معماری اسلامی ایرانی جایگزین معماری غربی+عكس

معماری اسلامی ایرانی جایگزین معماری غربینویسنده و طرح ارائه شده توسط مهندس یحیی هندیطرح ارائه شده طرح پیشنهادی دفتر مدیریت (هتل در دبی) بر اساس ایده ای نو از معماری اسلامی
 
 چکیده:
ایران در سده های گذشته دارای معماری اسلامی و غنی از تفکر بوده است و از گذشته تا بحال معماری آن  زبان زد خاص و عام است به طوری که بسیاری از گردشگران جهان برای چندمین بار به ایران سفر می کنند تا از آثار معماری اسلامی و گذشته ما دیدن کنند با این وجود متاسفانه در دههای اخیر معماری اسلامی و ایرانی دچار بی مهری قرار گرفته و چندین سال در این زمینه شاهد هیچ گونه ایده و نو آوری چه در طراحی خارجی و چه در طراحی داخلی  نبوده ایم و معماری ما به سمت ایده های غربی گرایش پیدا کرده است و در واقعه کشورهای غربی معماری خود را به ما دیکته کرده اند و بین ما و معماری گذشته ما فاصله عمیقی انداخته اند  با توجه به این مسئله و دغدعه های مسئولین ومعماران کشورباید فکری شود و قدمی جدی برداشته شود و طرح و ایده های ارائه شود که هم ریشه در گذشته ما و هم عام پسند و به روز باشد.

واژه های کلیدی:
معماری اسلامی/معماری ایرانی/معماری غربی/مقرنس/قرآن

مقدمه:
کشوری که ریشه  اسلامی دارد و معماری اسلامی آن زبان زد خاص و عام  می باشد متاسقانه معماری غربی جایگزین معماری اسلامی شده است به طوری که ما از معماری  گذشته خود دور شده ایم و دل خوشیم به معماری و آثار گذشته پیشینیانمان و تلاش چندانی برای احیای معماری گذشته نکرده ایم و متاسفانه کشورهای غربی از این غفلت ما استفاده کرده اند و با ایده های غربی تفکر را از ما گرفته اند و به مهندس ایرانی چنان القا کرده اند که معماری اسلامی ایرانی  دیگر جایگاهی در معماری مدرن ندارد و ما باید پشت سر آنها حرکت کنیم , اما اگر در معماری  گذشته  خودمان با تفکر و موشکافانه نگاه کنیم خواهیم دید از گذشته گنجینه گرانبهایی برای نسل های آینده به یادگار مانده است که گویی معماران آن دوره با معماری وهنر چند قرن آینده آشنا بودند و در این بنا ها  روح تازگی و تفکر کردن نهادند تا معماران نسل آینده با تفکر کردن و به کمک  تکنولوژی معماری اسلامی ایرانی را با روشی نو به  دنیا نشان دهند  که این همت مهندسان و مطالعه موشکافانه آثار باستانی را می طلبد.

پیشینه تحقیقات
از دوره صفویه به بعد ایران دچار یک نوع ضعف و انحطاط  در معماری اسلامی ایرانی می شود و هر چقدر از دوره صفویه دورتر می شویم از آن ایده های نو و جدید اسلامی  ایرانی خبری نیست و متاسفانه در دوره قاجار با ورود بیگانگان در کشور و رونق گرفتن سفرهای خارجه تفکرات غربی جایگزین تفکرات اسلامی ایرانی شد و مهندسان ایرانی در دورانی قرار گرفتند که از سویی مردم گرایش به معماری سنتی داشتند و از سویی تفکرات غربی مانع از آن می شد که مهندسان و معماران آن دوره بتوانند ایده های نو در معماری اسلامی ایرانی ارائه کنند به طوری که در بعضی از بنا های ایرانی می توان ریشه های معماری اسلامی ایرانی را دید اما فرهنگ و تفکر غربی اثر خود را گذاشته است  و این موضوع  به حدی پیش رفت که دیگر قدرت تفکر کردن را از مهندسان و معماران ایرانی گرفتند و هر چه تلاش کردند نتوانستند به دوران درخشان معماری گذشته خود بازگردند این هدیه غرب به کشور ما باعث شده است که ما از گذشته و فرهنگ خودمان دور بیفتیم آنها ایده های نو و بی هویتی را به ما  ارائه و برای ما سازمان دهی می کنند به گونه ای که ابتدا طراحی غربی را برای ما زیبا نشان می دهند و بعد از صادر کردن تفکراتشان به کشور ما و رواج دادن آن در کشور فروش محصولات خود را به کشور آغاز می کنند و این طور می توانند تفکرات خود را به کشور ما القا کنند و ما را در مسیر و تفکر غربی قرار دهند تغییر تفکر در معماری اسلامی کم کم باعث کم ارزش شدن معماری گذشتگان ما می شود و مورد حجمه حملات تبلیغاتی قرار می گیرد و باعث کاهش توریست می شود.

علت اینکه شهری تورستی می شود به خاطر زیبایی و جدید و جذاب  بودن معماری آن کشور یا شهر می باشد اگر معماری غربی در کشور ما همچنان جایگزین معماری اسلامی باشد و ما نتوانیم معماری اسلامی را با ایده های نو ارائه کنیم توریست چندانی به کشور ما نخواهد آمد چرا که تمام ساختمانهای ما به سبک غربی خواهد بود و مطمئنا کسانی که در کشورهای غربی مغز متفکر طراحی هستند و بجای ما طراحی می کنند در کشور خود بهترینها را طراحی خواهند کرد و ما فقط الگو بردار خواهیم ماند و توریست انگیزه ای برای ورود به کشور را ندارد  کشوری که می خواهد حرفی برای گفتن در معماری داشته باشد باید با الگو گرفتن از معماری گذشته خود و ترکیب کردن با معماری نوین و با ایده های جدید سبکی نوین در طراحی خارجی و داخلی بوجود آورد و این همت مسئولین و شهرداریها را می طلبد که با تخفیف های و تمهیداتی ویژه به کارفرمایانی که معماری اسلامی را به سبک جدید احیا می کنند ارائه کند تا انگیزه ای شود برای کارفرمایان تا هرچه بیشتر در این مسیر گام برداریم.

راهکار 
 برای این منظور مطالعاتی در مورد معماری ایرانی اسلامی  انجام شد و با تحقیقات انجام شده در مورد معماری گذشته و ایده گرفتن از المانهای معماری  ایرانی و ترکیب آن با معماری اسلامی ایرانی سعی شده فقط از المانهای معماری اسلامی ایرانی استفاده شود و هیچ گونه نشانی از معماری غربی در این طراحی به کار نرود و معماران ایرانی را به مطالعه بیشتر به معماری ایرانی اسلامی دعوت کند و معماران و مهندسین را تشویق و  ترغیب کند به معماری اسلامی ایرانی . در طرح ارائه شده در این طرح سعی شده از عناصر و نشانه های اسلامی استفاده شود مانند مقرنس و گره چینی و نقوش اسلیمی و خطوط مارپیچ که در مساجد گذشته ما به وفور  به کار می رفته است و تزئینات سقفی که از آیات قرآن کریم الهام گرفته شده است و همچنین ازنماد پرندگان بهشتی هم چون طاوس استفاده شده است.

 
طرح جایگاه مدیر ایده گرفته از مقرنس‌کاری زیبای سَردَر مسجد شاه و همچنین خطوط اسلیمی و عناصر اسلامی می باشد و آنچه باعث مطلوب شدن کار شده است ایده مقرنس ایرانی بوده که با بزرگ نمایی و داشتن ایده مناسب توانسته هم جایگاه مدیریت را تعریف کند و هم  معماری گذشته ایران را احیا کند و هنر ایرانی را به سبک مدرن امروزی به  معرض نمایش بگذارد.همچنین  برای آشنایی با مقرنس ابتدا باید بدانیم مقرنس چیست و در معماری گذشته ما چه جایگاهی داشته و در کجا به کار می رفته است.

«مقرنس»به معنی خمید می باشد
کلمهٔ «مقرنس» اسم مفعول «قرنیز» است که از کلمهٔ یونانی(کُرونیس). قدیمی‌ترین شکل مقرنس در بناهای ساسانی دیده می‌شود به معنی «خمیده» گرفته شده است نوعی تزیینات بنّایی برجسته که از مشخصات معماری اسلامی شمرده می‌شود و در تزئین قسمت فوقانی دیوارها یا برای مخفی کردن زاویه در انتقال از یک سطح به سطح مجاور آن به کار می‌رفته‌است  که برای پوشاندن فضاهای مکعبی شکل یا گنبد مدور در گوشه‌های آن با قوس‌هایی برآمدگی‌هایی می‌ساختند که وسط آن فرو رفته  و دیوارهای آن شکل مثلث کروی پیدا می‌کرده است.
با ساختن چند ردیف از این قوس‌ها روی یکدیگر، چهار دیوار رفته‌رفته به طرف مرکز فضا نزدیک می‌شد و در بالا صورت دایره پیدا می‌کرد، و بر آن گنبد کروی می‌ساختند بعدها تعداد این فرو رفتگی‌ها را در مقصوره‌ها و محراب‌ها زیادتر کرده و اضافات آویختهٔ معماری بر آنها افزودند.

با پوشاندن فرورفتگی‌ها و برجستگی‌ها با کاشی‌های رنگین با تزیینات نقاشی و گچ‌بُری، آن را به‌صورتِ زیبایی در آوردند. مقصورهٔ مسجد جامع اصفهان از نمونه‌های قدیم و مقرنس‌کاری زیبای سَردَر مسجد شاه این شهر از نمونه‌های جدیدتر آن است.




از عناصر دیگر به کار رفته در این طرح نقوش  اِسلیمی می باشد. نقش تزیینی به شکل گیاه با ساقه‌های مارپیچی است که ابتدا و انتهای آن مشخص نیست.

اسلیمی گونه‌ای از نقش و نگار است شامل خط‌های پیچیده و منحنی‌ها و قوس‌های دورانی مختلف که در تزئینات و کتیبه‌ها بعضی دیگر از کارهای نقاشی ترسیم می‌کنند.

اسلیمی گاهی به صورت نقش اصلی و زمانی همراه با دیگر طرحها، در معماری٬ کتاب‌آرایی به کار می رفته است هنرهای صناعی.
عبارت اسلیمی منسوب به اِسْلیم، شکل دیگری از واژهٔ اسلام است و به این جهت گاهی آن را اسلامی نیز خوانده‌اند. اسلیمی یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است.

اسلیمی نمودار تجریدی «درخت زندگی» و یا صورت عام درخت به ویژه درخت تاک است که با گردش‌ها و پیچش‌های پی در پی و هماهنگ شاخه‌های آراسته به برگها و نیم برگ‌ها و گره‌های آن از پایه‌ای که بند اسلیمی خوانده می‌شود، می‌روید و با نظمی خاص و شکلی چشم‌نواز که میان اجزاء آن وجود دارد، طرحی ویژه از درخت را ارائه می‌دهد. تمام منحنی‌های اسلیمی جهتی به درون و جهتی به بیرون دارند که جزء ذات اسلیمی است که این گرایش به بی‌نهایت دارد و نشانی از جاودانگی در اسلیمی به شمار می‌رود.

اسلیمی طرحی است متشکل از قوس‌های دورانی زیبا که با چنگ‌ها، ماهیچه‌ها، سرچنگ‌ها، گره‌ها و انشعاب‌های مناسب کامل می‌شود و زیبایی و شکوه خاصی را دربر می‌گیرد.



در طرح پنجره ها از گره چینی استفاده شده است گره چینی به هنری ایجاد شده با قطعات برش خورده چوب و شیشه های رنگی در اشکال مختلف و متعدد الاجرا و وحدت گرای هندسی که به طور هماهنگ در یک کادر مشخص و تکرار شونده در کنار هم قرار گرفته باشند گفته می شود. در واقع هندسه نقوش و گره کشی جزء جدانشدنی این هنر به حساب می آید.
برای طراحی سقف با ایده گرفتن از کندوی زنبور عسل و لارو زنبور عسل که همان تخم زنبور عسل است که به شکل دانه برنج سفید می باشد ایده گرفته شده است و از آنجایی که زنبور عسل کندوی خود را در بالای درخت و کوه بنا می کند و برای دیدن کندو به بالا باید نگاه کرد و همچنین از زنبور عسل به عنوان سوره نحل در کتاب قرآن مجید یاد شده است ایده گرفته شده و به این طراحی جلوه ویژه ای داده است. 
برای طراحی کف نیز سعی شده از نمای رودخانه زاینده رود که آب جاری  در آن روان است که نشان از پاکی و حیات می باشد استفاده کرد آب در قرآن اهمیتی ویژه ای  دارد. خداوند در آیات متعدد انسان را به تفكر در آب و شكرگزاری این نعمت بزرگ یادآور شده است.آب به عنوان بركت خداوندی است كه حیات می‌بخشد، حیات را حفظ می‌كند و بشر و زمین را پاكیزه می‌گرداند.



امید است با ارائه این طرح توانسته باشیم تا اندازه ای هرچند کوچک به معماری گذشته ایرانی اسلامی نگاه جدیدی داشته  باشیم و با ارائه ایده های نو بتوانیم معماری گذشته خود را به سبک نو احیا کنیم و به جهانیان ارائه کنیم.

منابع
قرآن مجید سوره نحل- ماء در معنای چشمه‌سارها: سوره نازعات (آیات 30 و 31) و سوره قمر آیه 12)
احیای هنرهای از یاد رفته -استاد حسین لرزاده 225صفحه
معماری ایرانی- تقریر استاد دکتر محمد پیرنیا -تالیف دکتر غلامحسین معماریان 600صفحه 
کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان نوشته  لطف الله هنر فر صفحات 20تا400
کتاب اسلام,هنرو معماری صفحات 10تا100
طرح ها و نقوش اسلامی جلد 1و2
کتاب آرایه ها و نقوش اسلیمی نوشته امیر هوشنگ آقا میری. تمام صفحات 
کتاب سرمشق های تذهیب طرح های ترکیبی اسلیمی و ختایی نوشته  محمدرضا هنرور صفحات 1تا50

پاورقی: 
کلمهٔ «مقرنس» اسم مفعول «قرنیز» است (κορωνίς)