معماری و طراحی کتابخانه

کاربرها کتابخانه ها در یک جامعه متنوع است. مثلاً کتابخانه های دانشگاهی، برای اهداف آموزشی و تحقیقی، آثار علمی را جمع آوری و ذخیره می کنند و معمولاً استفاده از آنها برای عموم آزاد است. کتابخانه های عمومی، امکان انتخاب وسیع آثار علمی عمومی تر و دیگر وسایل اطلاع رسانی و نیز تا حد امکان استفاده از کتابهای روی قفسه های باز را برای افراد فراهم می کنند. غالباً در شهرهای بزرک، کتابخانه های عمومی و دانشگاهی در یک کتابخانه ی منحصر به فرد در هم ادغام می شوند مثلاً کتابخانه های ملی، احتمالاً مجموعه ای از اسناد ادبی و تاریخی یک کشور و یا منطقه (نسخه های امانی) را در خود جای می دهند و استفاده از آنها برای عمومی آزاد است. این در حالی است که افراد خاص و اندکی، به کتابخانه های تخصصی حاوی مجموعه نوشته ها و اطلاعات درباره ی موضوعات تخصصی محدود دسترسی دارند.

در کتابخانه های دانشگاهی، اتاقی برای کتب مرجع فراهم می شوند. همچنین امکان دارد، در تالارهای مطالعه، پیشخوانهایی برای امانت گرفتن از قفسه های بسته و یا دسترسی آزاد به قفسه های باز مجلات، کتب و منابع آموزشی که جداگانه ارائه می شوند وجود داشته باشد. بجز کتابها و مجلات، تقریباً همه نوع ابراز اطلاع رسانی گرد آوری شده، برای استفاده در دسترس قرار می گیرند. تعداد مکانهای مطالعه به تعداد دانشجویان هر رشته بستگی دارد. اطلاعات بر حسب موضوع و با نظم خاصی مرتب می شوند. خدمات ارائه شده شامل امانت گرفتن و استفاده از کتاب در داخل کتابخانه فتوکپی مطالعه و چاپ میکروفرمها (میکروفیلم و میکروفیش ) است.

همچنین، انجام تحقیقات علمی و عملی با استفاده از پایگاه داده های ذخیره ای بر روی CD – ROM امکان پذیر می باشد.

قفسه ی کتابخانه های دانشگاهی، در دو ردیف یک یا دو طرفه سازماندهی می شود. سیستم یک طرفه به صورت مرکزی اداره می گردد (آماده کردن کتاب و ارائه خدمات) و معمولاً قفسه های مربوط به یک موضوع یا رشته ی جداگانه ی بسیار کمی دارد. سیستم دو طرفه، شامل یک کتابخانه ی مرکزی با تعداد زیادی کتابخانه های دانشکده ای ، موضوعی و آموزشگاهی است.

در تالارهای مطالعه، ردیف کتابها در قفسه های

باز یا مخازنی در دست (با قفسه هایی به فاصله ی مشابه مخازن بسته) به علاوه ی مخازن بسته با دسترسی محدود قرار دارد. چنین ترتیبی به اشکال مختلف، تقریباً در تمام کتابخانه های دانشگاهی مشاهده می شود. شیوه ی امانت گرفتن و استفاده از کتب مرجع (دسترسی به قفسه های باز و بسته) به نوع سازماندهی کتابها بستگی دارد یعنی اهداف کتابخانه ها و شکل ساختمانها اغلب نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. تعداد قفسه های کتاب به نوع سازماندهی، قابلیت دسترس بودن برای مراجعین، نوع قفسه بندی (ثابت یا متحرک) روش مرتب کردن موضوعات در دسترس و شیوه ی کار گذاری آن، جدا بودن قطعات مختلف و نیز شبکه ساختاری ساختمان بستگی دارد.

مناطق تالار مطالعه، به همراه فضایی برای کار و خواندن کتاب باید به راحتی در دسترس باشد و در نتیجه، تا حد امکان سطح کمتری را اشغال نماید. این شرایط در جابجایی کتاب هم (موثر است). در کتابخانه ها، باید سیستم تابلوهای علایم واضح با حالت خوانا وجود داشته باشد تا قفسه های کتاب، و محل ارائه خدمات را نشان دهد. از بکار گیری کتابهای افست باید جلوگیری شود. برای افراد معمولی، دسترسی به محلهای استفاده از کتاب و تالار مطالعه در طبقات مختلف باید از طریق پلکانی صوت گیرد اما برای معلولین، و جابجایی کتاب برای این دسته از افراد باید از آسانسور استفاده کرد. پهنای مسیرهای چرخش باید بیشتر از 2/1 و پهنای فضای باز بین قفسه ها حداقل 3/1 تا 4/1 متر (یا براساس مقررات محل) باشد. باید حتی الامکان از تداخل و تقاطع مسیرهای مراجعین یا مسئولین کتابخانه و جابجایی کتابها جلوگیری گردد. دسترسی به تالارهای مطالعه می تواند از طریق درهای کنترل شده ی مجهز به تجهیزات ایمنی و در صورت امکان، نهاد یک ورودی و خروجی می باشد. به خاطر دلایل عملی، درهای کنترلی باید نزدیک میز امانت / قسمت مرکزی اطلاعات کتابخانه واقع شوند.

برگرفته شده از:

1-Neufert architects data forth edition 2006

2-arcspce.com