معماری پیدایش کیهانی –غیر خطی

چارلز جنکز در سال 1995 براساس یافته های جدید علمی در مورد سیر تکوین کیهان و تطور غیر خطی آن ،کتابی به نام معماری پرش کیهانی منتشر کرد. جنکز در این کتاب به تشریح نحوه تکوین کیهان به زبان ساده پرداخت و بیان داشت که جهان به صورت خطی و یکسویه گسترش و تکامل نیافته، بلکه این تکامل به صورت گسترش خطی و سپس رسیدن به مرز بحران و آشفتگی و در نهایت پرش به شرایطی کاملا متفاوت با گذشته صورت گرفته است.

جنکز پیچیدگی در طبیعت را بدین صورت تعریف می کند:

((پیچیدگی نظریه ای است که می گوید پگونه ارگانیسم های در حال پیدایش به لحاظ تأثیر متقابل اجرا آن بر هم ،از حالت تعادل خارج شده (به واسطه ی افزایش انرژی،ماده یا اطلاعات)و به مرز بین نظم و آشفتگی می رسد. این مرز همان مکانی است که سیستم اغلب پرش می کند،تقسیم می شود ویا به صورت خلاقانه ای تأثیر متقابل می گذارد.این کار به صورت غیر خطی و غیر قابل پیش بینی انجام می پذیرد. ارگانیسم جدید ممکن است از طریق واکنش و دادن انرژی به صورت مستمر حفظ شود.

در این پروسه ،کیفیت به صورت نظم خودی ،معنا ،ارزش ،باز بودن،طرح جز به جز مشابه ،فرم های جزب کننده و اغلب افزایش پیچیدگی (میزان بیشتری از آزادی )به طور همزمان ظاهر می شود.))

لذا در یک کیهان زنده و ارگانیک ،ارگانیسم ها و پدیده های مختلف خلق می شوند و در یک گسترش خطی به مرز آشفتگی می رسند و در نهایت به ارگانیسم یا پدیده ای متفاوت با حالت قبل پرش می کنند.در این مورد می توان پروسه دگرگیسی در پروانه ها و حشرات را مثال زد.به طور نمونه ،پروانه کرم ابریشم که دارای کرم ابریشم که دارای پروسه دگرگیسی کامل است،در ابتدا به صورت تخم ،سپس کرم ، و بعد پیله و در نهایت پروانه در می آید که هر مرحله کاملا متفاوت با مرحله قبل است و در هر مرحله پرش، ایجاد دگرگیسی در ارگانیسم می نماید.

در مسایل روزمره فیزیکی نیز این مسأله را می توان مشاهده کرد. یک کامیون پر از شن را که در حال تخلیه بار خود است تصور کنید.حجم های شن های تخلیه شده بر روی سطح زمین به صورت خود سازماندهی –یک شبه مخروط – افزایش می یابد. در یک لحظه – نقطه بحران آآشفتگی و فاجعه – با اضافه نمودن تنها یک دانه شن به این شبه مخروط ،این نظم متلاشی می شوند و درهم می ریزند . با تخلیه مابقی شن ها ،مجدداً حجم شن ها تحت یک سازماندهی جدید افزایش می یابد تا دوباره به نقطه بحران و آشفتگی و نهایتاً متلاشی شدن و پرش بعدی برسد. این مثال را می توان برای وقوع زلزله یا بهمن نیز به کاربرد. به طور کلی در کیهان ،گسترش و پیدایش به صورت مستمر و در یک مسیر خطی صورت نمی گیرد ،بلکه به صورت غیر خطی و پرشی انجام می شود. بدین معنی که گسترش در هر مرحله ،نهایتاً به نقطه بحران و آشفتگی و متلاشی شدن نظم آن ختم می شود. در این نقطه یک پرش ایجاد می شود و شرایط و نظم آن ختم می شود. در این نقطه یک پرش ایجاد می شود و نظم مرحله ، پیش بینی دقیق مرحله بعدی ایجاد کند.



معماری پرش کیهانی

همان گونه که عنوان شد ،چارلز جنکز،شخصی بود که این نظریات جدید علمی و فلسفی را وارد حوزه معماری نمود. وی مبانی معماری پرش کیهانی را در سال 1995 در کتاب خود مطرح کرد. از نظر چارلز جنکز ،معماری باید معلول باشد ،معلول دیدگاه انسان از خود و از جهان پیرامون خود، معماری امروز باید معلول شرایط امروز باشد ،معلول علم ،تکنولوژی و فلسفه کنونی . به عقیده جنکز،اگر در جهان مدرن فرم تابع عملکرد بوده است در جهان کنونی ،فرم تابع دیدگاه جهانی باید باشد.

اگر میس وندرو شعار کمتر بیشتر است را در معماری مدرن مطرح کرد،جنکز بر اساس نظریه ی پیچیدگی و به نقل از فیلیپ اندرسون شعار بیشتر متفاوت است را تکرار کرد. بدین معنی که جواب دو علاوه دو لزوماً چهار نیست.

اکثر معماران دهه هشتاد سبک دیکانستراکشن که به سمت سبک فولدینگ گرایش پیدا کرده بودند، از اواسط دهه نود میلادی ،مبانی نظری معماری خود را بر اساس مباحث جدید علمی مطرح شده بنا نهادند. معمارانی همچون پیتر آیزنمن ،فرانک گهری و دانیال لیبسکیند روند پیدایش ،تطور و تکامل را در طرح های معماری خود پیاده کرده اند. در ساختمانهای آنها روند طراحی و پیدایش مشابه همان صورتی انجام می پذیردکه در مقیاس بزرگتر یعنی کیهان اتفاق می افتد.

یکی از ساختمانهای جالب توجه که در این سبک ساخته شده، طرح فرانک گهری برای موزه گوگنهایم در شهر بیلبائو است. بندر بیلبائو ،بزرگترین شهر منطقه جدایی طلب باسک در شمال اسپانیا است.در این منطقه ،همواره خشونت ها و درگیری های جدایی طلبانه باعث نمایش چهره ای خشن از آن شده است . ولی با افتتاح موزه ی گوگنهایم در اکتبر 1997 ،توجه هنرمندان و هنر دوستان سراسر جهان ،به شهر بیلبائوبه عنوان یک شهر هنرپرور جلب شد .

گهری،بر خلاف اکثر معماران نام آور،زیاد اهل بحث و تببین مبانی نظری معماری خود نیست .دیگران و خصوصاً چارلز جنکز در مورد طبقه بندی و تشریح مفاهیم طرح های گهری بسیار بیش از خود او تلاش کرده است. جنکز از این ساختمان به عنوان یکی از سه ساختمان مهم سبک معماری پیدایش کیهانی نام برده و معتقد است بسیاری از مبانی این سبک در این ساختمان پیاده شده است.

معماری گهری ،از یک معماری دو بعدی که سطوح را در مقابل و در تقابل با یکدیگر نشان می داد(خانه خود او در سنتامونیکا )به سمت یک معماری سیال و سه بعدی گرایش پیدا کرده است و بهترین نمونه کار او در این زمینه موزه گوگنهایم است. پلان ساختمان به صورت گلی است در حال باز شدن و شکوفا شدن. احجام سه بعدی منحنی شکل که با ورق های فلزی تیتانیوم پوشیده شده ،همچون گلبرگ های یک گل،از مرکز ساختمان به سمت محیط خارج آن گسترش یافته اند. در این ساختمان ،معماری امواج ،چرخش ،استمرار نرم و مشابهت خودی با استادی تمام و به صورت خلاقانه ای طراحی شده است.

گهری در طرح خود از فن آوری رایانه استفاده کرده. بدین منظور وی از نرم افزارکاتیا که در طراحی هواپیما های جنگنده میراژ فرانسوی بوده، استفاده کرده است .تیر ها و ستون های فلزی و سطوح و احجام مختلف با استفاده از این نرم افزار به صورت دقیق طراحی شده است. در این ساختمان ، سازه تابع فرم است .یکی از ایراد هایی که جنکز به این ساختمان گرفته، یک اندازه بودن صفحات تیتانیوم بر روی سطوح با انحنا متفاوت ساختمان است. در صورتی که جنکز معتقد است ،همانند فلس های مشابه با ابعاد مختلف بر روی سطوح متغیر ساختمان ،ابعاد متفاوتی داشته باشد. گهری این موضوع را در ساختمان های بعدی خود رعایت کرده است.