امتیاز موضوع:
  • 40 رأی - میانگین امتیازات: 3.25
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
«کاروان سنگی» نگین کاروانسراهای ایران
#1
[تصویر:  3d6163534a015f86afe91fa26d2a3de2.jpg]كاروانسرای قلعه سنگی رباط كریم را نه تنها سابقه تاریخی كه ویژگی های منحصر به فرد معماری، در میان كاروانسراهای كشور ممتاز كرده است.
كارونسرا از دیرباز به عنوان مكانی امن در مسیرهای طولانی سرزمین پهناور ایران پذیرای كاروانیان كه به منظور تجارت، زیارت و سیاحت طی طریق می نموده اند بوده است.كلاویخو سفیر دولت اسپانیا در دوره تیمور در سفرنامه خود می گوید: «آن یكشنبه در نیشابور اولین شب را در كاروانسرای بزرگی كه چاپارخانه بود در میان بیابان به سر بردیم بامدادان روز سه شنبه بر اسب سوار شدیم دو فرسخ رانده بودیم كه به ساختمانی مانند مهمانخانه یا هتل رسیدیم كه در اینجا به نام كارونسرا خوانده می شود.»
امروزه باقیمانده این بناها در جای جای ایران دیده می شوند كه اكثراً به مخروبه تبدیل شده اند و بدین ترتیب ارزشمندترین یادگارهای معماری این سرزمین كه با عملكرد استراحتگاه بین راهی و همچنین مسافرخانه های شهری در طول قرون نقش ارزنده ای را در فرهنگ جامعه ایفا نموده اند به دست فراموشی سپرده شده اند. یكی از این بناها در فاصله ۳۵ كیلومتری جنوب غربی تهران كاروانسرای سنگی رباط كریم است كه در كنار جاده تهران ساوه قرار گرفته است.به گزارش میراث خبر، این بنا تا سال ۸۳ مامن حفاران و جایگاه احشام بود.
در حال حاضر این كاروانسرا در سه بخش پژوهش، مرمت و احیاء در حال نجات بخشی است و تا كنون اقدامات مفیدی بر روی آن صورت گرفته است.در مورد قدمت این بنا اختلاف نظر بسیار است ماكسیم سیرو در كتاب كاروانسراهای ایران آن را از ابنیه دوران پیش از سلجوقی می داند و می افزاید:«كهن ترین كاروانسرای فلات ایران، نزدیك رباط كریم دركنار دشت حاصلخیز شهریار قرار دارد.دیوار ضخیم كاروانسرای رباط كریم ارتفاعی معادل دو برابر ارتفاع ساختمان هایی دارد كه در داخل كاروانسرا قرار دارند.
بنا بسیار ساده است و شامل تعداد اتاق هایی است كه با طاقهای گهواره ای شكل پوشیده شده است كه بر دیوار كاروانسرا عمودند و با یكدیگر موازی هستند و درشان به طرف حیاط باز می شود. در سه حیاط مركزی سه ایوان وجود دارد و مدخل حیاط نیز به صورت ایوانی است و عرض ایوانها ۴ متر و ۷۵ سانتی متر و از عرض اتاقها كمی بیشتر است.كاملاً روشن نیست هریك از این طاقها برای چه مصرف بوده است. این اتاقها تزئینات جالبی داشته اند.
در میان حیاط مركزی نیز آثار ساختمانی وجود دارد كه شامل زیرزمین با سه اتاق انباری شكل است و طبقه بالای آن از بین رفته است.احتمالاً در طبقه از بین رفته یا تالار مركزی چهار اتاق در چهار طرف و چهار ایوان در میان اتاق ها وجود داشته است. این در واقع طرح همان كوشكهای ایران است كه در دوره های مختلف در این سرزمین مورد استفاده قرار گرفته است...»تا دوره قاجار ذكری از رباط كریم و كاروانسرای سنگی آن نیامده است.
در این دوره ظاهراً رباط كریم رونق بیشتری می یابد و به قول ابوالحسن خان فخرالملك جزء قراء بسیار معتبر می شود.وی در سفرنامه خود چنین گفته است:«از رودخانه كه گذشتیم (منظور رودخانه شور است) به فاصله یك میدان به كاروانسرای سنگی رسیدیم كه بنای آن از سنگ و گچ است. از مصالح این كاروانسرا اگر بخواهند پلی بسازند خیلی به كار می خورد. چون در این صحرا سنگ یافت نمی شود.
این كاروانسرا سابق دزدگاه بوده و خیلی جای وحشت از برای مردم بود...»میرزا حسن خان دیوان بیگی نیز به این بنا اشاره كرده است او می نویسد:بین الطوعین رسیدیم به كاروانسرای مشهور، جای بد و مهیب و خالی از سكنه است...اهمیت این كاروانسرا علاوه بر سابقه تاریخی به دلیل ویژگی های منحصر به فردیست كه آن را در میان كاروانسراهای كشور ممتاز می نماید.
آنچه از یافته های باستان شناسی روشن شده است وجود كوره های ذوب فلز در حیاط این كارونسرا می باشد كه نمایانگر یكی از كاربریهای این بنا به عنوان ضرابخانه بوده است البته عملكرد دیگری كه می شود برای این كوره ها فرض نمود ساختن سلاح است كه با توجه به خاك حاصلخیز بنای كوچك با پلان چلیپا كه در ۲ طبقه و در مركز حیاط قرار دارد و اتاق هایی در اطراف بازوهای آن تعبیه شده است و پلان همكف آن با بنای موسوم به زندان هارون در تپه ماهورهای ضلع شمالی جاده خاوران مربوط به قرن دوم ه.ق كاملاً منطبق و فقط در جای بازشوهای ورودی اتاقها متفاوت است.
ارتفاع بلند دیواره های پیرامونی كه در گوشه ها و میانه اضلاع به وسیله برجهای نیم دایره از حالت یكنواخت بیرون آمده و بیشتر از استفاده دفاعی به عنوان پشت بند دیواره های مرتفع كاروانسرا عملكرد دارند.(در بخش ورودی بنا این وظیفه را جرزهای اطراف انجام می دهند) به كار بردن سنگ در ساخت بنا كه به صورت لاشه سنگ با ملات گچ، كلیت بنا از جمله طاقهای آن به ویژه چهار طاق اتاقهای موجود در چهار زاویه را شكل داده اند و به دلیل ابعاد بیشتر این فضاها نسبت به حجره های پیرامون حیاط به لحاظ فنی اجرای پیچیده تری دارند.
تزئینات قطار بندی بالای بدنه بیرونی دیوارها كه به عنوان آبچكان عمل می نموده اند و بخش اندكی از آن در قسمتی از دیوار شمالی موجود است و شاید تنها تزئینات باقیمانده در این بنا می باشد(از تزئینات داخل اتاق ها كه ماكسیم سیرو یاد كرده است تا به حال اثری یافت نشده است) جملگی نشان از طرحی از پیش فكر شده برای احداث بنایی با الگوی چهار ایوانی و به منظور كاربردی خاص است كه با توجه به وسعت دشتهای حاصلخیز منطقه این فرض كه از این مكان در دوران آبادانی به عنوان جایگاه مربوط به امور حكومت در منطقه شهریار استفاده می شده است را بیشتر می نماید.

آخرین ارسال های من :
پاسخ


موضوع‌های مشابه…
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  آشنایی با باغ های مشهور ایران و عکس های آنها alireza 0 5,191 ۱۳۹۰-۳-۷، ۰۹:۴۰ عصر
آخرین ارسال: alireza
  ویژگیهای معماری مساجد ایران ALI XxX 0 1,758 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۳:۳۵ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  بزرگ‌ترین آثار مهندسی ایران ، برج گنبد و گنبد سلطانیه ALI XxX 0 2,001 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۳:۳۰ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مذهب، منبع هنر معماری مساجد ایران ALI XxX 0 1,823 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۳:۱۸ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  طولانی‌ترین بازار ایران reza1366 1 1,590 ۱۳۸۹-۱۲-۱۸، ۰۳:۳۹ عصر
آخرین ارسال: lofra
  آلبوم سنگی شاهان ایرانی reza1366 0 1,307 ۱۳۸۹-۱۲-۱۷، ۰۷:۳۱ عصر
آخرین ارسال: reza1366
  زواره شهری کوچک از آبادی های کهن ایران nima 0 1,375 ۱۳۸۹-۱۲-۱۶، ۰۸:۴۶ عصر
آخرین ارسال: nima
  بلندترین بنای خشتی ایران nima 0 1,454 ۱۳۸۹-۱۲-۱۶، ۱۲:۰۶ صبح
آخرین ارسال: nima
  تالار سنگی منیژه reza1366 0 1,091 ۱۳۸۹-۱۲-۱۳، ۰۹:۲۱ عصر
آخرین ارسال: reza1366
  ستونهای سنگی خورهه * محلات * استان مرکزی* Royal Falcon 0 1,639 ۱۳۸۹-۱۲-۱۳، ۰۲:۵۹ صبح
آخرین ارسال: Royal Falcon

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان