امتیاز موضوع:
  • 21 رأی - میانگین امتیازات: 2.81
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
مسجد سلیمان
#1
مسجد سلیمان شهری است تاریخی که در میان کوه‌های زاگرس در استان خوزستان واقع شده‌است.

این شهر از شمال غرب به شهرستان شوشتر، از شمال تقریبأ به بخش لالی، از جنوب شرق به شهرستان ایذه، و از جنوب غرب به شهر اهواز ارتباط دارد. ساکنان این شهر را طوایف مختلفی از قوم بختیاری تشکیل می‌دهند ولی با کشف نفت در منطقه افراد دیگری از سایر مناطق بختیاری بمنظور کسب و کار به این شهر آمدند و رفته رفته بصورت دایم در این شهر ساکن شدند .


روستاهای اندیکا و لالی و دشت بزرگ از بخش‌های تابعه اطراف این شهر هستند. مسجدسلیمان بدلیل جاذبه‌های تاریخی و بهار زیبایش و رویش لاله‌های وحشی و شب بو در ایام نوروز پذیرای تعداد بیشماری از مهمانان نوروزی می‌باشد. یکی ازتفریحگاه‌های دیدنی این شهر منطقه‌ای بنام تمبی می‌باشد. یکی ازمهمترین مکانهای تاریخی و باستانی این شهرمنطقه‌ای است بنام معبدسرمسجد که درشمال شرقی شهر مسجدسلیمان واقع شده‌است.این معبد که در گذشته‌های دور همواره در آن آتشی افروخته بوده مشرف به سفه سرمسجد است که بگفته مورخان مقر حکومتی پارسها بوده‌است .از دیگر آثار باستانی این شهرستان می‌توان به معبد بسیار کهن برد نشانده نیز اشاره نمود.

هیئت باستان‌شناسی فرانسوی سال ۲۰۰۷ نیز در مسجد سلیمان موفق به کشفیات مهمی شده‌است. پروفسور گیرشمن رئیس هیئت مزبور عقیده دارد که محل کنونی مسجد سلیمان( پارسوماش وبعدها انشان ) قدیم‌ترین پایتخت پادشاهی هخامنشی بوده‌است. یکی ازعوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان اکتشاف نفت دراین منطقه‌است. می‌دانیم که، ویلیام ناکس دارسی طی انعقاد قراردادی با دولت مظفری مجوز جستجو و اکتشاف نفت در ایران را گرفت و تیم اکتشاف وی این طلای سیاه را برای اولین بار در(خاورمیانه) مسجدسلیمان کشف کرد.به یقین این واقعه سرنوشت کشور ما و حتی منطقه خاورمیانه را دگرگون ساخت.با توسعه صنعت نفت و پتروشیمی و همچنین احداث صنایعی که وابستگی شدیدی به این ماده اولیه داشتند، لزوم تسلط بر منابع نفتی و کشورهایی که داری این منابع هستند، در دستور کار قدرتهای برتر اقتصادی، سیاسی و نظامی وقت قرار گرفت.به حدی که برای حصول این مقصود جنگهای فراوانی درگرفت، خونهای زیادی ریخته شد، کشورهای بسیاری تجزیه شدند و در یک کلام جغرافیای سیاسی دنیا تغییر یافت و این جریان هنوز هم ادامه دارد.با این اوصاف می‌توان عنوان کرد، مسجدسلیمان شهری است که قدرتهای اقتصادی و شرکتهای نفتی به واسطه آن تاریخ بخش اعظمی از دنیا را تغییر داده‌اند.شهری که بسیاری از مردم کشورمان حتی از مکان دقیق آن نیز بی اطلاع هستند. این شهر در شمال شرقی استان خوزستان جائیکه مناطق جلگه‌ای این استان به سلسله جبال زاگرس برمی خورد، در میان کوهها واقع گردیده‌است.منطقه‌ای که تا یک قرن پیش محل سکونت کوچ نشینان بختیاری بود.مسجدسلیمان به واقع شهری استثنایی است.بنیاد کهن، استقرار در میان کوه‌ها، وجود چاههای متعدد نفت(۲۸۲ حلقه)، حضور خارجیان، ساکنین خو گرفته با فرهنگ غربی و از دیگر سو توقف استخراج نفت، جنگ، رکود ساخت و ساز و مهاجرتهای بی وقفه روستائیان، از یک شهر سازمان یافته و بسیار مجهز قدیمی، شهری درهم و بدون ساختار ایجاد نموده‌است که به جرات می‌توان عنوان کرد نمونه این التقاط را در دنیا نیز نمی‌توان یافت.برای آنکه بتوانیم این شهر را بدرستی شناسائی نمائیم، ناگریزیم که تاریخ شهر را با دقت بیشتری مرور کنیم، چرا که تقدیر تاریخ و سرنوشتی، که تا ریخ برای مردم خونگرم مسجدسلیمان رقم زده‌است، در کالبد این شهر بیش از هر عامل خارجی و داخلی تاثیر گذار بوده‌است.

بررسی و شناخت شهر مسجدسلیمان

شناخت تاریخچه، علل شکل گیری، چگونگی توسعه شهر و روند رشد آن در فاصله اواسط سدهٔ ۹ تا اَوایل سدهٔ ۷ پیش از میلاد قومی آریایی به نام ‍«پارسوا»از دامنه‌های شمال غربی زاگرس و کوههای بختیاری به جلگه خوزستان فرود آمدندو مسجدسلیمان کنونی از جمله مناطقی بود که در آن سکنیٰ گزیدند. این قوم نیمه بدوی که متکی بر معیشت شبانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچ‌نشینی در نواحی کوهپایه‌ای جلگه، شهر تازه‌ای بنا نهادند و آنرا به یاد سرزمین گذشته خود که «پارسوا» نام داشت، «پارسوماش» خواندند.


بنا بر نشانه‌های بازمانده از بنای بزرگ با دیواره‌هایی سترگ و اِیوانهای پایدار در مقابل فرسایش از سده‌ها قدمت بر بالای تپه‌ای به نام سَرمَسجد که جایگاه شهر کنونی مسجدسلیمان بوده‌است. «پارسوماش» که بنیان گذاران آن «هخامنش» یا «چیش پش» بوده‌اند، را می‌توان اولین شهر آریائیان و نیای پاسارگاد و تخت جمشید نامید که آغازگر شهر نشینی پارسیان و ایجاد کشوری دانست که ایران می‌خوانیمش. اعتقاد ایرانیان به آتش به عنوان نمادی از اهورا‌مزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکده‌های همیشه جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی نیز به شدت اهمیت یافت، به گونه‌ای که آتش این آتشکده تا زمان «هارون الرشید» نیز روشن بود.اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد گردید که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می‌نمودند. لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان باقیمانده و نام «مسجدسلیمان» نیز در همین راستا بر آن اطلاق گردید. اما حتی این نامگذاری از غروب اولیه شهر در زمان هارون جلوگیری نکرد.

طلوع دوباره این نخستین شهر پارسیان بعد از گذشت چندین سده در ۴ بامداد ۵ خرداد ۱۲۸۷ هجری شمسی(۱۹۰۸میلادی) با فوران نفت از میدان نمره یک در میانه مسجدسلیمان کنونی آغاز گردید.فورانی که حیات اقتصادی و اجتماعی مسجدسلیمان و بعد ایران را دگرگون کرد. ولی این بار بانیان شهر نه شبانان پارسی فرود آمده از کوهها و بلکه فرنگیان شهرنشین و صنعتگر و به اصطلاح مدنیت یافته اما جهانگشایانی بودند که از دریاهای دور آینده خود را در این سرزمین یافته‌اند. این بیگانگان زیرک به مدد متون تاریخی(همچون نوشته‌های هردوت) دریافته بودندکه ایرانیان در این محل از روغن مقدسی که به طور طبیعی از زمین بیرون رانده می‌شد استفاده‌های گوناگون کرده و آتش جاویدان خود را در این جایگاه می‌جسته‌اند. پس نماینده پیگیر و ماجراجوی انها به نام «ویلیام ناکس دارسی» انگلیسی با شرکت خود به نام «سندیکای امتیازات» موفق شدند با انتقال فن‌شناسی و تجهیزات لازم و حفر چاه به سرچشمه آتش جاویدان پارسیان دست یابند. بعد از کشف و فوران نفت در مسجدسلیمان با دخالت دولت انگلیس، شرکت ذکر شده به شرکت «نفت ایران و انگلیس»تبدیل گشت. این شرکت زمینی را که طلای سیاه در زیر آن خفته بود از خانهای بختیاری خریداری و راه برون رفت نفت یا جزیره آبادان را نیز از شیخ خزعل به اجاره گرفت و خان و شیخ را به مزدوری و نگهبانی این املاک کسب شده گمارد. از همین زمان است(۱۲۸۷ ه.ش یا ۱۹۰۸ میلادی) که بنیان اولین شرکت شهر(company Town) معدنی ایران در مسجدسلیمان و بعد از آن اولین شرکت شهر صنعتی (با توجه به احداث پالایشگاه) در آبادان گذاشته می‌شود. با اتمام خط لوله مسجدسلیمان به آبادان از ۱۹۱۲ میلادی حیات مجدد مسجدسلیمان آغاز شد.استخراج نفت که در این سال ۴۳ هزار تن بود تا آخر جنگ اول جهانی(۱۹۱۸ میلادی) به سالیانه ۱ میلیون تن و تا ۱۹۲۵ میلادی به بیش از ۴ میلیون تن در سال رسید. مسجدسلیمان تا سال ۱۹۲۸ میلادی تنها منبع استخراج نفت ایران بود تا دراین سال در میدان نفتی عظیم هفتگل نیز فوران نفت آغاز گشت و مسجدسلیمان در تولید نفت از انحصار خارج شد. اما تولید در منطقه همچنان افزایش یافت به طوری که در سال ۱۳۱۴ ه.ش (۱۹۳۵میلادی) اوج تولید در سراسر بهره برداری (۱۲۷ هزار بشکه در روز)رسید. بعد از افتی کوتاه در تولید نفت به علت ملی شدن این صنعت در ایران(۳۳-۱۳۳۰ ه.ش)به دلیل دسیسه‌های شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت امپریالیستی انگلیس بار دیگر استخراج نفت افزون شد که تا سال ۱۳۴۵ ه.ش کما بیش ثابت بود(سالیانه حدود ۳۰ میلیون بشکه معادل ۴ میلیون تن) اما از این سال به بعد تولید نفت به سرعت کاهش یافت و بعد از بسته شدن چاه‌ها در سالهای ۶۰ و ۱۳۵۹ ه.ش تولید سالیانه آن به حدود تولید روزانه در گذشته محدود گشت. دلیل کم شدن تولید نفت اینست که بعد از حدود ۷۰ سال بهره برداری مداوم ۹۸٪ از مقدار نفت قابل حصول به صورت طبیعی از منطقه استخراج شد و از آنجا که بهره برداری از سایر میدانهای نفتی به ویژه میدان‌های نفتی مرزی از اولویت برخوردار گردید، استخراج نفت در مسجدسلیمان که می‌بایست با تزریق آب یا گاز انجام پذیرد و این خود نیز مشکلاتی را به دنبال دارد، متوقف شد.

شایان ذکر است که سد شهید عباسپور و سد مسجد سلیمان، از جمله بزرگ‌ترین سدهای ایران در مسجدسلیمان قرار دارند.

چاه نفت شماره یک و نخستین اکتشاف نفت

در تاریخ ۲۸ ماه مه سال ۱۹۰۱ میلادی، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت در مناطق نفت خیز سوماترا داشت، برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رینولدز در پایان سال ۱۹۰۲ میلادی عملیات حفاری اولین چاه در چاه سرخ واقع در قصر شیرین و همچنین شاردین رامهرمز را آغاز کرد و همزمان مقدمات حفاری در منطقه نفتون مسجد سلیمان را مهیا ساخت.

پس از دو سال حفاری در شاردین گروه رینولدز به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمی‌توانند به نفت برسند. اما علائم موجود و وجود آتشگاه و نیز حوضچه‌ای که خود به خود قیر از آن می‌جوشید و یادداشت‌های مورخین و باستان شناسان که تصریح کرده بودند در ناحیه نفتون نفت فراوان به دست می‌آید، سرمهندس رینولدز را که از مدتی پیش در آنجا به کار حفاری مشغول بود، امیدوار کرد و به همین علت وسائل و تجهیزات را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل کردند و در پایان ماه ژانویه سال ۱۹۰۸ میلادی حفاری چاه شماره یک این شهر آغاز شد.

سرمایه شرکت که در انگلیس تشکیل شده بود تا در ایران به نفت دست یابد، به علت طولانی شدن دوره حفاری به پایان خود می‌رسید و ویلیام ناکس دارسی که از پیدا شدن نفت در این سرزمین قطع امید کرده بود طی تلگرافی از رینولدز خواست تا حفاری را تعطیل کند. گفته می‌شود تلگراف به دست رینولدز رسیده بود اما چندان به مسجد سلیمان اعتماد داشت که ترجیح داد بدان اعتنایی نکرده به کار خود ادامه دهد. سرانجام در حالیکه اعضای گروه در اوج نا امیدی به سر می‌بردند، در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربت خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد و کارگران را در خود غرقه ساخت. بدین ترتیب فصل جدیدی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز جهان پیوست.

این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار می‌رفت، حیات اقتصادی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد، چنانکه از این چاه روزانه ۳۶۰۰۰ لیتر (معادل ۸۰۰۰ گالن) نفت استخراج می‌شد و بعدها در این شهر حداقل ۳۰۰ چاه نفت حفر شد. این شهرک باستانی به یک شهر مدرن و پر رونق بدل شد. جمعیت آن افزایش یافته، خانه‌ها و محله‌های جدید برای کارکنان شرکت نفت از مدیران ارشد گرفته تا کارگران ساخته شد. شرکت نفت ابتدا اقدام به ایجاد یک دستگاه آب شیرین کن نموده و سپس برای انتقال آب رود کارون به شهر، لوله کشی منازل را به انجام رساند. همچنین خط آهنی توسط این شرکت تاسیس شد که تا دارخزینهمتن مورب، روستایی در نزدیکی شوشتر، امتداد می‌یافت. بدین ترتیب مسجد سلیمان از یک قصبه به شهری بزرگ بدل شد و مردم از اطراف و اکناف برای کار به این شهر مهاجرت کردند. شبکه آب و برق تکمیل گردید و سیستم فاضلاب شهر به وجود آمد، حمل و نقل زباله مرتب شد و سیستم اتوبوس رانی به کار افتاد. همچنین ورزشگاه بزرگی ساخته شد و مسجد سلیمان چهره یک شهر تازه و متفاوت از سایر شهرها را به خود گرفت.


«چاه شماره یک» هم‌اکنون بصورت موزه تحت نظارت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب قرار دارد.

در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۸۷ خورشیدی برابر ۲۶ ماه مه ۲۰۰۸ میلادی، چاه شماره یک صد ساله شد. لذا به همین مناسبت در این روز جشن صدمین سالگرد اکتشاف نفت در خاورمیانه و انقلاب صنعتی ایران در این شهر و در چندین نقطه جهان برگزار شد. جشن یکصد سالگی نفت در ایران توسط وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران در محل باشگاه مرکزی این شهر که با افتتاح پالایشگاه نفت مسجدسلیمان همراه بود.

مکانهای دیدنی

* منطقه رودخانه تمبی
* پالایشگاه بی بیان
* چاه شماره یک
* کلگه زرین
* قبرستان ارمنی‌ها
* برد نشانده
* معبد سر مسجد
* مسجد نمره یک
* موزه نفت
* سد شهید عباسپور
* سد مسجد سلیمان
* جزیره سد
* رود و دشت شیمبار
* منطقه گدار لندر
* هفت شهیدان
* پیر بابا زاهد (امامزاده)
* پیر شاهزاده عبدالله (امامزاده)
* پیر شاهزاده علی (امامزاده)
* پیر حضرت نوح (منطقه چهار بیشه)
* پل نگین
* قلعه بردی زادگاه کوروش هخامنشی واقع در بخش اندیکا
* منطقه کولرشاپ
* تیم فوتبال نفت مسجدسلیمان
* محله هنرستان.جاده سمت راست


معماری

برخی ساختمان‌های مسجدسلیمان که در دوره فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس ساخته شده‌اند سبک معماری انگلیسی داشته که اغلب در اثر گسترش و نوسازی در شهر تخریب شده‌اند. بخش‌هایی از آن هنوز به نام‌های انگلیسی آن دوره مانند منطقه کمپ کرسنت و اسکاچ کرسنت و کم لب کرسنت معروف است.

منابع

* مسجد سلیمان، تصویر ایران بدون نفت؟ وبگاه بی بی سی فارسی
* کانون هواداران نفت مسجدسلیمان وبگاه کانون هواداران نفت مسجدسلیمان
* پنجم خرداد؛ یکصدمین سالگرد اکتشاف نفت در ایران، وبگاه خبرگزاری مهر
* مسجد سلیمان در آستانه صدسالگی اکتشاف نفت. رادیو زمانه
* درباره مسجد سلیمان
* May ۲۶, ۱۹۰۸: Mideast Oil Discovered — There Will Be Blood, Wired.com
* MAY 26 - EVENTS, Today in Science History (todayinsci.com)



آخرین ارسال های من :
پاسخ
 سپاس شده توسط samane


موضوع‌های مشابه…
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  شناخت مسجد ملك mah.architect 0 1,668 ۱۳۹۰-۳-۷، ۰۱:۳۲ صبح
آخرین ارسال: mah.architect
  مسجد تاریخانه دامغان reza1366 0 2,089 ۱۳۹۰-۱-۱۶، ۱۱:۰۹ عصر
آخرین ارسال: reza1366
  راز سنگ ساعت مسجد امام (شاه عباسي) اصفهان ALI XxX 0 1,914 ۱۳۹۰-۱-۱۶، ۰۳:۳۴ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع یزد ALI XxX 0 3,122 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۲۱ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد وکیل در شیراز ALI XxX 0 2,953 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۱۸ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد نصیرالملک در شیراز ALI XxX 0 2,414 ۱۳۹۰-۱-۱۲، ۰۴:۱۶ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  نقش هنر و معماری اسلامی در مسجد جامع ورامين ALI XxX 0 1,849 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۳:۱۲ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع کرمان (مسجد مظفری) ALI XxX 0 2,104 ۱۳۸۹-۱۲-۲۳، ۰۲:۵۷ عصر
آخرین ارسال: ALI XxX
  مسجد جامع نیشابور nima 0 1,574 ۱۳۸۹-۱۲-۲۱، ۱۰:۰۶ عصر
آخرین ارسال: nima
  مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان nima 0 3,043 ۱۳۸۹-۱۲-۱۶، ۰۸:۳۵ عصر
آخرین ارسال: nima

پرش به انجمن:


کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان