جدال آسمان خراش ها در آسیا

جنون خلق ساختمان هاي بلند آسيا، روسيه و خليج فارس را فراگرفته است

شهرهايي مانند لندن و نيويورك كه زماني به خاطر آسمان خراش ها و ساختمان هاي زيبا و بلندش مشهور بودند، اكنون پول كافي براي رقابت با اين مناطق را ندارند. آيا ساختمان هاي شهرهاي غربي در آينده اي نزديك از مد مي افتد و در مقابل آسيا تسليم مي شود؟

نيويورك طي يك قرن كامل شهر آسمان خراش نام داشت. اين شهر را به خاطر تعداد ساختمان هاي سر به فلك كشيده اش كه هر روز سريع تر و سريع تر به سمت آسمان مي رفت، شهر عمودي مي ناميدند. سنگ و فولاد و شيشه هر روز تركيبي تازه و نوآوري خلاقانه از خود به نمايش مي گذاشتند و عجايبي حيرت انگيز خلق مي كردند


رم كولهاس، معمار مشهور هلندي در سال 1978 در كتاب افسانه اي خود با نام هيجان نيويورك كه درباره آسمان خراش هاي عظيم اين شهر و جادوي آن نوشته بود، اين شرايط را نوعي انحصار آسمان توصيف كرده بود. حتي حملات سال 2001 به مركز تجارت جهاني نتوانست از علاقه دنيا به اين آسمان خراش ها و استفاده از آن به عنوان الگويي در شهرسازي بكاهد. به گفته كولهاس، آسمان خراش ها تنها نوعي از ساختمان هستند كه از هجوم تحولات قرن 21 در امان مانده و جان به در برده اند

كولهاس در اين نظر حق دارد. آسمان خراش ها نوعي نماد هستند

تاثيرگذاري آسمان خراش ها در شهرها زياد است و در اولين نگاه مي تواند ثروتمندي شهر را نشان دهد. آنها نماد فيزيكي و غيرقابل انكار شكوفايي اقتصادي هستند

اما اكنون اين نماد تغيير مسير داده است. ابرشهرهاي پررونق نيم كره شرقي دنيا مانند پكن، شانگهاي و دبي كه آسمان خراش هاي سربه فلك كشيده آنها گويي به همه جهت تيراندازي مي كنند، اين حقيقت را به رخ مي كشند كه دوران پيري و از رده خارج شدگي شهرهايي مانند نيويورك آغاز شده و با وجود تلاش هايي كه اين شهرها براي نوسازي خود مي كنند اين دوران مسير خود را طي مي كند. در اروپا، بخش شرقي اين قاره مدرن تر از بخش غربي به نظر مي رسد. شهرهايي مانند استانبول و مسكو پوياتر از لندن و پاريس و ميلان هستند

تا كنون دنيا هيچ گاه اين تعداد آسمان خراش را در حال ساخت يا ساخته شده به خود نديده بوده است. اكثر اين آسمان خراش ها در شهرهايي در حال ساخت هستند كه تازه دوران رونق را آغاز كرده اند. غرب اين تحولات را با حسادت نظاره مي كند؛ چون توان رقابت با آن را ندارد. ركود گسترده در بازار مالي و اعتباري آمريكا باعث لغو يا تعويق بسياري از پروژه هاي ساختماني و توسعه شهري شده است

جدال براي ساخت بهترين آسمان خراش كه اكنون بيش از 100 سال است جريان دارد، تازه وارد مرحله جديدي شده است. از همين حال روشن است كه برندگان اين رقابت سخت چه كساني هستند

خاورميانه و خاوردور برندگان بلامنازع اين رقابت هستند. قزاقستان و قطر به زودي از اين نظر غلبه اروپا و آمريكا را مي شكنند. اين نوعي جنگ معماري تمدن هاست. يكي از كنايه آميزترين جنبه اين تحول آن است كه بسياري از اين ساختمان هاي عظيم در آسيا توسط معماران معروف غربي ساخته مي شود. اين معماران اكنون براي دولت هاي ثروتمند شرق دنيا و شركت هاي ميلياردر املاك و مستغلات كار مي كنند و در اين كار دستشان باز است تا در مسيري پيش بروند كه در داخل كشور خودشان اكنون امكان پيشرفت در آن را ندارند. يكي از همين معماران كولهاس است كه مشغول ساختن ساختماني زاويه دار به شكل طاق نصرت در پكن است. اين ساختمان تقريبا كامل شده و قرار است مركز تلويزيون دولتي چين باشد

استيون هال، معمار آمريكايي از ديگر معماران غربي است كه در شهر چنگ دوي چين مشغول ساخت برج بلند نامتقارني است كه شكل آيس برگ را به ذهن مي آورد. لرد نورمن فاستر، معمار معروف انگليسي مقيم لندن همزمان دو پروژه جالب توجه ساختماني را براي روسيه طراحي كرده است. يكي از آنها هرمي در مسكو به ارتفاع 450 متر است و ديگري يك مجموعه ساختماني شيشه اي است

خود فاستر مي گويد كه اين جالب ترين پروژه ساختماني است كه تا كنون در دنيا انجام شده است

اين جنون ساخت و ساز تنها شامل ساختمان هاي بلند نمي شود. امروزه تقاضا بيشتر حول ساختن ساختمان هاي عجيب با ويژگي هاي كاملامشخص و قابل تشخيصي است كه شهرها را از كيلومترها دورتر قابل تشخيص كند. اين مي تواند شامل هر نشانه اي بشود از گلكاري تا ساختن به نشان پيروزي و چادر زدن و هر شكل غيرمتعارف ديگر. ولكوين مارگ، معمار آلماني مقيم هامبورگ كه يك تجارت ساختماني را در چين به همراه گركان شريك خود اداره مي كند، موافق اين متفاوت بودن به هر قيمتي نيست. او مي گويد كه اين ساختمان هاي متفاوت و نمادين، ويژگي اجتماعي ندارند و از اين نظر دچار نقص هستند. پيتر شوگر، ديگر معمار آلماني مقيم هامبورگ اين ساختمان ها را نوعي مجسمه سازي مي خواند نه پروژه ساختماني. او مي گويد كه اين روند بر شيوه ساختمان سازي در غرب هم تاثير خود را گذاشته است

اكثر كارگران ساختماني كه در اين پروژه ها مشغول به كار مي شوند، چيني هستند. يكي از اين پروژه ها يك پارك تجاري در مسكو در زميني است به مساحت400 هزار متر مربع

معماري كه براي ساخت اين پارك قرارداد امضا كرده است، مي گويد: استاندارد ساختمان سازي در جايي مانند روسيه حداقل 10 سال از تكنولوژي و استاندارد غرب عقب است. سازندگان و سرمايه گذاران اين ساختمان ها و پروژه ها هيچ علاقه اي به رعايت موضوعاتي مانند صرفه جويي در مصرف انرژي ندارند

يكي از اصلي ترين محورهاي اين دنياي جديد ساخت و ساز اكنون دبي است. دبي را بنگاه هاي معاملات ملكي به عنوان بهشت موعود معرفي مي كنند كه البته اين با اغراق زيادي همراه است. اما ساخت و ساز در اين شهر كوچك اكنون با بالاترين ظرفيت در حال انجام است. گفته مي شود كه نيمي از جرثقيل هاي ساختماني دنيا اكنون در دبي هستند و مشغول به كارند؛ اما آيا واقعا تاريخچه معماري نوين دنيا قرار است در اين شهر عربي كوچك نوشته شود؟

دبي در قسمت غربي از دو شبه جزيره تشكيل شده و در بخش قديمي آن هم در قسمت شرق واقع شده است. بين اين دو بخش شرق و غرب خطي يك كيلومتري از آسمان خراش هاي سر به فلك كشيده ديده مي شود. بسياري از اين آسمان خراش ها آشنا به نظر مي رسد و تعجبي هم ندارد؛ زيرا بسياري از آنها شكل و ظاهرشان كپي برداري از ساختمان هاي معروف دنياست. حتي اسامي شركت ها و جاده ها و ساختمان ها هم قرضي است و حتي به انگليسي هم نوشته شده است. همه چيز در اينجا با پول نفت درست شده است؛ اما ديگر از پول نفت تغذيه نمي شود. تنها 4 درصد از توليد اقتصادي كنوني دبي از تجارت نفت است. صنعت ساخت و ساز در اين شهر ميلياردها سرمايه گذاري جذب كرده كه در سال هاي گذشته اين پول ها به شهرهايي مانند نيويورك سرازير مي شد. وضعيت در غرب بسيار متفاوت است. در آمريكا اكنون همه اين اصل را مي دانند كه هر چه پروژه ساختماني عظيم تر و پرخرج تر طراحي شده باشد، سرمايه گذاران بيشتري را فراري مي دهد. تا همين اواخر وام گرفتن حتي در اندازه فراوان كار آساني بود. فقط بايد يك تلفن به بانك مي زديد و بعد پول حاضر بود؛ اما اين وضعيت به محض وقوع بحران مالي متوقف شد. بحران مالي در سال


2007
در آمريكا و در پي بحران وام هاي مسكن پديد آمد. از آن زمان به بعد بانك ها ديگر حاضر به دادن وام نيستند. بنابراين بايد گفت كه تقصير خود بخش املاك و مستغلات بوده كه اكنون اين بخش در آمريكا با ركود مواجه شده است

دوران رونق اين بخش ديگر به پايان رسيده است. يكي از قربانيان اين ركود و ورشكستگي مجموعه ساختماني عظيمي در لاس وگاس است. كار ساخت دو آسمان خراش


180
متري در اين منطقه اكنون مدتي است متوقف شده است. اين پروژه قرار است به حراج گذاشته شود. يكي از سرمايه گذاران اين پروژه؛ يعني دويچه بانك آلمان در آستانه از دست دادن يك ميليارددلار سرمايه خود در اين پروژه است

نمونه ديگر از اين پروژه هاي ساختماني معوق مانده در لس آنجلس است جايي كه كار ساخت پروژه گرند اونيو بارها متوقف شده است. اين پروژه مجموعه اي از هتل آپارتمان و برج هاي ساختماني را شامل مي شود كه قرار بود براي احياي مركز شهر لس آنجلس با هزينه اي بالغ بر 3 ميليارد دلار ساخته شود. شهردار نيويورك تصميم داشت منهتن را بازسازي كند و اولين گام او تمركز بر روي قسمت غربي بود. برنامه او اين بود كه يك ايستگاه راه آهن مدرن در اين منطقه بسازد؛ اما اين كار به 14 ميليارد دلار پول لازم دارد

اروپا هم همين شرايط را دارد. البته در اين ميان اروپاي جديد؛ يعني منطقه شرق، از اروپاي قديم وضعيت بهتري دارد. در اين ميان اقتصاد نقش مهمي دارد. در اسپانيا مثلا، انجمني كه نماينده شركت هاي ساختماني اسپانياست تخمين زده است كه شمار پروژه هاي جديد ساختماني در سال 2008 به نسبت سال گذشته 70 درصد كاهش خواهد يافت. بسياري از شهرهاي اروپا علاقه اي به اين پروژه ها نشان نمي دهند. اين در حالي است كه به عقيده ناظران اين شهرها اكنون ديگر ظاهري قديمي يافته اند و نياز به بازسازي و نوسازي دارند. در شهر لندن قرار است به همين منظور دست كم 20 برج در سال هاي آينده ساخته شود

در آلمان بيش از 121 هزار معمار معروف وجود دارد. اگر چه اقتصاد اين كشور در ميان كشورهاي اروپايي اكنون وضعيت باثبات تري را مي گذراند، اما پروژه هاي اصلي شهري آلمان هم اكنون با تعويق و توقف رو به روست. به همين دليل اين معماران ترجيح مي دهند به مناطقي بروند كه رقابت كاري در آنها بسيار بهتر و بيشتر است
.