۱۳۸۹-۱۲-۱۴، ۰۶:۴۴ عصر
ابراهيم حيدري، مدير پروژه تخت سليمان
تهران _ ميراث خبر
گروه استان ها: نحوه حفاظت و مرمت مجموعه تاريخي تخت سليمان در استان آذربايجان غربي اين روزها خبرساز شده است.ابراهيم حيدري مدير پروژه تخت سليمان در اين باره گفتني ها دارد كه ترجيح داده ايم به قلم آورد .
نقد و بررسي در امور تخصصي بايد به شكل علمي و در راستاي بهبود روش ها باشد.
اگر انتقاد سازنده و با حسن نيت و ارائه دليل و منطق باشد حتما به دل مي نشيند اما چنانچه به شكل غير تخصصي و با هدف خدشه دار نمودن ديگر ان كه در شرايط دشوار متحمل زحمت شده اند، انجام گيرد، بدور از شان كارشناسي و خروج از دايره انصاف و اخلاق است و به ويژه در زمينه فعاليت هاي ميراث شيوه پسنديده نيست. آنچه تاكنون در مجموعه تاريخي تخت سليمان انجام گرفته اولا تمام براساس برنامه هاي مصوب و مطابق نظرات كميته هاي فني سازمان كه اعضاي آن از بين كارشناسان ارشد و داراي تجارت ذي قيمت اجرائي و تخصصي هستند، بوده و محوطه تخت سليمان اين افتخار را دارد كه گروهي از زيده ترين كارشناسان به عنوان مشاور، هيات راهبردي و ناظر فني برجريان فعاليت هاي آن نظارت دارند. در متن خبر مشخص نشده كه منظور از وضع اسفناك مجموعه چيست؟ كجاي كار مشكل دارد؟ آيا اظهار نظر در مورد مرمت كه مقوله اي تخصصي است توسط چه كسي بيان مي شود؟ آيا نقاد، آرشيتك و مرمتكار است؟ يا اينكه در كارنامه خدمتي خود سابقه و تجربه حتي يك مورد برنامه اجرائي حفاظتي و مرمت در چنين مجموعه يا تك بناي كوچك تاريخي را دارد؟ كه به سادگي و كلي گويي در خصوص اقداماتي كه با مشورت بزرگان معماري سنتي و بومي كشور، باستان شناسان و مرمت كاران خبره بعمل آمده، حرف مي زنند.وضع اسفناك ادعايي دركدام قسمت وجود دارد. به همين جهت براي رفع ابهام خبري درباره مسائل مربوط به تخت سليمان و روشن شدن موضوع مواردي به صورت اجمالي بيان مي گردد.
در حال حاضر با فعاليت هاي 12 سال اخير اين محوطه به عنوان يكي از فعالترين كارگاه هاي ميراث فرهنگي كشور مطرح و از نظر كارشناسي امكانات فني، كارگاهي، رفاهي در حد سلطانيه، تخت جمشيد و چغازنبيل به شمار مي آيد. در حاليكه سه محوطه تاريخي ياد شده بين 40 تا 90 سال سابقه تجهيز، اقدامات اجرايي، امكانات كارشناسي، كارگاهي و رفاهي دارند. در اين محوطه هر آنچه حاصل شده نتيجه مساعدت، همفكري و ارشادات اساتيد پيشكسوت وتلاش گروهي كاركنان، استاد كاران و كارگران زحمتكش پروژه و حمايت مسئولين سازمان و منطقه بوده است.
براثر تلاش هاي انجام شده بعد از 24 سال وقفه سازمان متبوع تعدادي از آثار عمده كشور را نامزد براي ثبت در فهرست ميراث جهاني نمود كه بر اساس مدارك ارائه شده و بازديد نمايندگان فني كميته ميراث جهاني يونسكو، از بين پيشنهادات ارائه شده، براي نخستين بار مجموعه تخت سليمان انتخاب و طي مراحل قانوني بعنوان چهارمين اثر تاريخي كشور به ثبت مي رسد كه علاوه بر جذابيت هاي طبيعي، قابليت هاي فرهنگي تاريخي، بعد ديگر آن اقدامات خوب پژوهشي(هيات هاي خارجي و ايراني) فعاليت هاي حفاظت و مرمت، ساماندهي و معرفي انجام شده در حد قابل قبول آن است.
در مورد اينكه بجاي مرمت شايسته بود كاوش انجام گيرد، اولا هيات مشترك ايران و آلمان حدود 20 سال در محوطه عمليات، كاوش بعمل آورده و حجم عظيمي از بقاياي آثار معماري از دل خاك خارج و بر اثر گذشت زمان و عدم حفاظت اصولي صدمات فراواني به برخي از اين آثار وارد شده بود. چنانكه در سال هاي 56 و 57 به اين ضرورت توجه و موضوع حفاظت آثار مكشوفه مطرح و براساس برنامه سازمان ملي حفاظت آثار باستاني وقت، همزمان با تداوم كاوش هاي باستان شناسي هيات آلماني، عمليات حفاظت و مرمت بخش هايي از بقاياي معماري و آثار مكشوفه از مهار ديوار آسيب ديده ايوان غربي بوسيله داربست فلزي، حفاظت بخش هايي از ديوار حصار محيطي، مرمت و احيا طاق سنگي قسمتي از سالن ضلع جنوبي ايوان مجموعه و ... انجام شد كه با تقدير كتبي هيات باستان شناسي آلماني و رياست وقت سازمان مواجه شد.
از سال 57 به بعد كه فعاليت هيات باستان شناسي آلماني تعطيل و بر اثر مسائل سال هاي اوايل انقلاب، جنگ تحميلي و دوران بازسازي بعد از جنگ، عملا تا سال 72 كار چشمگيري در محوطه انجام نگرفت. چون تخصيص اعتبار اندكي(بين 50 تا 150 سال) تنها كفاف نگهباني و حفاظت هاي ابتدايي آثار را مي داد.
در سال 72 همزمان با توجه ويژه دولت و آغاز فعاليت ها ي جدي ساماندهي محوطه هاي تاريخي عمده كشور، تحت عنوان پروژه هاي بزرگ فرهنگي _ تاريخي با تلاش و پيگيري فراوان، مجموعه باستاني تخت سليمان نيز بعنوان يكي از ده پروژه بزرگ يا شده انتخاب و با در نظر گرفتن اولويت ها و براساس برنامه اي پنج ساله، كارهاي نجات بخشي آثار و ساماندهي آن شروع و در پايان هر سال گزارش پيشرفت و انجام كار به مسئولين ذيربط جهت ارزيابي ارائه شد.
در رابطه با عمليات اجرايي و ساماندهي مجموعه تاريخي تخت سليمان در 12 سال گذشته كه بر اساس برنامه هاي مصوب و با بهره گيري از توان علمي، تخصصي كارشناسان ايراني با تخصص هاي ذيربط انجام شده، مواردي فهرست وار به شرح زير قابل يادآوري است.
_بررسي كامل مجموعه در سال 72 به منظور شناسايي بيشتر و تهيه رئوس كلي برنامه هاي حفاظت، مرمت، پژوهشي، معرفي و ساماندهي مجموعه توسط كارشناسان ارشد و مسئول ستادي، استاني و هماهنگي با مسئولين منطقه به منظور آماده سازي محوطه جهت اقدامات علمي و بهره برداري گردشگري.
_اقدام فوري در خصوص تعيين حريم و ضوابط حفاظتي مجموعه در مساحت بيش از 7500 هكتار، تصويب و ابلاغ قانوني به مقامات مسئول و ادارات ذيربط در جهت جلوگيري از دخل و تصرف بي رويه در محدوده ياد شده با حفظ حقوق ساكنين پيرامون آن.
_آغاز كارهاي اجرايي بر اساس برنامه مصوب با رعايت اولويت ها از جمله نظافت كلي محوطه كه بيش از 120 هزار متر مربع مساحت دارد و نصب ريل و واگن هاي حمل آوار براي جابجايي نخاله و زائد هاي كارگاهي(حجم عظيم خاك هاي ناشي از كاوش هاي 20 ساله هيات آلماني به خارج از محوطه) به مقدار حدود 130 هزار متر مكعب و اقدام همزمان به جهت جلوگيري از تردد احشام و رفت و آمده هاي متفرقه و امكان كنترل بيشتر.
_احداث جاده دسترسي موقت بطول حدود 2 كيلومتر از مسير راه هاي مالرو قبلي با بهره گيري از نيروي انساني.
_ با تبديل سا ختمان هاي كهنه نگهباني، انباري، آشپزخانه، اصطبل و ... مربوط به كاوش هاي قبلي و سرايداري مجموعه، امكانات نسبتا مناسب تري براي اسكان كاركنان، سرايدار و ايجاد واحد هاي اداري مورد نياز مانند، دفتر فني، مركز اسناد، آزمايشگاه، سالن كنفراس، خوابگاه و انباري ساخته شد.(تا آماده شدن ساختمان هاي مذكور افراد گروه در مدت 2 سال و هر سال 7 ماه در داخل چادر زندگي مي كردند)
_اقدام لازم براي خريد ترانس برق 100 آمپر با نصب 3كيلومتر تير برق و كابل كشي آن.
_اقدام اساسي در خصوص، تهيه لوازم فني، مصالح و ابزار آگاهي و فني خريد ماشين آلات مانند وانت بار، تراكتور، موتور برق و امكانات رفاهي.
_آموزش نيروي انساني ماهر مورد نياز، مطالعه و تهيه گچ نيم پخت و نيمكوب مشابه گچ دوره ساساني براي مرمت و پرهيز از مصرف سيمان در امر مرمت(براي اولين بار در كشور چنين مصالحي در كارگا ه هاي ميراث فرهنگي توليد گرديد)
_براساس برنامه هاي مصوب در طول 12 سال گذشته فعاليت هايي در جهت حفاظت بقاياي مكشوفه، مرمت و نگهداري آن ها، انجام و در كاوش هاي باستان شناسي نيز به موازات ديگر فعاليت هاي ساماندهي در 3 دوره براساس مجوزهاي دريافتي و حسب ضرورت ادامه يافته و انجام مستندسازي و تهيه مدارك فني از كليه اقدامات، تلاش در جهت معرفي مجموعه با انتشار بروشور، كارت پستال، پوستر، مصاحبه با رسانه ها، ترجمه و انتشار 5 جلد كتاب تخصصي و برقراري سيستم بليط فروشي و انضباط بازديد.
_جمع آوري و طبقه بندي اشيا فرهنگي پراكنده در محوطه طراحي و طبقه بندي بيش از 10 هزار قطعه سفال و...
_ايجاد آزمايشگاه مرمت اموال فرهنگي – تاريخي به جهت نجات بخشي بقاياي گچبري هاي مكشوفه و حفاظت اشيا فرهنگي _ تاريخي
_ايجاد موزه و نمايشگاه _ ايجاد كتابخانه تخصصي و آرشيو فني
_ ساماندهي اشيا فرهنگي و تاريخي توسط كارشناسان مرمت آثار، حفاظت و مرمت تعدادي از سنگ هاي نقش دار، ظروف سفالين و فلزي صدمه ديده تثبيت و تحكيم بخشي از نمونه هاي اندود باقيمانده دوره هاي ساساني و ايلخاني، حفاظت آثار و اشيا مكشوفه از كشفيات باستان شناسي كه برخي از آن ها بيش از 40 سال در انبارهاي قديمي در شرايط نامناسب نگهداري مي شدند.
_حفاظت اساسي و مرمت بخش هايي از آثار در حال ريزش مانند سالن جنوبي ايوان خسرو(دوره ساساني) و ضلع هاي 12 و 8 دوره ايلخاني، سالن شمالي ايوان غربي دهليز شمالي آتشكده، بخش هايي از برج و باروي حصار محيطي بقاياي آثار معماري دوره هاي ساساني و ايلخاني هشتي ورودي جنوبي، اين آثار در حد رفع خطر و باحفظ ضوابط و براساس برنامه هاي مصوب به جهت نگهداري اسناد و مدارك معماري مستند باقيمانده دوره هاي مذكور انجام مي گرفت.
_تهيه و نصب تابلوهاي راهنما، تعيين مسيربازديد، استفاده از كادر تخصصي در زمان شدت فعاليت ها، راه اندازي مجدد پژوهش هاي مجموعه با استفاده از كارشناسان مورد تائيد ايراني، همكاري گروه هاي آموزشي، برگزاري سميناهاي تخصصي به منظور شناسايي بيشتر محل.
_ تلاش در جهت تربيت و آموزش نيروي انساني ماهر بويژه كارشناسان جوان علاقمند، همكاري با دانشكده ميراث فرهنگي و گردشگري براي برگزاري ترم تابستاني واحد هاي علمي دانشجويان مقطع كارشناسي و كارداني و...
_اقدام در خصوص مطالعه، انجام ژئوفيزيك مجموعه، اقدام لازم در خصوص نقشه برداري كامل محدوده داخل حريم و عرصه هاي تاريخي در مساحت 1350 هكتار بامقايس هاي مورد نياز در جهت تكميل مدارك فني و تكميل اطلاعات.
_جمع آوري و تدوين مطالب و اطلاعات مورد نياز در چهار جلد به منظور ثبت جهاني مجموعه كه در سال 82 تخت سليمان بعد از 22سال وقفه، بعنوان چهارمين اثر تاريخي كشور و اولين اثر بعد از انقلاب در فهرست جهاني به ثبت رسيد.
_همكاري با دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد در رشته هاي مربوط و تدوين حدود 10 پايان نامه در اين خصوص كه يك مورد آن در جشنواره خوارزمي ممتاز و برنده شد.
_ساماندهي و آماده سازي يكي از واحد هاي دوره ايلخاني بعنوان نمايشگاه فعاليت هاي اجرائي و موزه موقت.
_تهيه بيش از 30 جلد گزارش از اقدامات مرمتي، پژوهشي، معرفي و تكميل و ساماندهي مدارك فني آن.
_راه اندازي و تشكيل كتابخانه تخصصي و آرشيو فني مجموعه.
_تربيت بيش از 30 نفر استادكار ماهر و نيمه ماهر و فني در زمينه سنگتراشي، بنائي، سركار حفار و....
آيا توان چنين كارهايي آن هم در منطقه اي دوره افتاده و كوهستاني كه تا سال 79 دسترسي بدانجا از طريق زنجان و حتي شهرستان تكاب با دشواري ممكن بود و جذب نيروهاي كارشناسي و تجربي براي مجموعه بسيار مشكل مي نمود و مي توان گفت كه محل داراي وضعيت اسفناكي هست؟
در محوطه هاي مهمي مانند تخت جمشيد، ارگ بم و سلطانيه نيز تعداد نيروهاي كارشناسي و تجربي قاعدتا با اندكي تغيير در همين محدوده منظور شده حال چرا بايد تمامي باستان شناسان و معماران و مرمت كاران داخلي و خارجي را جمع نمود. اين شيوه مرسوم كجاست؟ براي انجام چه منظوري؟ كاربزرگ كدام است؟ در پروژه هاي بزرگي مانند معبد آناهيتاي كنگاور، بيشابور، شوش، هگمتانه و... آيا روال ديگر اعمال شده است. اشاره شده كه يكسري از تحقيقات گذشته ديگر ارزش علمي ندارد، آيا اسناد و مدارك مربوطه به چهارطاقي آتشكده آذرگشسب، ايوان غربي و... كه تا دوره ساساني بدقت پژوهش و مدارك مستند آن منتشر شده با سپري شدن زمان تحريف و عملكرد آن ها تغيير مي كند؟اما مي توان با بررسي هاي بيشتر اطلاعات ناقص را تكميل نمود نه اينكه اساس موضوع را رد كرد.
اشاره شده است برداشتن آوارها اشتباه بوده بايد بيشتر حفاري مي شد. هر باستان شناسي مي داند اگر كشف آثار توام با حفاظت و مرمت نباشد نوعي تخريب است همانطوريكه در قسمت ديگري از خبر فوق در مورد صدمات وارده به آثار حسنلو هم اشاره شده، ولي در آنجا نيز توسط عمليات حفاظتي ضروري بوده است. ضمنا براي نمونه يك مورد از آثار غرب درياچه تاكنون از بين نرفته، با مقايسه اسناد و مدارك تهيه شده توسط هيئت هاي آلماني و ايراني با وضع موجود اين بخش، كذب چنين صحبتي مشخص خواهد شد.
موضوع ديگر اشاره به هزينه هاي هنگفت براي ساماندهي مجموعه است كه بنا به ادعا مي شد با آن، تخت سليمان ديگري ساخت. خب اين تزجديدي است. اعتبار پروژه هاي بزرگ به تناسب حجم كاري و براساس برنامه توسط سازمان متبوع و با نظارت توزيع مي شود. شايد سهم تخت سليمان در بين پروژه كمتر از اماكن مشابه ديگري بوده است.
در سال 68 طرح احداث شهرك 30 هزار نفري در مجاورت مجموعه تخت سليمان در مراجع ذيربط مصوب و عمليات آماده سازي آن با پي كني ساختمان بخشداري بفاصله حدود 3 كيلومتري و مجموعه آغاز گرديد در عمق حدود 4 متري به نشانه هاي از آثار دوره ساساني برخورد شد كه به محض اطلاع، با هماهنگي مقامات استان نسبت به تعويق اجراي ساخت شهرك اقدام و با درايت معاون وقت امور عمراني و مديركل وقت دفتر فني استانداري آذربايجان غربي تا زمان تصويب ضوابط حريم از اجرا و آماده سازي شهرك جلوگيري شد. خوشبختانه محدوده شهرك در حريم مشخص و ضابطه مند گرديد.
در سال 1365 نيز وزارت راه اقدام به خاكبرداري مسير براي احداث جاده ترانزيتي در فاصله 50 متري از مجموعه كرد كه با اقدام فوري، محل عبور جاده به فاصله 400 متر از پاي برج و بارو و حصار تغيير داده شد.
اميدوارم كساني كه در مجموعه ياد شده به عنوان نيروهاي جوان براي آموزش دو يا سه ماه بعنوان عضو گروه(نه مسئول قسمت)، همكاري داشته اند، اگر تجربه اي كسب كرده اند به خود اجازه ندهند همه امور را با اين اطمينان قضاوت نمايند. با اين توضيح ، مشق ننوشته غلط ندارد. ضمن اينكه كارهاي اجرايي انجام شده خالي از اشكال نيست. در صورتيكه نواقص توسط آدم هاي مجرب و ذيصلاح يادآوري شود بطور قطع تاثير مثبتي در بهبود روش هاي آتي خواهد داشت. حال بايد قضاوت كرد كه آِيا با اين اقدامات محوطه تخت سليمان در شرايط بحران قرار دارد.
تهران _ ميراث خبر
گروه استان ها: نحوه حفاظت و مرمت مجموعه تاريخي تخت سليمان در استان آذربايجان غربي اين روزها خبرساز شده است.ابراهيم حيدري مدير پروژه تخت سليمان در اين باره گفتني ها دارد كه ترجيح داده ايم به قلم آورد .
نقد و بررسي در امور تخصصي بايد به شكل علمي و در راستاي بهبود روش ها باشد.
اگر انتقاد سازنده و با حسن نيت و ارائه دليل و منطق باشد حتما به دل مي نشيند اما چنانچه به شكل غير تخصصي و با هدف خدشه دار نمودن ديگر ان كه در شرايط دشوار متحمل زحمت شده اند، انجام گيرد، بدور از شان كارشناسي و خروج از دايره انصاف و اخلاق است و به ويژه در زمينه فعاليت هاي ميراث شيوه پسنديده نيست. آنچه تاكنون در مجموعه تاريخي تخت سليمان انجام گرفته اولا تمام براساس برنامه هاي مصوب و مطابق نظرات كميته هاي فني سازمان كه اعضاي آن از بين كارشناسان ارشد و داراي تجارت ذي قيمت اجرائي و تخصصي هستند، بوده و محوطه تخت سليمان اين افتخار را دارد كه گروهي از زيده ترين كارشناسان به عنوان مشاور، هيات راهبردي و ناظر فني برجريان فعاليت هاي آن نظارت دارند. در متن خبر مشخص نشده كه منظور از وضع اسفناك مجموعه چيست؟ كجاي كار مشكل دارد؟ آيا اظهار نظر در مورد مرمت كه مقوله اي تخصصي است توسط چه كسي بيان مي شود؟ آيا نقاد، آرشيتك و مرمتكار است؟ يا اينكه در كارنامه خدمتي خود سابقه و تجربه حتي يك مورد برنامه اجرائي حفاظتي و مرمت در چنين مجموعه يا تك بناي كوچك تاريخي را دارد؟ كه به سادگي و كلي گويي در خصوص اقداماتي كه با مشورت بزرگان معماري سنتي و بومي كشور، باستان شناسان و مرمت كاران خبره بعمل آمده، حرف مي زنند.وضع اسفناك ادعايي دركدام قسمت وجود دارد. به همين جهت براي رفع ابهام خبري درباره مسائل مربوط به تخت سليمان و روشن شدن موضوع مواردي به صورت اجمالي بيان مي گردد.
در حال حاضر با فعاليت هاي 12 سال اخير اين محوطه به عنوان يكي از فعالترين كارگاه هاي ميراث فرهنگي كشور مطرح و از نظر كارشناسي امكانات فني، كارگاهي، رفاهي در حد سلطانيه، تخت جمشيد و چغازنبيل به شمار مي آيد. در حاليكه سه محوطه تاريخي ياد شده بين 40 تا 90 سال سابقه تجهيز، اقدامات اجرايي، امكانات كارشناسي، كارگاهي و رفاهي دارند. در اين محوطه هر آنچه حاصل شده نتيجه مساعدت، همفكري و ارشادات اساتيد پيشكسوت وتلاش گروهي كاركنان، استاد كاران و كارگران زحمتكش پروژه و حمايت مسئولين سازمان و منطقه بوده است.
براثر تلاش هاي انجام شده بعد از 24 سال وقفه سازمان متبوع تعدادي از آثار عمده كشور را نامزد براي ثبت در فهرست ميراث جهاني نمود كه بر اساس مدارك ارائه شده و بازديد نمايندگان فني كميته ميراث جهاني يونسكو، از بين پيشنهادات ارائه شده، براي نخستين بار مجموعه تخت سليمان انتخاب و طي مراحل قانوني بعنوان چهارمين اثر تاريخي كشور به ثبت مي رسد كه علاوه بر جذابيت هاي طبيعي، قابليت هاي فرهنگي تاريخي، بعد ديگر آن اقدامات خوب پژوهشي(هيات هاي خارجي و ايراني) فعاليت هاي حفاظت و مرمت، ساماندهي و معرفي انجام شده در حد قابل قبول آن است.
در مورد اينكه بجاي مرمت شايسته بود كاوش انجام گيرد، اولا هيات مشترك ايران و آلمان حدود 20 سال در محوطه عمليات، كاوش بعمل آورده و حجم عظيمي از بقاياي آثار معماري از دل خاك خارج و بر اثر گذشت زمان و عدم حفاظت اصولي صدمات فراواني به برخي از اين آثار وارد شده بود. چنانكه در سال هاي 56 و 57 به اين ضرورت توجه و موضوع حفاظت آثار مكشوفه مطرح و براساس برنامه سازمان ملي حفاظت آثار باستاني وقت، همزمان با تداوم كاوش هاي باستان شناسي هيات آلماني، عمليات حفاظت و مرمت بخش هايي از بقاياي معماري و آثار مكشوفه از مهار ديوار آسيب ديده ايوان غربي بوسيله داربست فلزي، حفاظت بخش هايي از ديوار حصار محيطي، مرمت و احيا طاق سنگي قسمتي از سالن ضلع جنوبي ايوان مجموعه و ... انجام شد كه با تقدير كتبي هيات باستان شناسي آلماني و رياست وقت سازمان مواجه شد.
از سال 57 به بعد كه فعاليت هيات باستان شناسي آلماني تعطيل و بر اثر مسائل سال هاي اوايل انقلاب، جنگ تحميلي و دوران بازسازي بعد از جنگ، عملا تا سال 72 كار چشمگيري در محوطه انجام نگرفت. چون تخصيص اعتبار اندكي(بين 50 تا 150 سال) تنها كفاف نگهباني و حفاظت هاي ابتدايي آثار را مي داد.
در سال 72 همزمان با توجه ويژه دولت و آغاز فعاليت ها ي جدي ساماندهي محوطه هاي تاريخي عمده كشور، تحت عنوان پروژه هاي بزرگ فرهنگي _ تاريخي با تلاش و پيگيري فراوان، مجموعه باستاني تخت سليمان نيز بعنوان يكي از ده پروژه بزرگ يا شده انتخاب و با در نظر گرفتن اولويت ها و براساس برنامه اي پنج ساله، كارهاي نجات بخشي آثار و ساماندهي آن شروع و در پايان هر سال گزارش پيشرفت و انجام كار به مسئولين ذيربط جهت ارزيابي ارائه شد.
در رابطه با عمليات اجرايي و ساماندهي مجموعه تاريخي تخت سليمان در 12 سال گذشته كه بر اساس برنامه هاي مصوب و با بهره گيري از توان علمي، تخصصي كارشناسان ايراني با تخصص هاي ذيربط انجام شده، مواردي فهرست وار به شرح زير قابل يادآوري است.
_بررسي كامل مجموعه در سال 72 به منظور شناسايي بيشتر و تهيه رئوس كلي برنامه هاي حفاظت، مرمت، پژوهشي، معرفي و ساماندهي مجموعه توسط كارشناسان ارشد و مسئول ستادي، استاني و هماهنگي با مسئولين منطقه به منظور آماده سازي محوطه جهت اقدامات علمي و بهره برداري گردشگري.
_اقدام فوري در خصوص تعيين حريم و ضوابط حفاظتي مجموعه در مساحت بيش از 7500 هكتار، تصويب و ابلاغ قانوني به مقامات مسئول و ادارات ذيربط در جهت جلوگيري از دخل و تصرف بي رويه در محدوده ياد شده با حفظ حقوق ساكنين پيرامون آن.
_آغاز كارهاي اجرايي بر اساس برنامه مصوب با رعايت اولويت ها از جمله نظافت كلي محوطه كه بيش از 120 هزار متر مربع مساحت دارد و نصب ريل و واگن هاي حمل آوار براي جابجايي نخاله و زائد هاي كارگاهي(حجم عظيم خاك هاي ناشي از كاوش هاي 20 ساله هيات آلماني به خارج از محوطه) به مقدار حدود 130 هزار متر مكعب و اقدام همزمان به جهت جلوگيري از تردد احشام و رفت و آمده هاي متفرقه و امكان كنترل بيشتر.
_احداث جاده دسترسي موقت بطول حدود 2 كيلومتر از مسير راه هاي مالرو قبلي با بهره گيري از نيروي انساني.
_ با تبديل سا ختمان هاي كهنه نگهباني، انباري، آشپزخانه، اصطبل و ... مربوط به كاوش هاي قبلي و سرايداري مجموعه، امكانات نسبتا مناسب تري براي اسكان كاركنان، سرايدار و ايجاد واحد هاي اداري مورد نياز مانند، دفتر فني، مركز اسناد، آزمايشگاه، سالن كنفراس، خوابگاه و انباري ساخته شد.(تا آماده شدن ساختمان هاي مذكور افراد گروه در مدت 2 سال و هر سال 7 ماه در داخل چادر زندگي مي كردند)
_اقدام لازم براي خريد ترانس برق 100 آمپر با نصب 3كيلومتر تير برق و كابل كشي آن.
_اقدام اساسي در خصوص، تهيه لوازم فني، مصالح و ابزار آگاهي و فني خريد ماشين آلات مانند وانت بار، تراكتور، موتور برق و امكانات رفاهي.
_آموزش نيروي انساني ماهر مورد نياز، مطالعه و تهيه گچ نيم پخت و نيمكوب مشابه گچ دوره ساساني براي مرمت و پرهيز از مصرف سيمان در امر مرمت(براي اولين بار در كشور چنين مصالحي در كارگا ه هاي ميراث فرهنگي توليد گرديد)
_براساس برنامه هاي مصوب در طول 12 سال گذشته فعاليت هايي در جهت حفاظت بقاياي مكشوفه، مرمت و نگهداري آن ها، انجام و در كاوش هاي باستان شناسي نيز به موازات ديگر فعاليت هاي ساماندهي در 3 دوره براساس مجوزهاي دريافتي و حسب ضرورت ادامه يافته و انجام مستندسازي و تهيه مدارك فني از كليه اقدامات، تلاش در جهت معرفي مجموعه با انتشار بروشور، كارت پستال، پوستر، مصاحبه با رسانه ها، ترجمه و انتشار 5 جلد كتاب تخصصي و برقراري سيستم بليط فروشي و انضباط بازديد.
_جمع آوري و طبقه بندي اشيا فرهنگي پراكنده در محوطه طراحي و طبقه بندي بيش از 10 هزار قطعه سفال و...
_ايجاد آزمايشگاه مرمت اموال فرهنگي – تاريخي به جهت نجات بخشي بقاياي گچبري هاي مكشوفه و حفاظت اشيا فرهنگي _ تاريخي
_ايجاد موزه و نمايشگاه _ ايجاد كتابخانه تخصصي و آرشيو فني
_ ساماندهي اشيا فرهنگي و تاريخي توسط كارشناسان مرمت آثار، حفاظت و مرمت تعدادي از سنگ هاي نقش دار، ظروف سفالين و فلزي صدمه ديده تثبيت و تحكيم بخشي از نمونه هاي اندود باقيمانده دوره هاي ساساني و ايلخاني، حفاظت آثار و اشيا مكشوفه از كشفيات باستان شناسي كه برخي از آن ها بيش از 40 سال در انبارهاي قديمي در شرايط نامناسب نگهداري مي شدند.
_حفاظت اساسي و مرمت بخش هايي از آثار در حال ريزش مانند سالن جنوبي ايوان خسرو(دوره ساساني) و ضلع هاي 12 و 8 دوره ايلخاني، سالن شمالي ايوان غربي دهليز شمالي آتشكده، بخش هايي از برج و باروي حصار محيطي بقاياي آثار معماري دوره هاي ساساني و ايلخاني هشتي ورودي جنوبي، اين آثار در حد رفع خطر و باحفظ ضوابط و براساس برنامه هاي مصوب به جهت نگهداري اسناد و مدارك معماري مستند باقيمانده دوره هاي مذكور انجام مي گرفت.
_تهيه و نصب تابلوهاي راهنما، تعيين مسيربازديد، استفاده از كادر تخصصي در زمان شدت فعاليت ها، راه اندازي مجدد پژوهش هاي مجموعه با استفاده از كارشناسان مورد تائيد ايراني، همكاري گروه هاي آموزشي، برگزاري سميناهاي تخصصي به منظور شناسايي بيشتر محل.
_ تلاش در جهت تربيت و آموزش نيروي انساني ماهر بويژه كارشناسان جوان علاقمند، همكاري با دانشكده ميراث فرهنگي و گردشگري براي برگزاري ترم تابستاني واحد هاي علمي دانشجويان مقطع كارشناسي و كارداني و...
_اقدام در خصوص مطالعه، انجام ژئوفيزيك مجموعه، اقدام لازم در خصوص نقشه برداري كامل محدوده داخل حريم و عرصه هاي تاريخي در مساحت 1350 هكتار بامقايس هاي مورد نياز در جهت تكميل مدارك فني و تكميل اطلاعات.
_جمع آوري و تدوين مطالب و اطلاعات مورد نياز در چهار جلد به منظور ثبت جهاني مجموعه كه در سال 82 تخت سليمان بعد از 22سال وقفه، بعنوان چهارمين اثر تاريخي كشور و اولين اثر بعد از انقلاب در فهرست جهاني به ثبت رسيد.
_همكاري با دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد در رشته هاي مربوط و تدوين حدود 10 پايان نامه در اين خصوص كه يك مورد آن در جشنواره خوارزمي ممتاز و برنده شد.
_ساماندهي و آماده سازي يكي از واحد هاي دوره ايلخاني بعنوان نمايشگاه فعاليت هاي اجرائي و موزه موقت.
_تهيه بيش از 30 جلد گزارش از اقدامات مرمتي، پژوهشي، معرفي و تكميل و ساماندهي مدارك فني آن.
_راه اندازي و تشكيل كتابخانه تخصصي و آرشيو فني مجموعه.
_تربيت بيش از 30 نفر استادكار ماهر و نيمه ماهر و فني در زمينه سنگتراشي، بنائي، سركار حفار و....
آيا توان چنين كارهايي آن هم در منطقه اي دوره افتاده و كوهستاني كه تا سال 79 دسترسي بدانجا از طريق زنجان و حتي شهرستان تكاب با دشواري ممكن بود و جذب نيروهاي كارشناسي و تجربي براي مجموعه بسيار مشكل مي نمود و مي توان گفت كه محل داراي وضعيت اسفناكي هست؟
در محوطه هاي مهمي مانند تخت جمشيد، ارگ بم و سلطانيه نيز تعداد نيروهاي كارشناسي و تجربي قاعدتا با اندكي تغيير در همين محدوده منظور شده حال چرا بايد تمامي باستان شناسان و معماران و مرمت كاران داخلي و خارجي را جمع نمود. اين شيوه مرسوم كجاست؟ براي انجام چه منظوري؟ كاربزرگ كدام است؟ در پروژه هاي بزرگي مانند معبد آناهيتاي كنگاور، بيشابور، شوش، هگمتانه و... آيا روال ديگر اعمال شده است. اشاره شده كه يكسري از تحقيقات گذشته ديگر ارزش علمي ندارد، آيا اسناد و مدارك مربوطه به چهارطاقي آتشكده آذرگشسب، ايوان غربي و... كه تا دوره ساساني بدقت پژوهش و مدارك مستند آن منتشر شده با سپري شدن زمان تحريف و عملكرد آن ها تغيير مي كند؟اما مي توان با بررسي هاي بيشتر اطلاعات ناقص را تكميل نمود نه اينكه اساس موضوع را رد كرد.
اشاره شده است برداشتن آوارها اشتباه بوده بايد بيشتر حفاري مي شد. هر باستان شناسي مي داند اگر كشف آثار توام با حفاظت و مرمت نباشد نوعي تخريب است همانطوريكه در قسمت ديگري از خبر فوق در مورد صدمات وارده به آثار حسنلو هم اشاره شده، ولي در آنجا نيز توسط عمليات حفاظتي ضروري بوده است. ضمنا براي نمونه يك مورد از آثار غرب درياچه تاكنون از بين نرفته، با مقايسه اسناد و مدارك تهيه شده توسط هيئت هاي آلماني و ايراني با وضع موجود اين بخش، كذب چنين صحبتي مشخص خواهد شد.
موضوع ديگر اشاره به هزينه هاي هنگفت براي ساماندهي مجموعه است كه بنا به ادعا مي شد با آن، تخت سليمان ديگري ساخت. خب اين تزجديدي است. اعتبار پروژه هاي بزرگ به تناسب حجم كاري و براساس برنامه توسط سازمان متبوع و با نظارت توزيع مي شود. شايد سهم تخت سليمان در بين پروژه كمتر از اماكن مشابه ديگري بوده است.
در سال 68 طرح احداث شهرك 30 هزار نفري در مجاورت مجموعه تخت سليمان در مراجع ذيربط مصوب و عمليات آماده سازي آن با پي كني ساختمان بخشداري بفاصله حدود 3 كيلومتري و مجموعه آغاز گرديد در عمق حدود 4 متري به نشانه هاي از آثار دوره ساساني برخورد شد كه به محض اطلاع، با هماهنگي مقامات استان نسبت به تعويق اجراي ساخت شهرك اقدام و با درايت معاون وقت امور عمراني و مديركل وقت دفتر فني استانداري آذربايجان غربي تا زمان تصويب ضوابط حريم از اجرا و آماده سازي شهرك جلوگيري شد. خوشبختانه محدوده شهرك در حريم مشخص و ضابطه مند گرديد.
در سال 1365 نيز وزارت راه اقدام به خاكبرداري مسير براي احداث جاده ترانزيتي در فاصله 50 متري از مجموعه كرد كه با اقدام فوري، محل عبور جاده به فاصله 400 متر از پاي برج و بارو و حصار تغيير داده شد.
اميدوارم كساني كه در مجموعه ياد شده به عنوان نيروهاي جوان براي آموزش دو يا سه ماه بعنوان عضو گروه(نه مسئول قسمت)، همكاري داشته اند، اگر تجربه اي كسب كرده اند به خود اجازه ندهند همه امور را با اين اطمينان قضاوت نمايند. با اين توضيح ، مشق ننوشته غلط ندارد. ضمن اينكه كارهاي اجرايي انجام شده خالي از اشكال نيست. در صورتيكه نواقص توسط آدم هاي مجرب و ذيصلاح يادآوري شود بطور قطع تاثير مثبتي در بهبود روش هاي آتي خواهد داشت. حال بايد قضاوت كرد كه آِيا با اين اقدامات محوطه تخت سليمان در شرايط بحران قرار دارد.
