بهره وری لازم این کار را انجام می دهد.دیگر از این پس این هنر استاد است که بتواند دانشجویان را نسبت به درسی خاص علاقه مند و حساس کند و آنها را نسبت به انجام پروژه های متنوع ترغیب نماید، به حدی که آنان در آن درس خاص، مهارتی خاص بیابند.
پس دانشجو، پس از فارغ التحصیلی است که با خود می گوید، ای داد بیداد! ای کاش (به عنوان مثال) پروژه درس متره و برآوردم را به جای اینکه به دوست عمرانی ام بدهم تا او برایم انجام دهد، خودم انجام می دادم و....اما این ای کاش گفتن ها سودی ندارد و فارغ التحصیل نازنین ما، باید سالها خاک مشاورین یا کارگاه های مختلف را بخورد( تازه اگر شانس آن را داشته باشد) و کلی از آن و از این حرف بشنود و راهی را که می توانست در صورت آموزش درست، دو ساله طی کند، 5 ساله و 6 ساله طی می کند و جایگاهی را که از نظر شغلی باید خیلی زود به دست می آورد، با گذشت سالها و هدر شدن عمر و سلامتی و جوانی اش به دست آورد .این در حالیست که حتی بسیاری از اینان، با گذشت سالها و کسب درآمد و...باز هم در بسیاری مسائل ریز فنی و علمی رشته خود ناتوانند و از همین روست که بعضی از کسان که میانه خوشی با معماری ندارند، به کنایه می گویند: معماری دریایی است به عمق یک وجب!!!
اگر "کار" را معماری فرض کنیم، دانشجو همان "هر " بوده و اینجا استاد است که باید آن را بهر آن کار بسازد.اما پرسشی در اینجا پیش می آید که منظور ما از معماری چیست و کسی که می خواهد به معماری یا به عبارتی دیگر فعالیت در حرفه و جامعه معماری بپردازد، چه مهارتهایی را باید داشته باشد؟آیا با آموزه ها و شیوه هایی که سابقه بعضی از آنها به پیش از جنگ دوم جهانی می رسد، میتوان دانشجویی را برای قرن بیست و یکم آماده کرد؟
یکی از ضعف های سیستم آموزشی معماری ما، پراکندگی موضوعات دروس آن است.یکبار با یکی از همکارانم در یکی از دانشگاه ها،که خود از دانش آموختگان دانشگاه شهید بهشتی است، بر سر این موضوع گفتگو می کردیم.ایشان نظر دیگری داشت و بر این باور بود که پراکندگی دروس و نبود پیوستگی، حسن رشته معماری است و به دانشجو این امکان را می دهد تا آن کاری را که دوست دارد، انتخاب کند، به دنبالش برود.اما مشکل در اینجا دو تا می شود.یکی این که پراکندگی دروس این امکان را از دانشجو می گیرد تا به صورت عمقی بر روی آنها متمرکز شود.چه بسا که دانشجویی با تمرکز بر درسی، به موضوعی ویژه علاقه مند شود و آن را به عنوان شغل آینده خویش انتخاب کند. مثلاً با معرفی شدن رشته مرمت به آنها در درس آشنایی با مرمت و کار کردن روی پروژه هایشان، به این رشته علاقه مند شده و تصمیم بگیرند که در آن ادامه تحصیل داده و یا در آن زمینه به فعالیت بپردازند.دیگر اینکه بسیاری از دانشجویان واقعاً نمی دانند چه کاره خواهند شد و چه کاری باید انجام بدهند و برای چه اصلاً تربیت می شوند؟از طرف دیگر در دانشکده های معماری، کمتر به معنی واقعی کلمه علم و فن آموزانده می شود و بیشتر بر مدار سلیقه استاد و مقیاس های غیر کمیتی و غیرقابل اندازه گیری( به ویژه در درس طراحی معماری) می چرخد.وانگهی همانگونه که گفتم بسیاری از مسائل ارائه شده، به روز نیستند و عمر آنها به سر رسیده است ولی همچنان با شور و حرارتی وصف ناپذیر در دانشگاه های ما تدریس می شود.مثلاً چندین سال است که شیوه جدیدی در ترسیم پرسپکتیو در دنیا، در کشور ایتالیا ابداع شده است ، شیوه ای مرکب از هندسه ترسیمی و هندسه فضایی.ولی ما هنوز به همان شیوه ترسیم صفحه و خط زمین و تعیین دید ناظر و... به شیوه فیلیپو برونلسکی، به دانشجویانمان پرسپکتیو را می آموزانیم.البته به جز در یکی از دانشکده های معتبر معماری ایران که در آنجا استاد مربوطه که خود فارغ التحصیل ایتالیا هستند، با این شیوه به اصطلاح جدید( که سالها از عمر ابداع این شیوه در دنیا میگذرد)، پرسپکتیو را به دانشجویانشان، آموزش می دهند.در دیگر دروس وضع بهتری نداریم.اما مشکل اصلی ما در دانشکده ها این است که مقصد و هدف اصلاً مشخص نیست.همه می دانند که یک سری دروس مشخص شده برای رشته معماری باید برای دانشجویان تدریس شده و دانشجو باید آنها را بگذراند(پاس کند!!) و سپس برود به امان خدا.دیگر نه دانشکده با دانشجو کاری دارد و نه دانشجو با دانشکده.تنها یک دانشکده در ایران است که فارغ التخصیل خود را به امان خدا رها نمی کند و برای دانشجویانش برای بعد از تحصیل برنامه دارد.بقیه فقط نقش یک گذرگاه را دارند که در پایان مدرکی به دانشجو اعطا می کنند و بس.
پس یکی از بزرگترین مسائل دانشکده های ما نبود هدف و استراتژی معین برای رسیدن به آن هدف است.این اهداف،نباید اهداف آرمانی و آنچنانی و خیال پردازانه باشند.بلکه باید اهداف دارای کمیت، زمان و نتیجه مشخص باشد.نداشتن هدفی مشخص از آموزش، از اساسی ترین نقایص دانشکده های معماری ماست.
نقیصه دیگر ما نبود استراتژی و نیز برنامه برای رسیدن به آن هدف است.مشخص است که وقتی هدفی نباشد، برنامه ای هم نخواهد بود.وقتی ما استراتژی ویژه ای برای رشته ای داشته باشیم، آن وقت است که می توانیم برنامه ریزی ویژه ای هم برای آن داشته و متناسب با برنامه خود، درسهای خاص و اساتید خاصی را انتخاب کنیم.البته شاید این مشکل از آنجا نشات بگیرد که یک برنامه خاص برای رشته معماری در تمام دانشگاه های کشور تدوین شده و همه دانشکده ها موظف به اجرای این برنامه هستند.شاید اگر روزی برنامه ریزان و مسئولین ما، این امکان و اختیار را به دانشکده های مختلف،اعم از آزاد و دولتی بدهند تا خود برای آموزش دانشجویانشان ،برنامه ریزی کنند، این مسئله موجب رقابت بین دانشکده های مختلف برای جذب دانشجویان برتر و در نتیجه شاهد برنامه ریزی های متفاوت از سوی دانشکده های متفاوت خواهیم بود.مانند دوران پیش از انقلاب، که سه دانشگاه علم و صنعت، تهران و ملی(شهید بهشتی)، سه برنامه متفاوت به دانشجویانشان ارائه می کردند و موجب می شدند که علاق مندان رشته معماری، هریک به فراخور روحیه و خواسته خویش، یکی از این سه دانشگاه را برای تحصیلات خویش انتخاب کنند و رقابت سرسختانه ای بین این سه دانشگاه معتبر کشورمان برقرار باشد.
پس از نبود هدف و استراتژی در دانشکده ها و سیستم آموزشی ما،همانگونه که در سطور بالا، نوشته ام، بزرگترین نقیصه، کاربردی نبودن آموزشهاست.در دانشکده های پزشکی و دندانپزشکی و نیز هوانوردی و...
برنامه بر این است که دانشجو افزون بر آموزش یک سری از علوم نظری مربوط به آن رشته، به مهارتهای عملی در زمینه کاری خود دست یابد.چنانکه دانشجویان دندانپزشکی، علاوه بر این که اندو و یا ارتودنسی را در کلاسها فرا می گیرند، باید قادر باشند به صورت عملی، همان آموخته ها را در بخشهای مربوطه اجرا کنند. اما متاسفانه در دانشکده های معماری، اینگونه نیست و اساتید مربوطه، پروژه هایی به عنوان کار عملی به دانشجویان معرفی می کنند که سه چیز انجام این پروژه ها را از حیظ انتفاع می اندازد.اولی انجام ندادن کارهای عملی در دانشکده، مانند کار عملی دانشجویان دندانپزشکی در بخشها و بردن پروژه ها به خانه که نتیجه این کار، انجام پروژه ها به صورت مشق شب توسط دانشجو و یک شب مانده به کلاس،میباشد.دوم قانون بقای پروژه است که اتفاقاً دراثر همان نقیصه فوق الذکر، بعضی از دانشجویانی را که حوصله اندک و پول زیاد دارند، را به اجرای این قانون غیراخلاقی ترغیب می کند.سوم در هم آمیختگی پروژه هاست که دانشجو را وا می دارد تا فقط برای رفع تکلیف و بدون بهره وری لازم این کار را انجام می دهد.دیگر از این پس این هنر استاد است که بتواند دانشجویان را نسبت به درسی خاص علاقه مند و حساس کند و آنها را نسبت به انجام پروژه های متنوع ترغیب نماید، به حدی که آنان در آن درس خاص، مهارتی خاص بیابند.
پس دانشجو، پس از فارغ التحصیلی است که با خود می گوید، ای داد بیداد! ای کاش (به عنوان مثال) پروژه درس متره و برآوردم را به جای اینکه به دوست عمرانی ام بدهم تا او برایم انجام دهد، خودم انجام می دادم و....اما این ای کاش گفتن ها سودی ندارد و فارغ التحصیل نازنین ما، باید سالها خاک مشاورین یا کارگاه های مختلف را بخورد( تازه اگر شانس آن را داشته باشد) و کلی از آن و از این حرف بشنود و راهی را که می توانست در صورت آموزش درست، دو ساله طی کند، 5 ساله و 6 ساله طی می کند و جایگاهی را که از نظر شغلی باید خیلی زود به دست می آورد، با گذشت سالها و هدر شدن عمر و سلامتی و جوانی اش به دست آورد .این در حالیست که حتی بسیاری از اینان، با گذشت سالها و کسب درآمد و...باز هم در بسیاری مسائل ریز فنی و علمی رشته خود ناتوانند و از همین روست که بعضی از کسان که میانه خوشی با معماری ندارند، به کنایه می گویند: معماری دریایی است به عمق یک وجب!!!
منم شهرسازی که می سازمت ، چو ایران جدم کوروش
