مقاله چهارطاقي گنبددار نقطه عطف معماري مساجد ايراني

عنوان نشریه:   هنرهاي زيبا :   پاييز 1386 , دوره  - , شماره  31 ; از صفحه 39 تا صفحه 46 .

 
عنوان مقاله:  چهارطاقي گنبددار نقطه عطف معماري مساجد ايراني
 
نویسندگان:  متدين حشمت اله*
 
* دانشكده معماري، پرديس هنرهاي زيبا، دانشگاه تهران، تهران، ايران
 
چکیده:
مهم ترين نقشه مساجد قبل از سلجوقي ايران كه سادگي و مردم ‏واري آن مورد توجه بوده، الگوي شبستاني است. در كنار سادگي اين نقشه معايبي از جمله رواق هاي متحدالشكل و عدم تاكيد مناسب به جهت قبله مورد توجه معماران بوده و هريك به فراخور توجه و با درنظر گرفتن معماري منطقه اي به تغييراتي اقدام نمودند. يكي از مهمترين تغييرات در ايران ورود با تاخير چهارطاقي گنبددار قبل از اسلام به مساجد به عنوان سالن محراب مي باشد كه با تركيب مناسب با ايوان، ضمن كاستن بخشي از ستون هاي مركزي يكي از بهترين راه حل‏هاي توجه به جهت قبله و محراب در ساخت مساجد جهان اسلام را پديد مي آورد. بعداز اين تغيير گونه عام چهار ايواني كه به تازگي در مدارس در خدمت معماري مذهبي ايران درآمده بود به ساخت مساجد وارد گشته و تا به امروز به عنوان نمادي از فضاي ايراني، الگو- نقشه مساجد اين خطه مي گردد. آيا ورود چهار طاقي گنبددار و ايوان در مساجد ايران به علت مقابله با نقشه شبستاني- عربي مي باشد؟ آيا تكيه بهتر به جهت قبله در نمونه‏هاي ايراني نيز مطرح شده و يا اينكه كمبود توجه به بخش محراب و يا مقصوره راه حل ايراني را در مساجد پارسي جستجو مي‏كند؟ اين مقاله با ارايه نظرات مختلف سعي در جواب به اين تغيير اساسي ساختار مساجد ايراني در مقايسه با ديگر نقاط جهان اسلام را دارد.
 
كليد واژه: مسجد ايراني، چهارطاقي گنبددار، مسجد جهت دار، مساجد سلجوقي، مسجد جامع اصفهان